Morgunblaðið - 15.10.2012, Blaðsíða 6

FRÉTTASKÝRING
Hólmfríður Gísladóttir
holmfridur@mbl.is
Að óbreyttu mun verkefnið Árvekni –
slysavarnir barna, sem Herdís
Storgaard hefur starfrækt og átt veg
og vanda af síðan árið 1991, leggjast
af fyrir áramót. Bæði velferðarráðu-
neytið, sem lagði verkefninu til tvær
milljónir í ár, og landlæknisembættið,
sem hefur lagt fjármagn til verkefn-
isins síðustu tvö ár, hafa lýst því yfir
að þau muni ekki koma frekar að fjár-
mögnun þess og er verkefninu þá
sjálfhætt, segir Herdís.
„Þeir hafa svarað mér þannig að
þeir geti ekki látið peninga í þetta
verkefni eins og það er starfrækt í
dag,“ segir Herdís, „að þetta form
samræmist ekki framtíðarsýn manna
í slysavörnum.“ Herdís segir að í
drögum að heilbrigðisáætlun til árs-
ins 2020 sé lítið fjallað um slysavarn-
ir, sem falli þar undir hið almenna
hugtak „lýðheilsa“.
„Sýn manna er sú að það eigi að
stofnanavæða alla hluti og það er svo
sem auðvelt að fara þessa stofnana-
leið; útbúa efni og upplýsingar og
halda að fólk muni sjálft leita að
þessu. En ég er ekki sammála þessari
hugmyndafræði. Önnur lönd hafa
einmitt verið að taka verkefni sem
þessi útaf stofnunum, hafa þau fagleg
en grasrótartengd og í tengslum við
fólkið í landinu. Og það er það sem ég
hef verið að gera, ég hef verið óþreyt-
andi við að fara út um allt, halda fyr-
irlestra og tala við fólk alla daga. Og
þetta skilar sér,“ segir Herdís.
Verkefnið Árvekni – slysavarnir
barna hefur verið til frá árinu 1991,
þegar Jóhanna Sigurðardóttir for-
sætisráðherra, sem þá var félags-
málaráðherra, samþykkti að leggja
því til fjármagn. Það var fyrst um
sinn starfrækt hjá Slysavarnafélag-
inu en var sett á föst fjárlög árið 1998
og flutt, ásamt fleiri sjálfstæðum
verkefnum sem heyrðu undir heil-
brigðisráðuneytið, til Lýðheilsu-
stöðvar árið 2004. Þar stoppaði verk-
efnið þó ekki lengi, heldur tók Sjóvá
það upp á sína arma árið 2006, þar
sem það var rekið í Forvarnahúsi þar
til starfsemi þess var lögð niður 2010.
„Fjórðungur af starfinu hefur farið
í að leita eftir fjármagni til að halda
því gangandi,“ segir Herdís en þrátt
fyrir að gríðarlegur árangur hafi
náðst á þeim árum sem það hafi verið
starfrækt, hafi verið afar erfitt að afla
því fjárstuðnings.
Slysum barna fækkað um 50%
Herdís, sem er menntaður bráða-
hjúkrunarfræðingur, segir tilgang
verkefnsins hafa verið tvíþættan:
annars vegar að fræða fólk um slysa-
varnir barna og hins vegar að veita
stjórnvöldum aðhald í stefnumótun.
Það hefur tvímælalaust skilað ár-
angri; á tuttugu árum hefur slysum á
börnum fækkað um 50% og dauða-
slysum og drukknunum barna fækk-
að um 65%, svo eitthvað sé nefnt. Þá
er verkefnið margverðlaunað og hef-
ur verið fyrirmynd sambærilegra
verkefna erlendis.
„Verkefnið hefur tvisvar verið tek-
ið út af Evrópusambandinu og kom
best út í annað skiptið en lenti í öðru
sæti í hitt skiptið, því þá var það ekki
vistað hjá opinberum aðila,“ segir
Herdís, sem m.a hefur ráðlagt
spænskum og írskum stjórnvöldum
um slysavarnir. Þá hefur hún átt í
góðu samstafi við innlenda aðila, s.s.
heilsugæsluna, sem m.a. sendir út
bréf til nýbakaðra foreldra um
ókeypis forvarnanámskeið hjá Her-
dísi.
