Helgafell - 01.07.1943, Síða 69

BÓKMENNTIR
325
um þaÖ fé, sem til viðreisnar verðmæt-
um andlegrar og listrænnar menning-
ar þarf, nema í mjög litlum mæli. Því
verður að finna ráð til þess að unnt
sé að afla fjár í þessu skyni af tekju-
stofnum, sem menningarlífið sjálft hef-
ur skapað eða mun skapa. — Þarfir
þeirra landa, sem orðið hafa hart úti
í styrjöldinni verða misjafnar eftir
tjóni og fjárhagsgetu. Þar sem hlutföll-
in þar á milli eru óhagstæðust, verða
þær mestar, svo sem í Tjekkóslóvakíu,
Grikklandi og Póllandi. Því verður að
afla viðreisnarfjárins með samkomu-
lagi ríkja á milli og samvinnu allra
Evrópuþjóða.
Sú kenning, að bókvitið verði ekki
látið í askana og opinberar menning-
arstofnanir geti ekki staðið undir sér
sjálfar, virðist í fljótu bragði hafa við
nokkur rök að styðjast. En nú verður
að varpa þeirri skoðun fyrir borð og
hverfa inn á þær brautir að afla var-
anlegra og notadrjúgra tekna úr skauti
menningarsköpunarinnar sjálfrar. Ráð-
ið til þessa er fyrir hendi. En til þess
að það megi koma að haldi, þarf að-
gerðir af hálfu löggjafanna. Slík af-
skipti réttlætast af hinu almenna neyð-
arástandi og þeim háska, sem að Evr-
ópu steðjar. Ráðið er, að þegar sé allur
Onotaður höfundarréttur
endurvakinn
Með samningi milli allra ríkisstjórna
Bandamanna í Evrópu skal þegar lög-
bjóða, að höfundarréttur skuli gilda um
öll verk á sviði bókmennta, myndlist-
ar og hljómlistar í Evrópu, sé slíkur
höfundarréttur fyrndur eða hafi hann
aldrei verið til. Höfundarréttur, sem
í gildi er, þegar þessi löggjöf kemst á,
stendur óraskaður, en framlengist sam-
kvæmt henni, þegar að því kemur, að
hann falli úr gildi. Samningurinn mæli
svo fyrir, að þau höfundarréttindi, sem
þannig eru endurvakin eða framlengd,
skuli fengin í hendur opinberri alþjóða-
stofnun. Hæfilegt má þykja, að samn-
ingurinn gildi til 30 ára fyrst um sinn.
Núverandi óvinaríkjum Bandamanna
verði gert að skyldu í friðarsamningun-
um að gerast aðiljar að honum. Hinum
hlutlausu löndum í Evrópu skal boð-
in þátttaka.
Af þessari ráðstöfun mundi leiða, að
sérhvert það verk á sviði bókmennta,
myndlistar og tónlistar í Evrópu, sem
áður var hverjum einum heimilt til
prentunar, eftirmyndunar, flutnings,
sýningar eða annarrar framsetningar í
hagnaðarskyni, fellur undir vernd fyrr-
nefndrar stofnunar. Fjárhagslegt gildi
slíkra aðgerða liggur í augum uppi,
þegar þess er gætt, að á þennan hátt
fær stofnunin í hendur útgáfurétt á
öllum listrænum og bóklegum menn-
ingararfi frá fornöld fram á vora daga,
innan Evrópu, og er einráð um, hversu
sá arfur verði gerður arðbær.
Til þess er um tvær leiðir að velja.
Stofnunin getur sjálf gefið út bók-
menntir og tónverk í sínum eigin prent-
smiðjum og látið gera eftirmyndir af
myndlistaverkum á sínum vegum. En
í annan stað getur hún framselt ein-
stökum útgáfufyrirtækjum leyfi til
prentunar og eftirmyndunar. Auk þess
sem stofnunin fengi þannig sinn skerf
af öllu því, sem einstaklingar greiða
fyrir menningarverðmæti umliðinna
alda, er til þess ætlazt, að hún njóti
arðs af útgáfu allra skólabóka eftir
höfunda í Evrópu. Þannig mundu
streyma til hennar stöðugar og mjög
jafnar tekjur frá öllum löndum verald-
ar. Þá yrði stofnuninni og í lófa lagið
að gefa út sígildar bókmenntir í tiltölu-
lega ódýrum útgáfum, með því að slík
upplög gætu verið geysistór. Ennfrem-
ur ætti þá að vera innan handar að
vaka yfir réttri meðferð texta og vönd-
uðum ytra frágangi, jafnframt því sem
verði væri stillt í hóf, til samræmis við
kaupgetu almennings í Evrópu eftir
styrjöldina,