Neytendablaðið - 01.11.2009, Blaðsíða 22

Í síðasta tölublaði var fjallað um stóraukið úrval nýrra koffín-
drykkja á markaði hérlendis í kjölfar breytinga á reglum um við-
bætt koffín í matvælum. Nokkur umræða hefur verið um þessa
nýju drykki og sitt sýnist hverjum.
Hagsmunasamtök fagna
Samtök verslunar og þjónustu fögnuðu á heimasíðu sinni þegar regl-
unum var breytt síðla árs 2008. Í tilkynningu samtakanna sagði að
hagsmunaaðilar hefðu lengi barist fyrir rýmri reglum og að loksins
hefði þessi barátta borið árangur.
Foreldrar ánægðir?
Neytendasamtökin hafa ekki orðið vör við að sami fögnuður ríki hjá
foreldrum eða forráðamönnum barna. T.d. hafa flestar, ef ekki allar,
félagsmiðstöðvar bannað neyslu orkudrykkja og sum íþróttafélög
hafa bent iðkendum á að neysla sterkra koffíndrykkja samhliða
hreyfingu geti haft óæskileg áhrif.
Ekki ætlað börnum
Hinir nýju koffínríkari drykkir eru ekki ætlaðir börnum innan 14 ára
og orkuskotin eru ekki ætluð börnum innan 18 ára aldurs. Það má
í raun spyrja hvort matvæli sem ekki eru ætluð börnum eigi erindi
í hillur matvöruverslana. Neytendasamtökin telja mjög mikilvægt
að haldið sé utan um þau tilfelli sem koma til kasta heilbrigðisyfir-
valda og hugsanlega má rekja má til neyslu þessara nýju drykkja.
Hvers vegna voru reglurnar rýmkaðar?
Meginreglan á evrópska efnahagssvæðinu er frjálst flæði vöru og
allir tilburðir ríkja til að takmarka vöruflæði á milli landa eru illa
séðir. Ef ríki vilja setja strangari reglur en almennt gilda verða þau
að geta sýnt fram á að slíkt sé nauðsynlegt til að tryggja almanna-
hagsmuni. Það var því kannski viðbúið að reglur hér yrðu rýmk-
aðar. Hins vegar vekur athygli að við göngum lengra en Danir og
Norðmenn, sem leyfa ekki koffíndrykki með meira en 150mg koffíns
í lítra nema innflytjendur sæki um sérstakt leyfi. Þessar takmarkanir
koma þó ekki í veg fyrir að koffínríkari drykkir fái leyfi því Red Bull
er t.d. seldur í þessum löndum. Hér á landi fer Matvælastofnun með
eftirlit með lögum og reglum sem snúa að matvælum. Neytenda-
blaðið leitaði til Viktors Stefáns Pálssonar, forstöðumanns stjórn-
sýslusviðs, og spurði hann nokkurra spurninga.
Hvers vegna leyfum við meira í þessum efnum hér á
landi en t.d. Noregur og Danmörk?
„Þess ber fyrst að geta að engar samræmdar reglur er að finna í
löggjöf Evrópusambandsins eða afleiddum gerðum EES-samn-
ingsins varðandi hámarksgildi koffíns í drykkjarvörum. Aðildar-
þjóðirnar geta því sett eigin löggjöf sem takmarka íblöndun koffíns.
Hins vegar mega aðildarríkin ekki grípa til aðgerða sem veikja sam-
keppnisstöðu vöru gagnvart innlendri framleiðslu og sýna verður
fram á að viðskiptahindranir eða takmarkanir á frjálsu flæði séu
nauðsynlegar út frá almannahagsmunum og að meðalhófs sé gætt
við setningu reglnanna, þ.e. að ekki sé gengið lengra en nauðsyn
krefur. Í Svíþjóð og Finnlandi eru engin takmörk á hámarksinni-
haldi koffíns en í Danmörku og Noregi eru hins vegar ákvæði sem
skylda framleiðendur til að sækja um leyfi til markaðssetningar
á drykkjum sem innihalda koffín í meira magni en 150 mg/l. Ég
vænti þess að stjórnvöld í þessum löndum þurfi að sýna fram á að
gætt hafi verið sjónarmiða um almannahagsmuni og meðalhóf ef
þau hyggjast hafna leyfi vegna drykkja sem innihalda meira koffín
en 150 mg/l.“

Eru engin takmörk fyrir því hvað má setja mikið koffín í
matvæli hér á landi?
„Það er rétt að taka skýrt fram að óheimilt er að blanda koffíni
í önnur matvæli en drykkjarvörur hér á landi. En hvað varðar
drykkjarvörur þá voru gerðar breytingar á reglugerð um bragðefni á
þá vegu að takmarkanir um hámarksgildi koffíns voru felldar brott
og var þar farin sama leið og farin var í Svíþjóð og Finnlandi. Einu
mörkin miðast því við að ekki sé verið að markaðssetja hættulega
vöru sem vissulega getur verið tilfellið ef magnið fer yfir ákveðin
mörk.“
Væri hægt breyta reglum aftur til þess sem áður var og
taka slaginn við Evrópusambandið?
„Ef ákveðið verður að breyta hámarksgildum til fyrri vegar eða, það
sem yrði að teljast líklegra, að setja einhver mörk svipuð og gert
er í Danmörku og Noregi, þá verða þær ráðstafanir að byggjast á
vísindalegum gögnum sem sýna út frá almannahagsmunum fram á
nauðsyn þess að takmarka koffín í drykkjarvörum við ákveðin mörk
og að ekki sé hægt að ná markmiðum með öðrum hætti en því að
banna sölu á slíkum vörum. Að þessu sögðu þá hefur stofnunin
nokkrar áhyggjur af því sem er að gerast hérlendis, einkum hvað
varðar neyslu barna og unglinga á orkudrykkjum og boðaði af þeim
sökum til samráðsfundar með Lýðheilsustöð, Lyfjastofnun, Embætti
landlæknis og heilbrigðiseftirliti sveitarfélaganna. Þar fórum við
yfir stöðuna og var ákveðið í ljósi frétta sem okkur hafa borist um
óhóflega neyslu ungs fólks á þessum drykkjum að skoða nánar
hvort tilefni væri til að þrengja heimildir til sölu á orkudrykkjum.
Næstu vikur verða því notaðar til að afla gagna svo hægt sé að taka
ákvörðun um framhald málsins.“
Hver er staðan með orkuskotin?
Viktor segir stofnunina hafa verið að skoða þessi svokölluðu orku-
skot frá því í haust og málið hafi verið sérstaklega rætt á fyrr-
nefndum fundi. „Þetta eru vörur sem innihalda mjög hátt magn
koffíns og vítamína og eru ekki eiginlegar drykkjarvörur í þeim
skilningi orðsins, heldur eru þetta vörur sem framleiddar eru sem
fæðubótarefni, þ.e. matvæli sem ætluð eru sem viðbót við venjulegt
fæði. Það er líka rétt að benda á að einhver hluti þessara orkuskota
inniheldur gríðarlega mikið magn af B-6 og B-12 vítamínum sem
Enn um „orkudrykki“
 NEYTENDABLA‹I‹ 4. TBL. 2009