Milli mála - 01.01.2013, Blaðsíða 75

75
innan þjóðríkja“ (Shohamy 2006: 68)2. Cameron (2004) skoðar um-
ræðuna um málapróf fyrir innflytjendur í Bretlandi í stærra sam-
hengi, málpólitískt, og bendir á að krafan um tungumálapróf kom
upp á yfirborðið um líkt leyti og þegar stjórnvöld hvöttu skólana
annars vegar til að auka veg staðlaðrar ensku enn frekar og hins
vegar til að leggja minni áherslu á kennslu í erlendum tungumálum.
Niðurstaða hennar, hvort sem hún er fyllilega réttmæt eða ekki, er
að þetta feli í sér „nokkuð ákveðin skilaboð um að staðalenska sé
þjóðtunga Bretlands og eina tungumálið sem borgarar þar þurfa að
kunna“ (Cameron 2004: 38). Þá hafa ýmsir þeir sem fást við rann-
sóknir á samningu og framkvæmd tungumálaprófa ekki aðeins sett
spurningarmerki við hugmyndafræðilega þáttinn, hina siðferðis-
legu hlið og hvernig prófin eru rökstudd, heldur hafa sumir jafnvel
dregið í efa að prófin gagnist í raun sem það mælitæki sem þeim er
ætlað að vera, sjá t.d. King og Rambow (2012: 412–416).
Framkvæmd prófanna og inntak þeirra er hins vegar breytilegt
eftir því hvaða ríki á í hlut þannig að ekki verður fullyrt að þetta
eigi almennt við. Ekkert hefur komið fram sem bendir til annars en
að prófin fyrir umsækjendur um íslenskan ríkisborgararétt hafi sem
slík reynst nothæf mælitæki til að skera úr um hvort tilskilin lág-
marksmálfærni sé til staðar.
Minna virðist um að gerðar séu (strangar) tungumálakröfur til
innflytjenda, m.a. í tengslum við umsóknir um ríkisborgararétt, í
löndum Suður-Evrópu en í norður-, vestur- og austurhlutanum.
Einnig er ljóst að t.d. Eistland og Lettland (en ekki með sama hætti
Litháen, sjá t.d. Siiner og Vihalemm 2011: 118–119) hafa sérstöðu
að því leyti að eftir 1991 varð samband ríkisborgararéttar annars
vegar og þjóðtungnanna eistnesku og lettnesku hins vegar orðið
vandasamt pólitískt viðfangsefni þar sem tekist var á um þá stöðu
sem íbúar af rússneskum uppruna hefðu eftir fall Sovétríkjanna.
Málið snerist sem sagt ekki um tungumálakröfur til nýrra borgara
heldur um nýjar tungumálakröfur til fólks sem áður hafði komið sér
fyrir í þessum löndum. Til að fá eistneskt ríkisfang hefur síðan 1993
meðal annars þurft að sýna fram á „grundvallarfærni í eistneskri
ritun, lestri og tali ásamt grundvallarþekkingu á sögu Eistlands og
2 Í greininni notast ég við eigin þýðingar á tilvitnunum úr ensku sé viðkomandi heimild ekki þegar
tiltæk í íslenskri gerð.
ARI PÁLL KRISTINSSON