Æskan - 01.11.1978, Blaðsíða 66

AÐFANGADAGSKVÖLD
Það er spurn og undrun í augum litla snáðans á
myndinni og kannski ekki neitt skrítið. Hvað skyldi
nú vera í öllum þessum pökkum? Mikið eru þeir
skrautlegir og gaman væri að rífa þá svolítið.
um og hafði dverga sér til aðstðar við aö útbúa og dreifa
jólagjöfum. En jólasveinninn okkar hér á Norðurlöndum
hefur líka tekið til sín ýmis af einkennum heilags Niku-
lásar, sem fluttist til Bandaríkjanna eins og fyrr segír frá.
Hann er þess vegna eins konar blanda af þýska jóla-
manninum og ameríska jólasveininum, og líkist því ef til
vill meira heilögum Nikulási úr kaþólskum sið, heldur en
áður var.
Jólasveinninn á Noröurlöndum er varla nema svo sem
aldargamall í Svíþjóð og Danmörku — og meira að segja
nokkru yngri í Noregi. Hins vegar hefur búálfatrúin
blandast í þessi mál að nokkru þótt svo búálfarnir hefðu
ekkert sérstakt hlutverk í sambandi við jólin á þessum
tímum. Búálfurinn fékk sína grautarskál á jólunum alveg
einsog aðra helgidaga allan.ársins hring. Búálfarnir voru
taldir viðkvæmir og seinir að gleyma, ef eitthvað var gert
á móti þeim, en ef maöur var hins vegar góður við þá, þá
vildu þeir allt fyrir mann gera. Ef allt gekk í haginn á
bænum, var það vegna þess, að búálfurinn var góður og
vildi láta allt ganga að óskum. Ef allt gekk hins vegar á
afturfótunum var það vegna þess að fólkið hafði verið
slæmt við búálfinn.
Svo kom að því, að trúin á búálfana fór aö dvína, þegar l
bændur fóru að koma auga á þær staðreyndir að bú- t
skapurinn var undir ýmsu öðru kominn en duttlungum j
búálfsins. Þeir sáu að meira máli skipti aó reka búið |
skynsamlega, heldur en að halda lífinu í gamalli hjátru, |
og nú var ekki lengur þörf fyrir búálfana.
En þá fengu aðrir, fyrst og fremst listamennirnir, áhuga :
á búálfinum. Þeir byrjuðu að teikna hann, oftast sem
lítinn karl á stærð við tólf til þrettán ára strák. Um miðja
nítjándu öld fara jólatré og jólagjafir að ryöja sér til rúms |
almennt á Norðurlöndum og þá er farið að setja þessa :
veru, sem listamennirnir höfðu að nokkru skapað, í sam- :
band við þessa nýju siði. Nú varð það hlutverk hans að
færa börnunum gjafir og það hlutverk hafði mannfólkið :
gefið honum, því sjálfum hafði honum aldrei dottið neitt ^
slíkt í hug.
Svo kom að því að þessar heimatilbúnu hugmyndir um
jólasveina eða búálfa sem breyst höfðu í jólasveina lentu .
saman við hugmyndirnar sem komu vestan um haf um ;
heilagan Nikulás. Og þá fór að ríkja bein samkeppni mill1
þeirra um hvor færa ætti börnunum gjafir á jólunum- j
Þessari samkeppni hefur lokið á þann veg, að þeir hafa ;
að nokkru leyti runniö saman, þannig að nú er ekki
lengur svo óskaplega mikill munur á þeim.
Eitt skilur þá þó að: Sá stærri hefur aldrei gifst, en það i
hefur sá minni hins vegar gert, þótt konu hans sé ekki |
getið.
Jólasveinatrúin er eins og af framansögðu má sja,
gamalt fyrirbrigði og sennilega líður ekki á löngu þar til
hún verður með öllu útdauð, þó að mynd gamla rauð-
klædda karlsins með skeggið sé svo nátengd jólunum i
dag.