Nýtt Helgafell - 01.10.1956, Blaðsíða 37

KRISTJAN ALBERTSSON:
AKADEMÍA
Um nýmæli eins og akademíu er eðlilegt,
að sitt sýnist hverjum, og sjálfsagt að virða
hugmyndina fyrir sér frá öllum hliðum, áður
en til framkvæmda kemur. Jafnsjálfsagt er
að láta ekki strax hugfallast, þó að ann-
markar virðist líklegir, því að það mun mála
sannast, að fátt er með öllu gallalaust í
vorum heimi.
Lítt skiljanleg þögn hefur ríkt um aka-
demíu-hugmyndina, meðal þeirra manna,
sem eðlilegt var að tækju öðrum fremur af-
stöðu. Það gerist þó ekki á hverjum degi,
að íslenzkur menntamálaráðherra vilji, að
ráðizt sé í stórræði vegna tungu vorrar og
menningarheiðurs. Jóhannes Nordal á þakkir
skildar fyrir að hafa rofið þessa þögn, með
grein sinni í síðasta hefti Helgafells. Ég
vil líka mega þakka honum fyrir það, sem
hann segir af mikilli vinsemd um bók mína
Tun gan í tímans straumi.
J. N. harmar að hugmyndin um akademíu
skuli ekki vera rædd, því að „ekki eru enn
leyst, svo að vel sé, þau vandamál sem
þarna (þ. e. í bók minni) er á drepið".
Honum þykir þó ekki augljóst, að stofnun
akademíu sé „heppilegasta lausn þessa
máls" — hvernig tryggja skuli að þróun ís-
lenzkrar tungu njóti árvekni, forsjár og hug-
kvæmni fremstu ritsnillinga og málvísinda-
manna hvers tíma, að til þeirra verði leitað
hvenær sem þörf er á nýjum orðum, að hver
nybreytni í máli skuli lögð undir álit þeirra
dóm, að þeir séu til þess kvaddir að hafa
stöðug bein afskipti af högum og þróun
tungunnar, um allan aldur. Því að þetta er
su hugmynd, sem um er að ræða. Ég sé
ekki, að slík forsjá tungunnar verði með
öðru móti tryggð en stofnun eins og aka-
L
demíu — þó að hins vegar megi deila um,
hvort það heiti sé heppilegt. Vilja menn
stinga upp á öðru?
J. N. finnst „útlenzkur keimur" af aka-
demíunni, enda muni eg hafa haft í huga
hina frægu frönsku stofnun með því nafni
(eins og auðvitað er rétt). Eg tali um að bera
„vegsemd og vanda af tungunni einna líkast
því sem við værum stórþjóð" — en slíkur
hugsunarháttur muni stafa af langdvölum
mínum erlendis. Hér hefði eg kunnað betur
við að ívitnunin í orð mín hefði verið dálítið
lengri: „Við erum nefnilega einskonar stór-
þjóð, vegna máls okkar, og vegna þess að
íslenzkir menn hafa skrifað nokkrar af þeim
merkilegustu bókum, sem mannleg hönd
hefur skráð. Við vitum að við eigum eitt
ágætasta mál jarðarinnar ... Við erum ekki
einir um þá skoðun. Vitrustu og lærðustu
málvísindamenn hafa dáðzt að íslenzkri
iungu, Rask tók hana fram yfir flest eða öll
önnur mál að fegurð og reisn í hugsun og í
hljómi."
Þegar eg geng um Champs Elýsées í París
og hugsa heim til Austurstrætis í Reykjavík,
þá finnst mér við vera smáþjóð. En þegar
ég les Eddu, Njálu eða Eglu, þá finnst mér
við vera stórþjóð — og kannski engin þjóð
meiri en við.
Við höfum, að minnsta kosti á síðustu
mannsöldrum, yfirleitt fundið til eins og
miklu stærri þjóð en við erum að höfðatölu.
Þetta er stundum broslegt, eða skaðlegt, en
oft hvorugt — og virðist algerlega óhjá-
kvæmilegt vegna tungu og bókmennta, og
hins yfirbragðsmikla lands, sem við byggj-
um.
Að við gerumst of stórþjóðalegir með því