Nýtt Helgafell - 01.10.1956, Blaðsíða 38

132
NÝTT HELGAFELL
að fela 12 hæfustu mönnum að vaka yfir
þróun tungunnar — ó það get eg ekki fallizt.
En J. N. mun einkum við það eiga, að sá
bragur, sem hæfa þykir akademíum út um
heim, eigi ekki við á íslandi. Um það skal
ekki deilt að þessu sinni.
J. N. finnst ólíklegt, að þeir sem til aka-
demíunnar veldust myndu eiga hægt með
að verða sammála, hópurinn yrði sundur-
leitur, „samleikurinn ekki alltaf góður". Er
víst, að það skipti svo miklu? Engar nefndir
eða stofnanir, þar sem margir vinna saman,
geta ævinlega orðið sammála — ekki Hæsti-
réttur, hvað þá Alþingi — og þó eru kveðnir
upp dómar og sett lög; meiri hluti ræður.
Um akademíu væri það að segja, að oft
myndi verða vinningur að fleiri en einni til-
lögu frá henni, t. d. um nýtt orð. Eins og
J. N. minnir á réttilega, er hinzta vald í
málþróun hvorki hjá nefndum né stofnunum;
þjóðin sjálf „hlýtur að verða æðsti dómstóll
um rétt og gott.”
En veigamesta mótbára hans gegn stofnun
akademíu er sú, að hún kunni fyrst og
fremst að verða virðingarstofnun, fremur til
hennar valið í því skyni að heiðra einstaka
menn, en með hitt fyrir augum, hverjir séu
líklegastir til „nýtilegs starfs í þágu íslenzkrar
tungu."
Þessi ótti er auðvitað ekki ástæðulaus.
Til akademíunnar myndu veljast frægir höf-
undar, sem ekki hefðu sérstaka gáfu t. d.
til nýyrðasmíði, né yfirleitt mjög mikinn
áhuga á starfi hennar. Hitt er jafnvíst, að
margir hinna slyngustu orðasmiða og áhuga-
manna um málsmennt, sem fjölmargt gott
legðu til, myndu ekki eiga þar sæti. Það
sem máli skiptir í þessu efni eru allir hinir,
sem bæði ættu sæti í akademíunni — og
legðu þar fram krafta sína.
f akademíunni myndu sitja, öld af öld,
fjöldinn af fremstu snillingum tungunnar, og
láta sig þróun hennar meir skipta en annars
myndi — einmitt vegna þess, að þeir ættu
sæti í þessari stofnun. Akademían myndi
hvergi nærri vera ein um það verk sem
vinna yrði, sumir myndu þar vinna vel,
aðrir lítið láta til sín taka — en stofnunin
í heild sinni ævinlega eiga sinn tilverurétt
og sitt hlutskipti sem forusta, og sem hæsti-
réttur — fulltrúastofnun hins fágaðasta
smekks og æðstu málsmenningar síns tíma.
Þessi er mergur málsins — í þessu er
fólgin vissan fyrir því, að göfgi og vaxandi
vald tungu, og þar með hugsunar á fslandi,
verði betur borgið með stofnun eins og aka-
demíunni en með nokkrum öðrum ráðum,
sem á hefur verið bent — og nokkru sinni
verður hægt á að benda.
Og alla þá tíð, sem við höldum áfram að
vona, að fsland komist hjá því að verða
heimskommúnismanum að bráð, og þjóðerni
okkar hjá því að verða þurrkað út, þá sé eg
ekki, að við getum gert okkur annað betra
til stórkostlegrar ánægju, og sjálfsvirðingu
okkar til gfæðingar og styrks, en að gera
mál okkar íslenzkuna að sem mestri tungu.
Það ætti ekki að geta verið nema ein
ástæða til þess, að við hættum við að stofna
akademíu — mönnum fynndist ekki taka því
héðan af.
En við hljótum að halda áfram að vona.
Kristján Aibertsson