Helgafell - 01.07.1943, Side 22

288
HELGAFELL
landi, og átti því mjög erfitt framdráttar. Hann kunni enga handiðn, og
ekki að annarri vinnu en landbúnaðarvinnu. Leið hann hungur með köflum,
enda dró hann lífið fram á því, sem góðir menn gáfu honum. Eftir nálega
20 vikna eymdarlíf í Hollandi komst hann með skútu til Glúckstad í Hol-
stein, og var hann þá kominn í Danaveldi. Þegar þangað kom gekk hann
í danska málaherinn, en vegna þess að hann skildi ekki fyrirskipanir hinna
þýzku foringja, var hann rekinn úr hernum. Hélt Jón þá áfram til Kaup-
mannahafnar. Þegar þangað kom gekk hann enn í danska herin til þess að
draga fram lífiÖ. Var hann þá orÖinn Jon Rechwitz, mousqetier af den konge-
lige Lif-Garde til Fods.
LeitaÖi Jón nú til landa sinna í Kaupmannahöfn og hrærðust þeir til
meðaumkunar með honum, og sömdu fyrir hann bænarskjal til kóngs um
áfrýjun á máli hans til hæstaréttar. Fekk hann síðan verndarbréf frá kon-
ungi 9. maí 1685 til þess að fara til íslands, og reka slyðrulaust mál sitt
og mæta í rétti. Einnig fekk hann 26. maí 1685 salvum conductum hjá
Schönfeldt foringja lífvarÖarins, þar sem Jón fekk leyfi til fjarvistar úr
herþjónustunni meðan hann kæmi fram máli sínu. Loks fekk hann 12. júní
1685 konungsleyfi til þess að áfrýja máli sínu til hæstaréttar. En ekki fór
Jón til íslands á þessu sumri. Hafa íslandsför sennilega verið farin, er Jón
var ierÖbúinn. Og það var ekki fyrri en 6. apríl 1686, að hæstaréttarstefna
var gefin út í máli Jóns. Eins og venja var stefndi hann báðum lögmönnum,
þeim Sigurði Björnssyni og Magnúsi Jónssyni og Guðmundi Jónssyni sýslu-
manni í Borgarfjarðarsýslu.
Jón kom út með GrundarfjarÖarskipi vorið 1686, eftir tveggja ára harða
og sögulega útivist. Frá Grundarfirði fór hann gangandi til heimkynna sinna,
og var aÖkoman ekki glæsileg. Heimili hans var í hörmulegri eymd, fátækt
og vesaldómi, sökum vangetu konu hans, og efnin gengin til þurrÖar. Frá
heimkomunni og fyrstu athöfnum sínum hefur Jón sagt á þessa lund í bréfi
til Árna Magnússonar prófessors dags. 25. okt. 1710:
,,Ég kom annan hvítasunnudag til míns fátæka innis, er ég fór frá Kaup-
mannahöfn fyrir 24 árum hingað til lands, og fór ég landveg frá skipsfjöl.
Seint í hvítasunnuvikunni reið ég til Hvítárvalla, en þar bjó þá Sigurður
Björnsson lögmaður, og hafði ég þá með mér tvö afrit af báðum verndar-
bréfum mínum og hinni konunglegu hæstaréttarstefnu. Hafði ég látið gera
þessi afrit á leiðinni um borð í skipinu. Þorði ég ekki að hafa þangaÖ með
mér sjálf höfuðbréfin (frumritin), sökum þess að ég óttaÖist, að þau yrðu
af mér tekin. Þegar ég kom til Hvítárvalla, var mér veitt viðtal við Sigurð
Björnsson lögmann í stofu hans, og afhenti ég honum afritin, bæði af
verndarbréfunum og stefnunni. Og las hann öll þessi afrit að mér ásjáandi,
en þó lágt með sjálfum sér. í þetta sama skipti voru þessir menn þar við-
staddir: Presturinn Benedikt Pétursson á Hesti, Kolbeinn Bjarnason eir-