Morgunblaðið - 20.03.2007, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. MARS 2007 27
UM helgina varð sá ánægju-
legi atburður, að samþykkt var
á alþingi frumvarp frá mér til
breytinga á kynferðisbrotakafla
almennra hegningarlaga. Þetta
var langþráður áfangi, því að
lengi hafði verið unnið að rétt-
arbótum á þessu sviði. Vorið
2005 fór ég þess á leit við
Ragnheiði Bragadóttur, pró-
fessor í refsirétti, að hún semdi
drög að frumvarpinu, þar sem
bæði yrði byggt á traustum
grunni íslensks refsiréttar en
jafnframt litið til alþjóðlegrar
þróunar. Ákvörðunin um að
semja og í framhaldinu bera
frumvarpið fram á alþingi var
mikilvægur hluti af þeim að-
gerðum til bætts réttaröryggis
almennings sem dómsmálaráðu-
neytið hefur staðið fyrir á síð-
ustu misserum. Er mér þannig
sérstök ánægja að rifja upp, að
nýlega hefur bæði lögum og
verklagsreglum lögreglu verið
breytt svo betur megi berjast
gegn og rannsaka heimilis-
ofbeldi. Þetta eru afar mik-
ilvægar umbætur sem munu
stórauka réttarvernd þolenda
ofbeldis.
Hin nýju lög til hertra refs-
inga fyrir kynferðisofbeldi eru
mikið framfaraspor. Ein
stærsta breytingin sem gerð er
er að hámarksrefsing fyrir mis-
neytingu – það er að segja í
þeim tilvikum sem fórnarlambið
hefur ekki verið í ástandi til að
sporna við verknaðinum, svo
sem vegna svefndrunga eða ölv-
unar – er hækkuð úr sex árum í
16 ár. Lögfest hefur verið al-
mennt ákvæði um refsiábyrgð
vegna kynferðislegrar áreitni
og margt fleira mætti nefna.
Margir höfðu lengi barist fyrir
lagabreytingum í þessa veru og
það er mér mikið ánægjuefni að
hafa mátt eiga hlut að því að
þessi árangur náðist. Reyndist
mikið heillaskref, að Ragnheið-
ur Bragadóttir tók hið mikla
vandaverk að sér að semja
frumvarpið og vinna að meðferð
þess með allsherjarnefnd al-
þingis, sem að lokum stóð sam-
an um málið undir formennsku
Bjarna Benediktssonar.
Nokkurt undrunarefni er, að
í sumum fjölmiðlum hefur eink-
um verið vakin athygli á óskum,
sem ekki rættust við samþykkt
hinna nýju laga, af því að ekki
reyndist við þær stuðningur á
alþingi. Þótt feikilega stór skref
hafi verið stigin til aukins rétt-
aröryggis, og löggjafinn hafi
enn sýnt hversu alvarlegum
augum hann lítur kynferðisbrot,
hafa sumir fréttamenn aðallega
reynst fundvísir á sjónarmið
þeirra, sem enn lengra vildu
ganga en nutu ekki nægilegs
stuðnings. Mætti helst ætla eft-
ir samtöl í fréttatímum, að hin
stóru framfaraskref í nýsam-
þykktum lögum væru í raun og
veru tóm vonbrigði.
Það urðu mér vonbrigði.
Stórfelldar réttarbætur –
tóm vonbrigði?
Höfundur er dóms- og
kirkjumálaráðherra.
Björn Bjarnason
Rekstrarreikningur fyrirSjúkrahúsið Vog, Stað-arfell, Vík og göngu-deildir SÁÁ í Reykjavík
og á Akureyri árið 2006 liggur nú
fyrir. Þessi sjúkrarekstur á sér sína
kennitölu og er óháður öðrum
rekstri SÁÁ. Ríkisendurskoðun
hefur endurskoðað þennan reikning
svo lengi sem menn muna. Nið-
urstöðurnar um þennan rekstur
hafa verið öllum aðgengilegar í
rúmlega tvo áratugi og eflaust auð-
velt að fá skýringar og verðbótaút-
reikninga frá Ríkisendurskoðun.
Samt hefur heilbrigðisráðuneytinu
hvað eftir annað tekist að gera
ágreining um reikningsniðurstöð-
urnar við SÁÁ og þá væntanlega
Ríkisendurskoðun líka.
