Peningamál - 01.12.2005, Blaðsíða 97

L ÍFEYRISS JÓÐIR – FRAMTÍÐARHORFUR
OG ÓVISSUÞÆTTIR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
4
97
má nefna að olíusjóður Norðmanna er um 60% af landsframleiðslu
þeirra. Hugum að helstu fjárfestingarleiðum.
Lánveitingar lífeyrissjóðanna til íbúðakaupa, reiknaðar sem hlut-
fall af landsframleiðslu, hafa verið býsna stöðugar síðasta áratuginn
eða á bilinu 26-31% af VLF. Á sama tíma hefur hlutfall hreinnar eignar
sjóðanna af landsframleiðslu tvöfaldast, farið úr 51% í 102%.
Innlánsstofnanir hófu að bjóða viðskiptavinum sínum fasteigna-
lán á nýjum og rýmri kjörum í ágúst 2004, en áður höfðu þær ein-
ungis lánað lítillega með veði í fasteignum. Í lok september 2005 var
staða þessara nýju lána 281 ma.kr. Að hluta til, eða u.þ.b. 27%, hefur
Íbúðalánasjóður fjármagnað þessi lán innlánsstofnana með kaupum
á lánasamningum af þeim. Að öðru leyti virðast innlánsstofnanirnar
hafa fjármagnað fasteignalánin með skuldabréfaútgáfu erlendis. Síðan
veiting fasteignalánanna hófst í ágúst 2004 og til septemberloka 2005
hefur erlenda skuldabréfaútgáfan aukist um 798 ma.kr., sjá mynd 14.
Breytingarnar á fasteignalánamarkaði við frumkvæði bankanna
voru svo miklar og hraðar að enn er óljóst hvaða áhrif þær muni hafa
á innlendar lánveitingar lífeyrissjóðanna. Húsnæðislán til langs tíma
falla vel að starfsemi lífeyrissjóða. Með 65% veðhlutfall voru þetta
ákafl ega örugg lán. Með því að hækka veðhlutfallið í 90-100% og
lækka vexti náðu bankarnir til sín drjúgum hluta af þessum markaði
og stækkuðu hann um leið. Með 90% veðhlutfalli eru þetta áhættu-
samar lánveit ingar11, enda hefur Landsbankinn nú lækkað það í 80%.
Líf eyrissjóðirnir gætu orðið bakhjarl bankanna við húsnæðislán, en þar
yrðu þeir í samkeppni við erlendan lánamarkað um vexti.
Lífeyrissjóðirnir eru nú þegar umsvifamiklir víðar á innlendum
markaði. Þeir eiga um 12% af öllum skráðum hlutabréfum í Kauphöll
Íslands. Af markaðsskuldabréfum í heild eiga þeir um 47%. Sem
dæmi má nefna að af verðbréfum útgefnum af Íbúðalánasjóði (hús-
bréf, húsnæðisbréf og íbúðabréf) eiga þeir 41% en til samanburðar
má nefna að bankarnir eiga 32% af þeim bréfum. Ekki blasir því við í
fl jótu bragði hvaða fjárfestingarmöguleika lífeyrissjóðirnir eiga innan-
lands með þann stóra stabba sem þeir munu hafa til umráða næstu ára-
tugina. Helst mætti horfa til fjárfestinga í stórvirkjununum. Samkvæmt
ársskýrslu Landsvirkjunar 2004 skuldaði hún rúma 100 ma.kr. og eigið
fé var rúmir 50 ma.kr. Kostnaðurinn við að reisa Kárahnjúkavirkjun, þar
sem uppsett afl er 690 MW, er áætlaður um 90 ma.kr. Samanlagt afl
annarra virkjana Landsvirkjunar er 1215 MW svo að bókhaldsreglurnar
sem þarna er unnið eftir virðast vanmeta verðmæti virkjananna.
Annar möguleiki, sem e.t.v. væri fyrir hendi, er að innlánsstofn-
anir myndu í auknum mæli gefa út skuldabréf innanlands og selja lífeyr-
issjóðunum. Eins og fram kemur á mynd 14 hafa þær aðallega gefi ð út
skuldabréf erlendis, yfi r 90% af skuldabréfaútgáfu þeirra er á erlend-
um markaði. Lífeyrissjóðirnir eiga langstærsta hluta þess sem innláns-
stofnanirnar hafa gefi ð út innanlands til þessa. Ofangreindar hugleið-
ingar um innlenda fjárfestingarkosti benda til þess að lífeyrissjóðirnir
muni stórauka fjárfestingu erlendis. Ávöxtun erlendra verðbréfa mun
því skipta sköpum fyrir framtíð þeirra.
11. Guðmundur Guðmundsson, Áhætta við hærri veðsetningu íbúðarhúsnæðis. Peningamál
2005/2, bls.55-60.
0
300
600
900
1200
1500
1800
Innlend verðbréfaútgáfa
Erlend verðbréfaútgáfa
200520042003
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Mynd 14
Verðbréfaútgáfa innlánsstofnana
janúar 2003 - september 2005
Ma.kr.