Neytendablaðið - 01.11.2009, Blaðsíða 19

Bankar sem starfa eftir íslömskum lögum en eru staðsettir á Vestur-
löndum hafa vakið athygli fyrir að standa fjármálakreppuna
mun betur af sér en vestrænir bankar. Í nýjasta tölublaði Con-
sumer Choice, írska neytendablaðsins, er fjallað um íslamska fjár-
málakerfið og hvort það geti verið valkostur fyrir neytendur á
Vesturlöndum sem hafa misst traust á bönkum sínum og leita
eftir stöðugleika í fjármálaþjónustu.

Snýst ekki bara um trú
Kenningar Múhameðs spámanns eru yfirleitt víðs fjarri þegar rætt er
um fjármál Vesturlanda enda hefur íslömsku gildunum oftar verið
stillt upp sem andstæðu við þá veraldarhyggju sem einkennir vest-
ræn gildi. Íslam snýst hins vegar ekki bara um trúariðkun, heldur er
það kerfi um hugmyndir og athafnir, byggt á lögum Sharia. Finna
má fólk sem aðhyllist íslam um allan heim, í vestrænum jafnt sem
austrænum ríkjum. Það þarf líka að nota peninga, rétt eins og við
hin, og til þess notar það banka.
Vextir eru bannaðir
Í reynd er helsti munurinn á íslömskum bönkum og þeim vestrænu
sá að þeir fyrrnefndu leggja ekki vexti (riba á arabísku) á inn- og
útlán og það skýrir, að hluta, góða frammistöðu þeirra í fjármála-
kreppunni. Samkvæmt kennisetningum íslamstrúar skal nota pen-
inga til að skiptast á verðmætum eða geyma þau. Það að græða
peninga á peningum einum saman án nokkurrar fyrirhafnar er hins
vegar bannað samkvæmt Sharialögum en þar segir að auðæfi geti
aðeins orðið til með lögmætri verslun eða fjárfestingu.
Fjárfestingar
Þá gilda einnig ákveðnar grunnreglur þegar fjárfest er samkvæmt
íslömskum sið, sem fellur undir svokallaða siðræna fjárfestingu eða
samfélagslega ábyrgð. Að mati Standard & Poors er heildarvirði
slíkra fjárfestinga á heimsvísu um 700 milljarðar dollara. Þessar fjár-
festingar eru viðurkenndar og flokkaðar sérstaklega á markaði sem
íslömsk fjármálastarfsemi.
Hagnast samt
Þó engir séu vextirnir á innlánum þýðir það ekki að enginn sé hagn-
aðurinn. Bankareikningar eru byggðir á áhættuhlutdeild og frum-
kvöðlastarfi. Í staðinn fyrir að greiða vexti deila bankarnir hluta
af hagnaðinum með viðskiptavinum sínum samkvæmt fyrirfram
ákveðnu hlutfalli.
Dæmi: Viðskiptavinur leggur inn 2000€ á innlánsreikning með
50% hagnaðarhlutdeild til handhafa. Bankinn notar upphæðina
til að fjárfesta í starfsemi sem fellur undir Sharialög. Ef fjár-
festingin skilar 50€ í hagnað fara 25€ til bankans og 25€ til
viðskiptavinarins. Þegar tap er af fjárfestingu skilar innistæðan
engum hagnaði en upphafleg upphæð hennar skerðist þó ekki.
Íbúðarlán
Íslamskir bankar fjármagna einnig íbúðakaup en þeir gera það þó
ekki með veðlánum eins og við þekkjum heldur eru íbúðir keyptar
með kaupleigu og eignaraðild. Þannig kaupir bankinn eignina með
viðskiptavininum og leigir honum sinn hluta þar til höfuðstóllinn er
greiddur upp. Mánaðarlegar greiðslur eru reiknaðar upp eftir leigu-
hlutfallinu og kaupandinn getur alltaf greitt inn á hlut bankans eða
greitt hann upp án þess að það kosti hann nokkuð aukalega.
Almenn bankaþjónusta
Það er vel hægt að fá önnur lán, eins og neytendalán, í íslömskum
banka. Í stað þess að innheimta vexti selur bankinn kröfuna og
hagnast á viðskiptunum. Hlaupareikningar þekkjast einnig en á
þeim eru engir vextir og ekki möguleiki á yfirdrætti. Heimabanki,
tékkhefti og kort eru fáanleg. Í stað innlánsvaxta fjárfestir bankinn
fyrir innistæður og skilar hluta hagnaðarins til viðskiptavinarins.
Krafa neytenda
Í Bretlandi hafa bankar eins og Islamic Bank of Britain og Lloyds
TSB lagað þjónustu sína að breskum múslimum, sem eru allt að 2
milljónir. Væntanlega mun bankastarfsemi af þessum toga einnig
bjóðast öðrum Vesturlandabúum en eftir að traust á bönkum gufaði
upp í einu vetfangi síðasta haust verður æ háværari sú krafa neyt-
enda að bankarnir sýni samfélagslega og siðræna ábyrgð í verki.
ÞH
Þýtt úr Consumer choice, nóvember 2009
Getum við lært af Íslam?
19 NEYTENDABLA‹I‹ 4. TBL. 2009