Í niðurstöðutölunum
fyrir árið 2006 kemur
allt það fram sem for-
svarsmenn SÁÁ ótt-
uðust og hafa verið að
vara við. Hallinn er 98
milljónir þó að styrkir
frá fyrirtækjum til
bráðamóttökunnar á
Vogi hafi numið 26
milljónum á síðasta
ári. Framlag heilbrigð-
isráðuneytisins fyrir
árið 2006 er 40 millj-
ónum króna minna en
árið 2005 á verðlagi í
janúar 2007. SÁÁ situr
uppi með þennan halla.
Ráðherrar hafa
gert ágreining
við SÁÁ
Á síðustu árum hafa
talsmenn SÁÁ bent
ráðuneytisfólki á í
hvað stefndi og fóru
með upplýsingar fyrir
fjárlaganefnd haustið
2005 og 2006. Á móti
sögðu ráðherrar og aðstoðarmaður
fyrrverandi ráðherra að framlögin
til SÁÁ hefðu sífellt verið að aukast
og ekki þyrfti að bregðast við
ábendingum SÁÁ. Líklega hafa
þeir stuðst við upplýsingar frá
ráðuneytisfólkinu. Ráðherrann
hafði það fyrir satt og sagði á Al-
þingi 2005 að framlögin til SÁÁ
hefðu aukist um 75% og aðstoð-
armaður hans endurtók það 2006.
Það var því engin furða að mál SÁÁ
fékk litlar undirtektir í fjár-
laganefndinni og á
þinginu árin 2006 og
2007.
Málið er ekki nýtt
en grafalvarlegt
Árið 2002 gerði heil-
brigðisráðuneytið
þjónustusamning við
SÁÁ um þjónustuna
sem ráðuneytið vildi
kaupa fyrir áfengis og
vímuefnasjúklinga.
Starfsemi SÁÁ hafði
aukist verulega vegna
tilkomu unglingadeild-
ar á Vogi og vaxandi
ólöglegrar vímu-
efnaneyslu og
sprautufíknar. Nýir
kostnaðarliðir meðal
annars opinberra
stofnana höfðu líka
aukið rekstr-
arútgjöldin árin þar á
undan. Þjónustusamn-
ingurinn átti að taka
mið af þessu. Ekki
þýðir því í þessari umræðu að fara
lengra aftur í tímann en árið 2002 þó
að ráðherrarnir hafi hvað eftir annað
gert það og einkum tekið árið 1999
til að miða við því það er þeim mjög
hagstætt í áróðrinum.
Meðan þjónustusamningurinn var
í gildi á árunum 2002–2005 komu í
ljós ýmis vandamál sem þurfti að
taka á. Til dæmis kom í ljós að
kostnaður vegna unglingadeild-
arinnar var hærri en áætlað var.
Kom þar til aukin ráðgjöf og ný sál-
fræði- og geðlæknisþjónusta. Við-
haldsmeðferð fyrir ópíumfíkla
komst á laggirnar á árunum sem
þjónustusamningurinn var í gildi og
vaxandi þörf fyrir bráðamóttöku og
innlagnir. Ekki var tekist á við þessi
vandamál þó að ákvæði í þjónustu-
samningnum gerðu ráð fyrir slíku
og vaxandi halli féll á SÁÁ ár eftir
ár. Á sama tíma hélt ráðuneytið og
ráðherrann uppi þeim málflutningi
á Alþingi Íslendinga að SÁÁ þyrfti
ekki meiri peninga. Lítið var talað
um sjúklingana og þarfir þeirra.
Hvað ef spara þarf
100 milljónir?
Þegar þessi niðurstaða liggur
fyrir er ekki nema um tvennt að
gera. Í fyrsta lagi að draga úr með-
ferðarþjónustu SÁÁ sem nemur
100 milljónum og borga upp hallann
á rekstrinum á næstu árum með
álfasölunni. Hinn möguleikinn er að
heilbrigðisráðuneytið komi með
aukna fjármuni til að borga upp
hallann 2006 og tryggja sjúkra-
rekstur SÁÁ 2007 sem rekinn er
með 10 milljóna króna halla á mán-
uði. Að fengnum þessum upplýs-
ingum ætti öllum að vera ljóst að
ekki er verið að ræða þá þjónustu
sem veitt er heldur hvernig þjón-
ustan verður þegar SÁÁ hefur
dregið úr þjónustunni sem nemur
100 milljónum. Um þetta snýst mál-
ið og hvað verður um þá áfengis- og
vímuefnasjúklinga sem nú nýta sér
þjónustu SÁÁ.
