Samvinnan - 01.12.1967, Page 27

BRAGI EIRÍKSSON:
VANDAMÁL
SKREIÐAR-
ÚTFLUTNINGS
OG SKREIÐAR-
FRAMLEIÐENDA
Ritstjórn Samvinnunnar hef-
ur beðið mig að skrifa um
vandamál skreiðarútflutnings
og skreiðarframleiðenda. Ég
mun telja hér fram nokkur
atriði, sem eru öllum augljós.
Vandamál skreiðarútflutnings:
Nígería hefur verið aðal-
markaður íslenzku skreiðarinn-
ar. Með samanburði á útflutn-
ingi tímabilið maí til október
árin 1966 og 1967, með báðum
mánuðum meðtöldum, kem-
ur í ljós eftirfarandi:
Maí/október árið 1966 var
útflutningur 4468 tonn, en á
sama tíma nú í ár hefur út-
flutningur orðið aðeins 536
tonn.
Borgarastyrjöldin í Nígeríu
veldur þessum samdrætti.
Neyzla skreiðar í Nígeríu er
að nokkru bundin vissum hér-
uðum og vissum ættflokkum.
Mesta neyzla á skreið er í
Austur-Nígeríu, en það var sá
hluti Nígeríu, sem sagði sig úr
lögum við ríkisheildina, þar var
stofnað ríkið BIAFRA. Þetta
gerðist í maímánuði síðastliðn-
um. Ríkisstjórn Nígeríu, sem
situr 1 Lagos, lýsti Biafra þeg-
ar í stað í hafnbann og sam-
göngubann. Öllum siglinga-
leiðum var lokað og engin
skipafélög tóku að sér sigling-
ar þangað. En aðalhöfn Biafra
er Port Harcourt, einmitt sú
borg, sem mest af skreiðinni
var sent til. Eftir tilkynningu
Lagosstjórnarinnar um hafn-
bann var ekki hægt að senda
neina skreið til Biafra og hef-
ur ekkert skipafélag sent þang-
að skip síðan í maílok. Þeim
skipum, sem voru á leið þang-
að með skreið í maímánuði s.l.,
var snúið við og látin losa í
Lagos.
Strax og þetta skeði þá varð
markaðurinn í Lagos ofmett-
aður. Það barst meiri skreið
inn á þennan markað heldur
en hann þoldi og söluverð á
skreiðinni féll á markaðnum í
Lagos þess vegna.
Ástæður fyrir verðfallinu í
Lagos voru ýmsar. í fyrsta
lagi barst til Lagos of mikið
magn af skreið. í öðru lagi þá
var sú skreið í öðrum stærðar-
flokkum en Lagos-markaður-
inn vill kaupa. í þriðja lagi þá
varð dreifing skreiðarinnar frá
Lagos mjög erfið vegna þess
að herinn tók í sínar hendur
mikið af flutningatækjum og
hafði yfirstjórn á öllum flutn-
ingaleiðum, járnbrautum, veg-
um, ám og vötnum. í fjórða
lagi minnkaði mjög neyzla á
skreið í Lagos og í vestur-ríkj-
unum og einnig í Benin og
miðvestur-ríkjunum. Hin
minnkandi neyzla var aðal-
lega vegna þess að IBO-þjóðin,
sem dreifð var um Nígeríu,
hafði flúið til síns heimalands,
svokallaðs IBOLANDS, en það
landsvæði er uppistaðan í Bi-
afra, en IBO-þjóðin er stærsti
neytendahópur skreiðarinnar.
Við gerum ráð fyrir að inn-
flutningur á skreið til Nigeríu
geti hafizt mjög fljótlega að
hernaðaraðgerðum loknum. Að
sjálfsögðu koma þá til greina
ný vandamál.
Eftir margra mánaða styrj-
aldarástand í Biafra þá hafa
óhemju verðmæti glatazt. Olíu-
framleiðslan hefur stöðvazt, en
við upphaf sjálfstæðisyfirlýs-
ingar Biafra var framleiðsla
á jarðolíu um 550 þúsund tunn-
ur á dag. Talið er að olíufram-
leiðslan geti hafizt nokkuð
jafnskjótt og borgarastyrjöld-
inni lýkur. Atvinnuleysi hefur
verið gífurlegt. Fólkið í borg-
unum hefur misst atvinnu þeg-
ar hvorki er um innflutning né
útflutning að ræða. Engin upp-
skera hefur verið flutt út, því
engir kaupendur fyrirfundust.
Fjárhagsástand hlýtur að
verða mjög bágborið og Biafra-
menn hafa hreint engin efni
á að reka styrjöld.
Lagos-stjórnin hefur hagað
sínum hernaðaraðgerðum á
þann veg að koma herjum sín-
um allt í kringum Biafra. Nú
er þessu marki náð. Herir Lag-
os-stjórnarinnar eru nú bún-
ir að loka hringnum um Biafra.
Það er álit manna að hernað-
araðgerðir verði hægar héðan
af. Lagos-stjórnin ætlar að
láta tímann hjálpa sér til þess
að „svelta Biafra-menn inni“,
eins og komizt er að orði. Bi-
afra-menn virðast þó stað-
ráðnir í því að berjast þar til
yfir lýkur. Það hefur tekizt hjá
stjórninni í Lagos að magna
hatrið í garð IBO-þjóðflokks-
ins svo mjög að Ibo-menn virð-
ast heldur vilja berjast til síð-
asta manns heldur en að semja
við stjórnina í Lagos. Sögur
ganga um það að margar borg-
ir og þorp, sem Lagos-herinn
hefur náð á vald sitt, séu
mannlaus að undanskildum
örfáum hræðum.
