Helgafell - 01.07.1943, Blaðsíða 31

GUNNAR BENEDIKTSSON:
Krapotkin og Theódór
SíðastliÖið haust voru mér sendar
tvær bækur í tilefni sama tækifæris,
tvær sjálfsævisögur, stórar bækur og
innihaldsríkar. Onnur er skrifuð af
rússneskum fursta, sem Krapotkin hét,
hin er skrifuð af íslenzkum verbúða-
sjómanni, sem heitir Theódór Friðriks-
son. Það tekur sinn tíma að lesa þessar
bækur, því að báðar krefjast vandlegs
lesturs, ef þær eru virtar að verðleik-
um. Lestur beggja var mér tómstunda-
verk, eins og gerist og gengur. Ég greip
fyrst Krapotkin, því að hann er heims-
frægur, og hans hafði ég heyrt getið fyr-
ir langalöngu, bók hans fjallaði um
kúgun keisarastjórnarinnar í Rússlandi
og uppreist aðalborinna mannvina
gegn henni, hún fjallar um hetju, sem
hlífist ekki við að leggja sig undir fang-
elsisdóm og útlegð fyrir að berjast fyr-
ir rétti annarra manna. — Krapotkin
gruflaði út í þjóðfélagsmál og sagði
sannleika, sem var afarilla þeginn, og
var settur utangarðs í þjóðfélaginu. —
Þetta var sannarlega bók við mitt
hæfi. Þó hafði ég fyrr lokið við að
lesa bók Theódórs. Ég rétt svona leit
í bókina, og svo las ég meira, og áhugi
minn fyrir Krapotkin dvínaði, þar til
eg hafði gert kunningja mínum, ver-
búðarsjómanninum Theódóri, fullkom-
in skil. Að honum loknum tók ég til
við furstann á nýjan leik og gerði hon-
um sömu skil. Báðir lifa þeir síðan og
hraerast í vitund minni, eiga sér sjálf-
sagt eitthvert notalegt hreiður í undir-
vitundinni, upp á yfirborðið leita þeir
mörgum stundum og verða þá oftast
samferða, svo sem væru þeir samgrón-
ir tvíburar.
Þessir tveir menn eru sannarlega
merkilega ólíkir að öllu því, er um-
hverfi lífsbaráttunnar leggur þeim upp
í hendur, en líkir eru þeir að því, að
báðir gera þeir uppreist gegn þeirri að-
stöðu, sem lífið færir þeim að hönd-
um, hvor á sinn hátt. Krapotkin er
fæddur og uppalinn í aðalsmanna-
hverfi í Moskvuborg, fínustu borg hins
risavaxna rússneska keisaraveldis. —
Hann þurfti aldrei að drepa hendi í
kalt vatn, hann ólst upp við auðæfi og
aðalsmannahætti, hann lifði langt ofar
lífsplani hins óbreytta manns, í dýrð-
legum fagnaði, við leik og listir, við
menntaarin stórborgarinnar að vetrin-
um, þegar aldur leyfði, í ríkmannleg-
um búgarði úti í sveitinni yfir blíðustu
sumarmánuðina, alls staðar nóg af
öllu, hvergi áhyggjur, þótt tíminn fær-
ist til fullorðinsára. Eina skyldan, sem
lífið leggur honum á herðar, það er að
taka þátt í vörnum þeirra forréttinda,
sem stétt hans var borin til, og temja
sér að skilja lífið og njóta þess eftir
forskriftum undangenginna kynslóða.
Theódór er fæddur í Flatey á Skjálf-
anda, fékk þó ekki að alast þar upp, á
fyrstu mánuðum ævi sinnar fluttist
hann upp á Flateyjardal, hálfu af-
skekktara hérað en eyjan, er hann
fæddist í. Þegar hann er sex ára að
aldri, ætla foreldrar hans rétt aðeins
að færa sig um set í leit sinni að lífs-