Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.03.2006, Qupperneq 80

burðurinn á aldri og þróun rannsókna á
kyngervi sem gerir nálganimar sann-
færandi.
Líffræðileg einkenni aldurs eru háð
menningarlegri og sögulegri sköpun með
samahætti og kyn. Ríkjandi staðalímyndir
um aldur og kyn em mótaðar samliliða en
eru um leið ónothæfar sem altækar
skýringar á fortíðinni. Brýn þörf er fyrir
frekari skilgreiningar á aldri en þær gætu
varpað ljósi á menningarieg viðhorf okkar
sjálfra til aldurs eða einstakra fasa í
lífsferlinu (e. life cycle). Ríkjandi fordómar
og hroki gagnvart aldri - þar með talið,
t.d. hinu ósjálfbjarga stigi bemskunnar.
hinu uppreisnarfulla gelgjuskeiði,
blómaskeiði lífsins, miðaldrakrísunni og
hinni smánarlegu elli - em ekki lengur
taldar yfirfæranlegar á fortíðina, frekar en
staðalímyndin run kjarnafjölskylduna sem
samanstendur af ungu húsmóðurinni og
fjölskyldu hennar.
Hlutverk aldurs við mótun félagslegra
samskipta og samsemdar(e. identity) hefur
til þessa orðið undir í kennilegri fom-
leifafræði. Þrátt íy rir langa hefð fyrir
líflfræðilegar mannabeinagreiningar við
rannsóknir á fornum greftrunarsiðum
(Chapman, Kinnes og Randsborg, 1981),
er þaö fyrst nýlega sem örlar á viðleitni
til þess að skoða menningarleg áhrif við
greiningu aldurs og kvns. Þær aðferðir
sem viðhafðar em innan líffræðilegrar
mannfræði hafa tilhneigingu til þess að
einskorðast að miklu leyti við fullorðna.
Greining eigin aldurs beinagrinda er langt
því frá að vera einföld en staðreynd er að
kyn beinagrindar af fullorðinni manneskju
getur aöeins með 95% líkum verið greint
ef mjaðmagrindin hefur varðveist og með
85-95 % líkum ef hauskúpan hefur
varðveist (Brown, 1998). Tveir jaðar-
flokkar aldurs em af þessum sökum oflt
vantaldir í þessu sambandi. þ.e. böm og
aldraðir. Mjög aldraðir greinast sjaldan
og veldur það þá eðlilega ofmati á ungum
og miðaldra einstaklingum. Nýburar og
mjög ung böm eru einnig í áberandi
minnihluta í fomleifafræöilegum úrtökum.
Bein þeirra em í meiri evðileggingahættu
en bein fullorðinna, bæði vegna þátta sem
tengjast ýmsum orsökum ungbamadauða
eða fomleifauppgreftinum sjálfum. Þekkt
er að bömum var komið fyrir á mismun-
andi stöðum með margvíslegum útfarar-
siðum (Chamberlain, 2000, bls. 210;
Gowland, 2001). Innan fornmeina-
fræðinnar er nú í æ ríkari mæli gert ráð
fyrir mismunandi áhrifum líffræðilegrar
og menningarlegrar öldmnar karla og
kvenna: t.d. vegna kynbundins munar
sökum járnskorts við brjóstagjöf,
afleiðinga farsótta vegna næringarlegra
þátta eða beinþynningar á efri árum
(Grauer og Stuart-Macadam, 1998).
Við rannsóknir á hinum kynjaða líkama
manneskjunnar hefur fræðimönnum
y firsést of oflt að taka hinn menningar-
bundna aldur til umræðu innan fomleifa-
fræðinnar. Þessi yfirsjón er augljós, t.d. í
rannsókn Pauls Trehemes á evrópskum
stríðsgröfum. Grefltmn karlmanna með
alvæpni verður fyrst algeng á bronsöld í
Evrópu en greftrunarsiðurinn tíðkaðist þó
enn á jámöld innan einstakra svæða þar.
Treheme telur að þess konar haugfé hafi
verið notað í grafir til þess að tákngera
upphefð karla, vegna þess að það sýndi
fram á hemað, drykkju, reiðmennsku og
líkamlegt útlit. Hann fullvrðir að
efnismenningin hafi í slíkum tilfellum
verið notuð til þess að sýna fram á
menningartengda smekkvísi karlmanna
og að hún hafi eðlilega verið meðtekin