Herdís segist ekki skilja hvernig
stjórnvöld, sem hafi oftsinnis leitað til
hennar um ráðgjöf, hafi komist að
þeirri niðurstöðu að verkefnið sé
óþarft. „Það er mjög sérstakt að
reynsla mín og þekking hefur verið
að nýtast í stjórnsýslunni þegar út-
búa á leiðbeiningar eða setja lög eða
eitthvað slíkt en samt getur verkefnið
ekki fengið fjármagn hjá ríkinu,“ seg-
ir Herdís.
Árlegur rekstrarkostnaður verk-
efnisins er um 12 milljónir króna en
tvö fyrirtæki, Sjóvá og Ikea, hafa lagt
því til hluta af því fé. Herdís hefur
leitað til 32 fyrirtækja eftir að frétt-
irnar bárust frá ráðuneytinu og land-
lækni en ekki haft erindi sem erfiði.
En hún hefur ekki gefist upp. „Ef það
er niðurstaða hins opinbera að þetta
verkefni eigi ekki rétt á sér þá óska
ég eftir því að einhver taki það í fóst-
ur,“ segir hún.
Slysavarnaverkefni í hættu
 Velferðarráðuneytið og landlæknir hætta stuðningi við Árvekni – slysavarnir barna  Vilja stofn-
anavæða verkefni sem á heima í grasrótinni, segir Herdís Storgaard  Gríðarlegur árangur náðst
Slys Í forvarnaíbúðinni kennir Herdís foreldrum um slysavarnir barna. Hún segir margt hafa breyst á tuttugu ár-
um, hugarfarsbreyting hafi orðið meðal almennings og litið til slysavarna í stefnumótun og við lagasetningu.
Morgunblaðið/Ómar
6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 15. OKTÓBER 2012
Morgunblaðið
gefur út sérblað
Vertu viðbúin
vetrinum
föstudaginn
19. október
SÉRBLAÐ
Vertu viðbúin
vetrinum
Pöntunartími auglýsinga:
er fyrir klukkan 16 mánudaginn
15. október
NÁNARI UPPLÝSINGAR GEFUR:
Katrín Theódórsdóttir
Sími 569-1105
kata@mbl.is
– Meira fyrir lesendur
Vetrarklæðnaður á börn og fullorðna.•
Góðir skór fyrir veturinn - kuldaskór,•
mannbroddar, vatnsvarðir skór, skóhlífar.
Húfur og vettlingar, treflar, sokkar,•
lopapeysur.
Snyrtivörur til að fyrirbyggja þurra•
húð - krem, smyrsl, varasalvar.
Flensuundirbúningur - lýsi, vítamín,•
nefúði, hóstameðul og fleira.
Ferðalög erlendis - skíðaferðir,•
sólarlandaferðir.
Vetrarferðir innanlands - jeppar,•
snjósleðar, ísklifur, jöklaferðir.
Skemmtilegar bækur fyrir veturinn•
Námskeið og tómstundir í vetur.•
Hreyfing og heilsurækt í vetur.•
Bíllinn tekinn í gegn - bón, frostlögur,•
sköfur, þurrkublöð, dekk.
MEÐAL EFNIS:
LifunVetur
Vetur
24.10.06
Morgunblaðið/Kristinn
„Ef hendurnar eru ekki vel hreinar
geta þær borið smit með sér,“ segir
Haraldur Briem sóttvarnalæknir um
mikilvægi handþvottar.
Alþjóðlegur handþvottadagur Uni-
cef er í dag. Þetta er í fimmta sinn
sem dagurinn er haldinn og í þetta
skiptið beinist athyglin að börnum.
Markmið dagsins er að vekja at-
hygli á því að handþvottur með sápu
og vatni er ein albesta og ódýrasta
forvörnin sem völ er á gegn fjölmörg-
um sjúkdómum.
Meiri handþvottur, færri pestir
Haraldur telur Íslendinga nokkuð
duglega við að þvo sér um hendur.