Framlag til SÁÁ var minnkað
um 40 milljónir árið 2006
Eftir Þórarin Tyrfingsson
Þórarinn Tyrfingsson
»… heldurhvernig
þjónustan verð-
ur þegar SÁÁ
hefur dregið úr
þjónustunni
sem nemur 100
milljónum.
Höfundur er yfirlæknir SÁÁ.
Opinber framlög til sjúkrareksturs SÁÁ 2002-2007
Reikningar Ríkisendurskoðunar á verðlagi í janúar 2007
500
510
520
530
540
550
560
570
580
590
600
2002 2003 2004 2005 2006
ama
ja. „Ég
umfram
rið miðað
konar
nnars
hverf-
kun ál-
ki heldur
að færa
u 2, né
n þynn-
segir að
ga ábat-
á móti því
stækkun,
hrifum
ningi á
raflínum. Lúðvík Geirsson bæj-
arstjóri taldi mikilvægt að fá þess-
ar upplýsingar í aðdraganda íbúa-
kosningarinnar um stækkun
álversins. Menn þurfi að geta velt
fyrir sér staðreyndum málsins.
„Tekjuauki Hafnarfjarðarbæjar af
því að nýta landið á þennan máta er
töluverður umfram það sem væri
að öðrum kosti. Svo eru aðrir þætt-
ir sem þarf að vega og meta sem
ekki er lagt mat á í krónum og aur-
um varðandi umhverfisþætti og
annað slíkt.“
92% af fasteignasköttum íbúða
Sveinn Bragason fjármálastjóri
Hafnarfjarðarbæjar tók saman við-
bótarupplýsingar vegna stækkunar
álversins. Þar kemur fram að
stækkun um 280 þúsund tonna
framleiðslugetu kosti um 80 millj-
arða króna. Hún muni skila Hafn-
arfjarðarbæ um 405 milljónum kr.
á ári í auknum fasteignaskatti og
70–140 milljónum kr. í auknum
hafnargjöldum, eða samtals um 510
milljónum kr. á ári. Sú upphæð
samsvari 92% af öllum fast-
eignasköttum sem Hafnfirðingar
greiða nú af íbúðarhúsnæði sínu
eða 69% af fasteignasköttum sem
greiddir eru vegna atvinnu-
húsnæðis í bænum.
Þrátt fyrir mikla eftirspurn eftir
atvinnulóðum í Hafnarfirði telur
Sveinn ólíklegt að brýn þörf verði
fyrir byggingarreit álversstækk-
unarinnar fyrir aðra atvinnu-
starfsemi næsta áratuginn.
ækkun
4,7 milljarðar
Morgunblaðið/Sverrir
firðinga af álversstækkun var kynnt í gær.
Í HNOTSKURN
»Tekjuauki Hafnfirðingavegna stækkunar álvers
Alcan yrði aðallega vegna
hækkunar fasteignaskatta en
einnig vegna aukinna tekna
Straumsvíkurhafnar.
»Engar upplýsingar liggjafyrir um umhverfistjón
sem stækkun álversins mun
valda og er farin sú leið í
skýrslunni að lýsa þessum
áhrifum án þess að virða þau
til fjár.
»Ekki er litið til svæðis-bundinna áhrifa af stækk-
unarframkvæmdum.
manns
n stendur
yrir sig
megi færa
pinbera út
ýja starf-
atæknin
nna ýmis
og það á
nberri
ð mál, að
verða
vinnulífs í
Líf-
st á
einka-
á þá rök-
örf standi
ndi eða
fur því
álfu Vest-
ttu að
i hér né
einungis
rfum,
au störf
ælst um
ga, sé rétt-
irnar í
r byggð á
þau op-
inber störf sem þar eru unnin ekki
undirstaða neinnar annarrar starf-
semi? Eiga þau engan hlut í þrótt-
miklu atvinnulífi einstaklings-
framtaksins? Eru þeir einstaklingar
sem þau vinna ekki hluti af byggð?
Þurfa þeir ekki húsnæði, fæði og
klæði? Hefur starfsemi stofnana
eins og Háskóla Íslands og Fiski-
stofu svo dæmi séu tekin engin
margfeldisáhrif ?
