Eimreiðin - 01.07.1929, Blaðsíða 203

EIMREIÐIN
ll þessum bálki birtit E/MREIÐIN öðru huoru stuttar og gagnorðar
u’nsagnir og bréf frá lesendum sínum, um efni þau, er hún flytur, eða
!>nnað á dagskrá þjóðaritmar].
Sl<yeið.
I .Eimreiðinni 1928, bls. 19, er grein með fyrirsögninni „Skreið". Það
®r ein af hinum skemtilegu greinum Odds gullsmiðs Oddssonar á Eyrar-
^kka, um siði, hætti og venjur í þjóðlífi voru, sem smám saman eru að
Vrnast og falla í gleymsku. En alt slíkt hefur mikið gildi fyrir menn-
nsarsögu þjóðar vorrar á þroskabraui hennar og æfiskeiði. Frásagnir af
, 0rfum og málvenjum daglega lífsins á ýmsum stöðum og vissum tímum,
yjia ekki aðeins sagnfræðingum og þjóðmegunarfræðingum verkefni
°«kurt til að vinna úr, heldur líka málfræðingum. Málvenja alþýðunnar
t V'í seta vah‘ð hug vísindamanna um það, af hverju orðstofnar og
r snpttir í tungu vorri eru dregnir. Af því að ég er ekki einn af nefndum
®öimönnum, Iegg ég ekki úf í meira en að segja álit mitt á einu orði.
af l1- ^etta or^: skre‘ð< segir höf. svo: „Telja fróðir menn það dregið
, SKriöi fiskjarins, sem nú — og fyr — er kallað ganga, og að vísu er
Pao rg|t> ag . rauninni skríður fiskurinn áfram fremur en gengur, eftir
njulegri notkun þessara orða, og enn í dag er notað orðið smáskrið
Um 'itlar fiskigöngur".
ós | me3ra þykir mér að nafnið skreið (sem notað er um harðþurkaðan,
fi ?• ®an fisk og hausa) sé gefið þá fyrst, þegar farið var að binda harð-
knin í bagga, og dregið einmitt af því, hve mikið þá skreið úr böndunum.
jvent styður að þessu:
, '• Þegar illa gengur að binda ýmislegt dót, eða mjög skrælþurkað hey,
fr saSt: „Þetta skríður alt úr böndunum", eða: „Það er ekki betra
°‘n^a þetta en skreið".
n j Es þekki ekki dæmi þess, að fiskur (eða hausar) sé nokkurntíma
ndur skreið, fyr en hann er því nær fullþurkaður, eða tækur til
■ndingar.
, , pegar ég var sjómaður (um vertíðir á Stokkseyri, fyrir og um 1890),
m Var iafnan nefnd fiskikös á skiftivelli — óslægði fiskurinn — en kast
kö Ur l1verra tveggja lagsmanna saman, þá er skift var. Eins var nefnd
s * °9 að kasa fiskinn slægðan og flattan, þá er hann var lagður þétt
bæ U« ’ llr'ngmyndaðan hnapp, með þunnildi og hnakkakúlu („axar-
roror“?) niður, en bak og sporö upp; kýtt vel saman og látið skelja á
jj tö> svo fiskurinn yrði þykkur, og tognaði ekki mikið í herslu, meðan
vjg n hékk á ránum. — Rist var utarlega í dálksfanirnar við píkuna, framan
fisk SI?or^‘nn> smeygt svo upp á rána, þ. e. mjóar spýtur. Ur því nefndist
, nrinn ráskerðingur (venjulega ýsa á þeim árum), þar til hann var
alo 'nn * hlaða. Þá held ég að fyrst hafi mátt nefna fiskinn skreið. En
Qengast var að tala um að binda oq flvtia skreið. skreiðarbaaoa. skreið-
þu^h* °9 sl<re‘öarhlaða þá er heim var komið, bæði úti, ef betur þurfti að
ats a’ ,°.9 síðar í skemmunni. Lengra náði nafnið ekki, því jafnan var sagt
að
kia”sæhtja fisk“ út í skemmu, „að berja fisk og borða fisk“, eða vanga eða
'nnia (þorskhausa-). Þá hét þetta ekki lengur skreið. V. G.