Ibo-menn eru duglegir kaup-
sýslumenn, iðnir og starfsam-
ir. Þeir voru í mörgum ábyrgð-
armiklum stöðum í stjórn þjóð-
félagsins. Úr öllum ábyrgðar-
stöðum í Lagos hafa þeir ver-
ið hraktir. Forseti landsins, dr.
Nnamdi Axikwe var Ibo-mað-
ur, en hann var settur af í
janúar-byltingunni 1966, þegar
hann var staddur í London.
Vandamál
skreiðarframleiðenda:
Framleiðendur skreiðar eiga
í miklum vanda. Talið er að
birgðir skreiðar á íslandi, sem
einungis er seljanleg í Nígeríu,
séu nú um 6300 til 6500 tonn,
að heildarverðmæti um 190 til
200 milljónir króna.
Eigið fé framleiðenda, sem
bundið er í þessum birgðum,
er að minnsta kosti um 30%
eða allt að 60 milljónum króna.
Sennilega er þessi tala of lág.
Geymsluþol skreiðarinnar
hér á íslandi er geysimikið.
Snemma á stríðsárunum
fékkst reynsla um það, þegar
skreið var hér í geymslu í allt
að 2 ár. Að sjálfsögðu var ein-
hver rýrnun á þyngd. En í
góðum geymslum er vel hægt
að geyma hér á landi vel verk-
aða skreið mánuðum og jafn-
vel árum saman.
En geymsla skreiðarinnar er
dýr, bæði vegna bundins fjár-
magns, sem ekki ávaxtast, og
eins vegna þess að á lánsféð,
sem bundið er í skreiðinni,
hlaðast háir vextir og vaxta-
vextir.
Geymslan er líka erfitt
vandamál að leysa, þar sem
margir framleiðendur eiga
hreint engar geymslur sérstak-
lega ætlaðar fyrir skreið, þar
sem mjög víða hagar svo til,
að skreiðarbirgðir fylla það
húsnæði, sem framleiðendur
myndu annars t. d. verka í
saltfisk á vetrarvertíð. í venju-
legu markaðsástandi hefur
mest af skreiðinni verið af-
skipað þegar komið var fram
á vertíð í janúar/marz, þá var
húsnæðið orðið laust til salt-
fiskverkunar. En eins og kunn-
ugt er þá er á vetrarvertíð afl-
að fisks bæði til framleiðslu
á hraðfrystum flökum, salt-
fiski og skreið.
Flest hraðfrystihúsanna ým-
ist gera út eigin skip eða kaupa
fisk af samningsbundnum
skipum og öðrum, eftir því sem
framboð er. Útgerð með net-
um hefur að ýmsu leyti verið
miðuð við að sá hluti aflans,
sem ekki gæti farið í frystingu,
færi þá ýmist bæði í saltfisk
og/eða skreið. Það veit alþjóð
að gæftir á vetrarvertíð eru
hér ærið stopular og oft er
hráefnið ekki tækt í hraðfryst-
ingu eða saltfisk, en framleið-
endur hafa þá ætíð getað
hengt upp fisk i skreið og þann-
ig skapað mikið útflutnings-
verðmæti.
Ef markaðurinn í Nígeríu
opnast ekki á nætstunni er
spurningin, sem flestir þeir
leggja fyrir sig í dag, sem um
þessi mál hugsa: Er hægt að
haga útgerð og netaveiðum á
næstu vetrarvertíð eins og ver-
ið hefur undanfarin ár og er
hægt að halda áfram að verka
aflann í skreið meðan eins er
ástatt og nú um aðalmarkað-
inn fyrir skreið?
íslenzk útflutningsfram-
leiðsla á við mikil vandamál að
stríða, sem óþarfi er að rifja
hér upp, og er borgarastyrjöld-
in í Nígeríu snar þáttur í
þeim. Hér getum við engu um
ráðið. Það er því nauðsynlegt
að leita hjálpar ríkisvalds t. d.
með því að framleiðendur
gætu fengið fjárhagslega að-
stoð vegna kostnaðar við
geymslu skreiðarinnar, sem
er mikið verðmæti og mikils-
verð eign, og eins að framleið-
endur yrðu undanþegnir öll-
um vaxtagreiðslum af fjár-
magni því, sem tekið hefur ver-
ið að láni hjá viðkomandi
lánastofnunum þjóðarinnar.
Þjóðin öll verður að taka á
sig byrðar í þessu ástandi, það
geta ekki einstakir framleið-
endur, og það er ekki rétt að
ætlast til þess að þeir geri
það eða geti það.
Bragi Eiríksson.
GUÐMUNDUR
JÖRUNDSSON:
HEILFRYSTUR FISKUR
Ef ræða á útgerð, afiabrögð
og hagnýtingu sjávarafurða á
komandi árum hjá íslenzkum
fiskframleiðendum, þá er
naumast hægt að komast hjá
því að hafa ofarlega í huga
framleiðslu á heilfrystum fiski
af frystitogurum og vinnslu
þess fisks í vinnslustöðvum í
landi.
Það má segja með réttu, að
27