Nýtt Helgafell - 01.10.1956, Blaðsíða 9

A sjötugsafmæli Sigurðar Nordals
14. september 1956
I skemmtilegri afmælisræðu, sem Sigurður
Nordal ílutti sjötugur við lok hátíðarsam-
komu í Þjóðleikhúsinu, fórust honum m. a.
að efni til orð á þá lund, að þótt hann kynni
að hafa lagt upp í lífið með nokkra hæíi-
leika, hefði ævistarf sitt orðið í brotum. Og
hann bætti því við, að í rauninni hefði hann
alla tíð látið sér mest um hugað „að vera
manneskja".
Ekki þykir mér ósennilegt, að sumir aðdá-
enda Sigubðar Nordals hafi orðið dálítið
hvumsa við þessar hispurslausu játningar,
einkum þá síðari, og jafnvel látið sér í bili
fátt um finnast. Mörgum virðist það í fljótu
bragði ekki ýkja-stórmannlegt takmark að
gerast umfram allt „manneskja" og ýmsum
hefur tekizt að koma ár sinni laglega fyrir
borð, án þess að verða það. Samt mun eng-
inn draga í efa, að Sigurður Nordal hafi mælt
af fullum heilindum. Virðingin fyrir mann-
eskjunni og leitin að persónuleika hennar,
bak við atburði og aldarfar, er að jafnaði
su uppistaða í ritum hans, er gefur þeim
algildasta þýðingu, og fáir höfundar hafa
gert sér alvarlegra far um að finna lífi sínu
skynsamlegan og mannsæmandi tilgang.
Það ætla ég líka, að sitthvað í ritum Sig-
urðar Nordals, og þá ekki hvað síst erinda-
flokkur hans LÍF OG DAUÐI, hafi að sama
skapi opnað augu margra manna fyrir þeirri
höfuðskyldu, sem löngum hefur verið van-
ræktust á þessari jörð, að leita sjálfum sér
andlegrar fótfestu og markmiðs í tilvenmni.
Slíkri trúnaðarkvöð við lífið verður reynd-
ar sjaldan sinnt til verulegrar hlítar án and-
legrar baráttu, sem einatt verður því tví-
sýnni, sem menn eygja fleiri möguleika í
sjálfum sér. Þegar Sigurður Nordal hvarf
heim eftir langa útivfst við erlenda háskóla
flutti hann veturinn 1918—19 fyrirlestra fyrir
almenning, um tuttugu talsins, ef ég man
rétt, og eru þeir mörgum enn í fersku minni,
þó að aldrei hafi þeir verið prentaðir. Þess-
ir fyrirlestrar fjölluðu allir um einlyndi og
marglyndi, en það er einnig athyglisvert,
að fyrsta skáldrit Sigurðar Nordals, og
um leið fyrsta bókin, sem hann ritar á ís-
lenzku, fjallar nær eingöngu um átök and-
stæðra afla í sálarlífi, skáldhneigðar og
skyldu, draumfýsi og veruleika. Það er m.
ö. o. skáldið og fræðimaðurinn í persónu
Sigurðar Nordals, sem ganga þar til ein-
vígis, og sennilega veit höfundurinn einn,
hvað slík reikningsskil hafa kostað hann.
Sjálfur getur hann þess þrjátíu árum síðar,
í eftirmála nýrrar útgáfu af sömu bók, að
hann hafi ekki litið á hana „sem byrjun,
þótt hún væri frumsmíð, heldur sem við-
skilnað, og sá þó varla fyrir, að hann yrði
svo gagnger, sem raun hefur á orðið."
Þessi orð gefa berlega í skyn, hversu
höfundurinn telur hólmgöngunni hafa lyktað,
og stoðar þá víst ekki að deila við dóm-
arann. Sennilega munu samt ýmsir líta öðr-
um augum á þennan „viðskilnað" og draga
í efa, að hann hafi verið jafn „alger" og
höfundurinn sjálfur vill vera láta. Þeir mundu
tefla fram þeim rökum, að hinn djúpskyggni
vísindamaður og frjói hugsuður hafi margt
lært af sambúðinni við skáldið, svo að þaðan
megi jafnvel rekja þá endurfæðingu nor-
rænnar fræðimennsku og íslenzkrar sögu-
skoðunar, sem á sér Sigurð Nordal að upp-
hafsmanni og höfuðleiðtoga. Þeir mundu