Helgafell - 01.07.1943, Síða 58

318
HELGAFELL
hinn hæni gróður. Ef til vill er einnig sam-
hengið í bókmenntunum fyrst og fremst
ávöxturinn af iðni og áhuga ritliöfunda, sem
gleymdust, því yfir þeirra verk liggur að jafn-
aði vcgur lescndanna til æðri og mikilfeng-
lcgri bókmennta. Afburðaskáld rís naumast
upp í landi, sem er fátækt af leirskáldum, og
sama máli gegnir um önnur svið andlegs lífs.
Er ekki til dæmis mikil von til þess, að íslend-
ingar gcti orðið merkileg tónlistarþjóð í fram-
tíðinni, einmitt vegna þess, að vér stöndum
núna á harmoniku- og karlakóra-„stadíinu“?
* * *
ÞÝÐINGAR
OG BÓKAVAL
Þegar ég tala hér um gildi hinna skamm-
lífu bóka, á ég fyrst og fremst við frumsamd-
ar bækur, — þær, sem cru ávöxturinn af bók-
hneigð þjóðarinnar. Þýddar bækur, ef lélegar
eru, hafa enga slíka þýðingu fyrir bókmenn-
ingu hcnnar og yfirleitt mun sjaldgæft, að
þýddar bækur hafi varanlegt menningargildi á
borð við sams konar bækur, sem ritaðar eru
fyrir þjóðina á hcnnar eigin máli. Bók, sem
er þýdd, er skrifuð fyrir
aðra, og hin persónulegu
tengsl, er sameiginleg
tunga bindur höfund og lesendur, verða trauð-
lega flutt ósködduð yfir á annað mál. Það er
því ekkert öfugmæli þótt sagt sé, að þýddar
bækur séu yfirleitt verri en jafngóðar bækur
frumsamdar. Hins vegar er auðsætt, að vér
getum aldrei fullnægt menningarþörf þjóðar-
innar með þeim bókum einum, sem vér sjálfir
skrifum, enda hverri þjóð hollast að vera
einnig upp á aðra komin í þeim cfnum. Því
er ætíð fagnaðarefni, er beztu ritum erlendra
höfunda er brotin braut til íslenzkra lesenda.
En þó að vér höfum átt nokkra menn fyrr og
síðar, sem hafa látið sér annt um að kynna
löndum sínum ýms úrvalsrit annarra þjóða,
og m. a. flutt bókmenntum vorum ómetan-
leg verðmæti erlendrar ljóðlistar, gætir engu að
síður, þegar á allt er litið, hins mesta handa-
hófs í vali þýddra bóka, sem hér eru gefnar
út. Mikill meiri hluti þeirra hefur engu menn-
ingarlegu hlutverki að gegna á meðal vor, cn
standa auk þess góðum bókmenntum fyrir
þrifum, að svo miklu leyti sem þær draga til
sín kaupendur og lesendur frá öðrum verðugri.
Það liggur þó í augum uppi, að þýðendur og
útgefendur ættu að hafa því minni ástæðu til
að seilast til hinna lélegri bóka sem um auð-
ugri garð er að gresja á heimsmarkaðinum.
Nú er það auðvitað svo, að bókaútgefcndur
eru til þess neyddir að miða val bóka sinna
að verulegu leyti við líkindin fyrir sölu þeirra,
því ekki verður þess krafizt af þeim með
neinni sanngirni, að þeir láti, öðrum þegnum
þjóðfélagsins fremur, eigin hagsmuni víkja
fyrir menningarlegri velferð heildarinnar. En
jafnvel íslenzkur iðnrekandi mundi fremur
vilja selja vandaða vöru en lélega, að því til-
skiidu, að það gæfi honum jafn góðan arð, og
hins sama verður að vænta af útgefendum
bóka. Það er því aðeins virðingarvert að tapa
fé á því, scm menn taka sér fyrir hendur, að
þeir tapi samkvæmt áætlun eins og Þjóðverjar,
en hins vegar getur það verið mjög virðingar-
vert að láta sér græðast fé, m. a. með útgáfu-
starfsemi. En fyrir menningu þjóðarinnar
skiptir það miklu máli, hvorn kostinn menn
vclja fremur, að græða á útgáfu góðra bóka
eða fánýtra.
• * *
Þetta skýrist betur við nærtækt dæmi. í
fyrra hófst Lithoprent handa um ljósprentaða
útgáfu Fjölnis, og um líkt leyti kom Kapítóla
út í 2. útgáfu á vegum útgáfufélags, sem
FJÖLNIR OG “5"“' ”f-amPinn'; 1
KAPlTOLA Sc£“ L‘,h0prCnt. “ í’b‘k'
ur bspoltns, samtimis þvi sem
annað fyrirtæki (Guðjón O. Guðjónsson) er
svo hugulsamt að miðla þjóð sinni nýrri útgáfu
af Valdemar munk. Ég vel þessi dæmi vegna
þess, að um sumt er líkt á komið með öllum
þcssum fjórum útgáfum. Allar eru þær hrein-
ar endurprentanir eldri bóka, og vafalaust
þjóna þær allar einum og sama tilgangi, að
afla útgefendunum fjár. Að minnsta kosti
þykist ég vita, að útgefandi Fjölnis og Árbók-
anna hafi ekki ætlað sér að tapa á þeim, og
þá væri ekki kurteislegt að bera útgefendum
Kapítólu og Valdemars munks það á bryn,
að þeir hafi látið ofstækisfullan áhuga fyrir
bókmenntalegu uppeldi þjóðar sinnar leiða sig
í gönur, er þeir völdu þessar tvær bækur til
endurprentunar fram yfir allar aðrar, sem
horfið hafa af íslenzkum bókamarkaði síðustu
fjórar aldirnar. Ég geri ekki heldur ráð fynr,