Við höfnum þessum málflutningi
og förum fram á að sami greinarhöf-
undur freisti þess að útskýra hvers
vegna ekki má færa hluta þessara
starfa út á land. Hvaða náttúrulög-
mál segir til um það að nánast öll
sameiginlega rekin starfsemi þjóð-
arinnar þurfi og geti hvergi annars
staðar verið en í Reykjavík? Slíkt
náttúrulögmál er ekki þekkt hér fyr-
ir vestan. En við þekkjum annað
náttúrulögmál sem segir að allir
gæti sinna hagsmuna. Ef grein-
arhöfundur hefði til þess kjark og
heilindi ætti hann að viðurkenna það
að flutningur opinberra starfa út á
landbyggðina sé andstæður hags-
munum Reykvíkinga og nærsveit-
unga þeirra. Hann ætti að standa
sitt stríð eins og maður, í stað þess
að bera á borð þær rökleysur að op-
inber störf standi ekki undir neinu
og nánast að halda því fram að í
þeim störfum sé ekki lifandi fólk!
Rangfærsla 3
„Framtíð byggðar á Vestfjörðum
er ekki undir miðstjórnarvaldinu í
Reykjavík komin, þótt það geti
hjálpað til að skapa skilyrði fyrir öfl-
ugt atvinnulíf.“
Framtíð byggðar á Vestfjörðum
er einmitt undir miðstjórnarvaldinu
í Reykjavík komin, vegna þess að
það hjálpar ekki til. Þvert á móti
berst það gegn öflugu atvinnulífi á
Vestfjörðum og öllu lífi utan höf-
uðborgarsvæðisins yfirleitt og hefur
lengi gert. Miðstjórnarvaldið í
Reykjavík er margþætt og illt við-
ureignar eins og allt miðstjórn-
arvald. Það birtist í margvísilegu
formi, þar með talið í forystugrein-
um Morgunblaðsins. Það birtist í
allri opinberri stjórnsýslu, á þingi og
í borgarstjórn, og það smýgur um
allar opinberar stofnanir þjóð-
arinnar. Í stefnu Sjálfstæðisflokks-
ins stendur m.a. eftirfarandi:
„Lýðræðið var í öndverðu stefna,
sem takmarka átti ríkisvaldið. Ná
skyldi valdinu frá valdhöfum, hvort
sem það voru kóngar eða keisarar,
höldar eða hertogar, og koma því til
fólksins. Það skýtur því skökku við,
þegar svo er komið, að lýðræðislega
kjörin stjórnvöld hafa jafnvel enn
frekar ráð þegnanna í hendi sér, en
einvaldarnir forðum. Þess vegna
leggur sjálfstæðisstefnan áherslu á,
að sjálfstæðisbaráttan getur aldrei
tekið enda.
Lýðræði og lýðfrelsi er ekki
tryggt, vegna þess að þingkosningar
og sveitarstjórnarkosningar fara
fram fjórða hvert ár. Ef t.d. þessar
stofnanir fólksins, þing og sveit-
arstjórn, gleyma hvaðan vald þeirra
er runnið og fara að haga sér eins og
opinberar stofnanir hafi sjálfstæðar
þarfir, þá þarf nýtt átak í lýðfrels-
isbaráttunni. Frelsi verður aldrei
tryggt í eitt skipti fyrir öll.“
Við Vestfirðingar erum einmitt
þessa dagana að lesa þennan texta,
ásamt boðskap annarra stjórn-
málaflokka. Og heyrist mér á máli
manna að þeim kunni að fjölga ört
sem verði á þeirri skoðun að nú þurfi
„…nýtt átak í lýðfrelsisbaráttunni“.
Sjálfstæðisbarátta Vestfirðinga
er ekki ný af nálinni, og hluti hennar
er samofin sjálfstæðisbaráttu þjóð-
arinnar. Þessari baráttu lýkur aldr-
ei. Ef óvarlega er á málum haldið
geta hér orðið átök sem valdið geta
meiri skaða en þegar er orðinn.
viðnám Vestfirðinga
undur
kjark
ann að
ð
rra
yggð-
hags-
nga
Höfundur er sjávarútvegsfræð-
ingur, starfandi veiðarfærasérfræð-
ingur á Hafrannsóknastofnun og
lektor í veiðitækni við Háskólann á
Akureyri.