Tímarit Máls og menningar - 01.11.1985, Blaðsíða 94

Tímarit Mdls og menningar
þrautseigu hefð sem er fyrir því að konur séu framar öllu augnayndi karla, í
víðri merkingu orðsins, en það er hlutverk sem getur falið í sér bráða
hlutgervingu kvenna í karlveldissamfélagi. Segja má að Sara sé í þolandahlut-
verki þrátt fyrir allt, nokkurs konar verkfæri til að færa íram söguna af
Charles. Fowles reynir að vinna gegn þessu með því að gera hana að afar
óræðri og illhöndlanlegri persónu, jafnt fyrir Charles sem lesendur. En þá
hættir Fowles á að rata í aðra gildru, eins og margir aðrir sem birta okkur
kvenfólk sem lokkandi og torskildar verur.
Um kvennapólitík í verkum Fowles hefur nýlega verið rituð feikilega
gagnrýnin bók þar sem höfundurinn, Bruce Woodcock, heldur því fram að
afstaða Fowles til kvenna byggist á „karla-goðsögnum“; vopnin snúist
algerlega í höndum hans og í stað jákvæðrar afstöðu til kvenfrelsis sé að
finna dulbúna karlrembu af klassísku tagi.13 Með því til dæmis að sveipa
Söru dulúð, stundi Fowles þá sígildu iðju að hefja konur á stall á takmörk-
uðu sviði á meðan verið sé að ryðja völlinn fyrir kappleiki karla. Konan sé
þá gjarnan hjúpuð e. k. „kvenmynd eilífðarinnar“ en raunverulegar athafn-
ir, ákvarðanir, breytingar, eigi sér stað í heimi karlmannsins. Konan geti
orðið þægilegur aflgjafi fyrir karlinn, fantasíur hans, langanir og athafna-
semi. Woodcock leggur áherslu á að söguhetjur Fowles séu karlmenn í
tilvistarkreppu og að það sé ætíð fyrir tilstilli kvenna að þeir takist á við þá
kreppu. En það gerist á þann hátt að konan verði í raun vaki „endurlausnar"
karlhlutverksins sem er að sumu leyti neikvætt andsvar við kvenréttinda-
umræðu sl. áratuga. Ef þetta stenst þá hefur skáldskapur Fowles snúist þvert
gegn yfirlýstum sjónarmiðum hans. Því verður ekki á móti mælt að í
sögulok er það Charles sem hlýtur hylli skapara síns en ekki Sara. í upphafi
sögu er það hún sem mænir út á hafið, leikvang þolrauna sem fleytir manni
til ævintýra, landafunda og nýs lífs. En er yfir lýkur er það Charles sem
stefnir endurfæddur út á „hið stríða og ólgandi regindjúp“. Hvað er
framundan? Enn ein krossferð riddarans hugprúða?
Fleira mætti finna að kvennapólitík Fowles. Hann hneigist til að mynda
mjög til að vinna með ástarþríhyrning þar sem flest er undir ákvörðunum
karlmannsins komið, því að í lífi hans er kona og svo hin konan. Þetta er
sérlega áberandi í Ástkonunni, „The Ebony Tower“ og Daniel Martin, en í
Mantissu er helst að sjá sem Fowles sé farinn að skopast meðvitað að þessari
tilhneigingu sinni.
Að skrifa með tímaskekkju
Fowles er kannski ekki of sterkur á svellinu í kvennapólitík í verkum sínum
og það má taka undir ýmsa gagnrýni í fyrrnefndri bók Woodcocks. Hins
492