Neytendablaðið - 01.11.2009, Blaðsíða 7

Raftækjaúrgangur hefur aukist gríðarlega á undanförnum
árum og er sá flokkur úrgangs sem vex hraðast í heiminum.
Raftækjaúrgangur í Evrópu var á bilinu 8,3 til 9,1 milljón tonn
árið 2005 en áætlað er að hann verði 12,3 milljón tonn árið
2020. Talið er að töluverður hluti raftækjaúrgangs sé urðaður
með venjulegu heimilisrusli eða á ólöglegan hátt. Þá er sífellt
meira magn raftækjaúrgangs sent til þróunarlanda þar sem förg-
unaraðferðir eru frumstæðar.
Ótal efni í raftækjum
Þúsundir efna og efnasambanda eru notaðar við framleiðslu á
raftækjum og veldur útbreidd notkun bróm- og klórefnasambanda
sérstökum áhyggjum. Þessi efnasambönd eru notuð til að hefta
útbreiðslu elds ef kviknar í tækjum og eru þau kölluð eldtefjarar.
Efnin losna hins vegar út í andrúmsloftið úr raftækjunum og geta
haft skaðleg áhrif á heilsuna. Það er því ástæða fyrir því að fólki er
ráðlagt að lofta vel út þegar ný raftæki eru tekin í notkun. Mengunin
sem verður til við förgun tækjanna er ekki síður áhyggjuefni.
Skaðleg efni myndast við bruna
Áætlað er að hundruð ólíkra eldtefjandi efna sem innihalda klór- og
brómefnasambönd séu á markaði. Þegar raftæki sem innihalda þessi
efni eru brennd geta myndast skaðleg efni eins og díoxín og fúran.
Bæði þessi efni hafa fundist í brjóstamjólk. Á Guiyu-svæðinu í Kína,
sem er alræmt fyrir frjálslegar endurvinnsluaðferðir á raftækjum,
er áætlað að ungbörn innbyrði ellefu- til tuttuguogfimmfalt
það magn díoxíns og fúrans sem viðmiðunarmörk segja til um.
Hvergi í heiminum hefur mælst hærra hlutfall díoxíns og fúrans í
andrúmslofti en á þessu svæði.
Framleiðendur bregðast við
Nokkrir framleiðendur hafa stigið skref til að minnka eða draga
alfarið úr notkun bróm- og klórefna. Apple er á meðal þessara
framleiðenda og í dag er m.a. hægt að fá iPod shuffle, nano og
touch, og iPhone án brómeraðra eldtefjara og PVC, auk þess sem
blý og arsenik er ekki lengur að finna í skjám. Til að ná þessum
markmiðum gerði fyrirtækið m.a. ríkar kröfur til birgja sinna.
Sony Ericson hefur frá upphafi unnið að því að útiloka halógenefni
í símum og fyrsti síminn án brómeraðra eldtefjara kom á markað
árið 1999. Í dag eru 99,9% af Sony Ericson símum án halógenefna
og öll hleðslutæki nema eitt eru án PVC. Fyrirtækið stefnir að því
að öll framleiðsla þess verði algerlega laus við PVC í lok þessa árs.
Fyrirtækið er auk þess með aðgengilega lista á heimasíðu sinni
yfir varasöm efni sem fyrirtækið notar ekki við framleiðslu sína
og efni sem notuð eru í mjög takmörkuðum mæli. Í júní sl. kynnti
fyrirtækið til sögunnar svo kallaða GreenHeart hugmyndafræði sem
á að tryggja neytendum að vörurnar séu algerlega lausar við bróm
og klór.
Aðrir framleiðendur, svo sem sumir framleiðendur plasts og íhluta í
raftæki, hafa einnig náð góðum árangri
Umfjöllunin er byggð á skýrslunni Greening Consumer Electronics
– moving away from bromine and chlorine. Skýrsluna má lesa í
heild á heimasíðu NS undir umhverfi
BP
Hvað er í sjónvarpinu?
Fréttir, veður, klór og bróm
Klór (CI) og bróm (Br) eru svokallaðir halógenar. Efnasambönd
sem innihalda klór og bróm eru aðallega notuð sem eldtefjarar
(brominated flame retardents) og er þá blandað saman við
plast til að koma í veg fyrir eða draga úr eldi. Annað algengt
efnasamband sem inniheldur klór er PVC (polyvinyl chloride),
plasttegund sem er mjög algeng á markaði. Þar til nýlega
var styrkur bróms og klórs í raftækjum ekkert takmarkaður
en á undanförnum árum hafa skaðlegustu tegundirnar verið
bannaðar. Þær eru þó enn til staðar í eldri tækjum.
 NEYTENDABLA‹I‹ 4. TBL. 2009