Vera - 01.12.1994, Blaðsíða 15

Ein af hetjum ársins sem er aö líða er Maria
Hreiðarsdóttir, 24 ára starfsstúlka á Borgar-
spítalanum. Hún varð fræg á einni nóttu eft-
ir aö hún flutti áhrifamikla ræðu á fulltrúa-
fundi Landssamtakanna Þroskahjálpar sem
haldinn var nú í september síðastliðnum.
María sat fundinn sem fulltrúi fyrir Átak, fé-
lag þroskaheftra, sem er eitt af aöildarfélög-
um þroskahjálpar. í ræðu sinni var Mariu tíö-
rætt um mannréttindabrot gegn fötluðum,
sérstaklega brot gegn réttindum þroska-
heftra kvenna. Vera brá sér í heimsókn til
þessarar ungu baráttukonu á heimili hennar
við Fannborg í Kópavogi til aö forvitnast frek-
ar um þessi mál.
„Ég átti ekki von á allri þessari athygli og
umræðan um þessi mál hefur farið fram úr
mínum björtustu vonum. Ég vildi reyna að
vekja athygli á því aö þroskaheftar konur eru
stundum teknar úr sambandi án þess að þær
viti af því. Ég þekki svoleiöis konur persónu-
lega. Þeim er sagt að það sé verið að taka úr
þeim botnlangann og svo eru þær teknar úr
sambandi. Og þetta er ekket nýtt, ég þekki
konu sem þetta var gert við fyrir 20 árum."
Langar að eignast barn
Maria er fyrst fatlaöra kvenna til aö ná eyr-
um almennings með þau mannréttindabrot
sem framin er á fötluðum kon-
um á íslandi. Vtða erlendis
hafa verið miklar umræður um
félagslega stöðu fatlaöra
kvenna og rannsóknir benda
til þess að fatlaðar konur þurfi
oft að berjast harðri baráttu
fyrir þeim mannréttindum sem
ófatlaðar konur hafa þegar
náð; svo sem réttinum til að
ráða yfir eigin líkama. í flestum
löndum hins „siðmenntaöa"
heims þekkist það að fatlaöar
konur - ekki síst þroskaheftar
- eru geröar ófrjóar án þess að
samráð sé haft viö þær.
„Ég held að þroskaheftar
konur séu í meiri hættu að vera
teknar úr sambandi en aðrar
fatlaðar konur vegna þess að
almenningur heldur að þroska-
heft fólk sé miklu skertara en
það í raun er. Mér finnst al-
menningur hafa afskaplega
mikla fordóma gagnvart þroska-
langar sjálfa að eignast barn og tel að ég
gæti annast það að mestu leyti ein."
Maria bendir á að samþykktir Sameinuöu
þjóðanna kveði skýrt á um réttindi fatlaðra
aö þessu leyti. Á vettvangi Sameinuðu þjóð-
anna hafa nýlega verið gerðar samþykktir þar
„Mér finnst almenningur hafa afskap-
lega mikla fordóma
gagnvart þroskaheftum.
Almenningur heldur að þroskaheftir
geti ekkert og séu aumingjar."
sem enn er ítrekað að fatlaðir skuli eiga rétt
á þátttöku t samfélaginu til jafns við ófatl-
aða. í greininni sem fjallar um fjölskylduna
og mannlega reisn segir aö aðildarríkin skuli
gera fötluðum kleift að taka virkan þátt í fjöl-
skyldulífi og að ekki sé heimilt aö neita fötl-
uðum um tækifæri til að njóta kynlífs og
veröa foreldrar. Aðildarríkin eru hvött til að
stuðla aö því að breyta neikvæöri afstöðu
gagnvart giftingu, kynlffi og barneignum fatl-
aðra. Maria bendir á að íslensk stjórnvöld
megi taka sig á í þessum efnum.
ójrjóar eftir
botnlangaskurÓ
Viðtal við Maríu Hreiðarsdóttur
heftum. Almenningur heldur að þroskaheftir
geti ekkert og séu aumingjar. Fólk veit ekki aö
þroskahefting getur verið á mismunandi stigi
og það em ekki allir þroskaheftir eins.“
En er ekki óraunhæft að krefjast þess að
allar þroskaheftar konur skuli eiga rétt á að
eignast börn? Maria brosir og segir að mál-
ið snúist ekki um það að allar þroskaheftar
konur skuli eignast börn. Það sem hún er að
gagnrýna er að þær skuli vera teknar úr
sambandi án þess aö hafa neitt um þaö að
segja. „Það fer eftir því hversu mikil þroska-
heftingin er hvort konur geta eignast börn.
Þaö hlýtur að vera mjög erfitt fyrir mikiö
þroskaheftar konur aö eiga börn og sumar
geta það ekki. Aðrar geta alveg annast eitt
barn, sjálfar eða með aðstoð. Margar vin-
konur mínar hafa áhuga á aö eignast eitt
barn og þær væru flestar færar um það. Mig
Standa uppi hlutverkalausar
Fatlaðar konur eiga ekki greiðan aðgang að
heföbundnum hlutverkum kvenna þvt margir
telja þær ófærar um aö vera mæður, eigin-
konur og húsmæður. Þessi hefðbundnustu
hlutverk eru venjulega ekki talin vera góður
mælikvarði á félagslega velgengni kvenna.
Þaö hversu óaðgengileg þau eru fyrir fatl-
aðar konur sýnir vel hina erfiðu félagslegu
stöðu þessa hóps kvenna, þá fordóma sem
þær þurfa að berjast við, og hversu fáir val-
kostir þeim standa til boða. Sumar þeirra
hafa lýst þvt þannig að þær standi uppi hlut-
verkalausar. Það væri verðugt verkefni fyrir
tslenska kvennahreyfingu að leggja fötluð-
um konum liö í baráttunni fyrir grundvallar
mannréttindum sem ófatlaöar konur telja
sjálfsagt að þær sjálfar njóti.
Viðtal Rannveig Traustadóttir
frekskonur og hvundagshetjur