Hann ítrekar mikilvægi þess að þvo
sér um hendur reglulega yfir daginn,
einkum þegar farsóttir og umgangs-
pestir ríkja. Þá er hætta á að fólk
flytji smitefni á milli sín með handa-
bandi, snerti hluti sem aðrir snerta
og þá er smitleiðin greið. Reglulegur
handþvottur spornar gegn því.
Hreinar hendur eru dýrmætar alls
staðar í samfélaginu. „Við leggjum
mikla áherslu á handþvott á sjúkra-
húsum því við vitum að heilbrigðis-
starfsmenn geta borið smit á milli
sjúklinga,“ segir Haraldur.
Svo ekki sé minnst á þá sjálfsögðu
reglu að bleyta hendur sínar með
vatni og sápu og nudda hressilega
eftir salernisferðir. Þetta er einföld
aðgerð og gott að hugsa reglulega um
hreinlæti.
Alþjóðlegt vandamál
Óhreinar hendur eru vandamál í
heiminum, segir í tilkynningu frá
Unicef. Handþvottur er ein öflugasta
vörnin gegn útbreiðslu sjúkdóma.
Lögð hefur verið áhersla á að ekki sé
nægjanlegt að skola hendur með
vatni heldur þurfi sápu til að drepa
bakteríur. Þrátt fyrir ótvíræða kosti
er sápuhandþvotti hins vegar mjög
oft ábótavant. „Til að ná varanlegum
árangri á þessu sviði, og gera hand-
þvott að sjálfsögðum hlut, er nauð-
synlegt að skilja hvað hvetur fólk til
að breyta venjum sínum í hverju
samfélagi fyrir sig. Helmingur jarð-
arbúa hefur ekki aðgang að grund-
vallar-hreinlætisaðstöðu,“ stendur
m.a. í tilkynningunni.
thorunn@mbl.is
Ein albesta og ódýrasta
forvörnin sem völ er á
 Alþjóðlegi hand-
þvottadagurinn er
í fimmta sinn í dag
Morgunblaðið/Ásdís
Handþvottur Svona meðferð eiga hendurnar að fá reglulega yfir daginn;
sápan hvítfyssandi og nær að umlykja handarbakið sem og sorgarrendur.
„Þetta var eins og að bera vatn í
botnlausa tunnu,“ segir Herdís
um þann tíma sem hún kom að
meðferð barna sem lent höfðu í
slysum fyrir tuttugu árum. „Það
komu til okkar á hverjum ein-
asta degi börn sem höfðu
brennt sig eða dottið eða meitt
sig einhvern veginn og ég fór að
hugsa: Er þetta eðlilegt?“ segir
Herdís, sem komst seinna í
kynni við fólk sem hafði atvinnu
af því að koma í veg fyrir slys á
börnum á norrænni barnaslys-
aráðstefnu. Þá varð ekki aftur
snúið.
Herdís segir ákvörðun stjórn-
valda um að hætta að styrkja
verkefnið hafa komið sér á óvart
og það hafi reynst erfitt að taka
því ekki persónulega. „Ég veit
ósköp vel að ég hef gengið hart
fram og það er vegna þess að
börnin eiga tilkall til þess. En
það er kannski að koma í bakið
á mér núna. Fólk virðist ekki
alltaf skilja milli persónunnar
Herdísar og verkefnastjóra
slysavarna barna,“ segir Herdís.
Hún segir verkefni í slysa-
vörnum vera mörg og brýn, t.d.
verðskuldi foreldrar að gerðar
séu almennilegar rannsóknir á
slysum barna og þá sé löngu
kominn tími til að gera skurk í
slysavörnum aldraðra. „Land-
læknir birti skýrslu fyrir átta ár-
um þar sem bent var á að brýnt
væri að fara í slysavarnir aldr-
aðra, því það er sá hópur sem
mun stækka mest á næstu árum
en við erum ekki einu sinni farin
að ræða þær. Við erum á algjör-
um byrjunarreit,“ segir Herdís.
Verkefnin
mörg og brýn
SLYSAVARNIR