Skírnir - 01.01.1963, Blaðsíða 184

172
Einar Ól. Sveinsson
Skimir
dikunartónninn, sem ekki gætir mikið í þýðingu Amgrims. En af því að
mannlýsingin er tegundarkennd í báðum tilfellum, getur sumt verið snoð-
líkt fljótt á litið, en hér er engin ástæða að leita langt yfir skammt.
Fyrst er að leita til heimildanna, sem em að nokkru kunnar.
Næst skal víkja að öðm atriði. Höfundur segir: „Eins og að líkum
lætur, er Skjöldungasaga gagnsýrð kristilegum anda og kristilegum lær-
dómi.“ Þetta get ég ekki fallizt á. Þó má vera, að hér sé minni munur á
skoðunum en orðalagið gefur til kynna. Höfundi verður oft að lýsa með
sterkum orðum, án efa til að greina eitt sem gleggst frá öðm, þar sem
í rauninni er munur blæbrigða, en ekki andstæður. En ef doktorsefni vildi
skrifað hafa orðið ‘gagnsýrð’, þá er ég honum ósammála. Skjöldungasaga
virðist hafa verið saga full af fomu ókristilegu efni. Eins og höfundur
tekur skýrt fram, eru þar vig og hefndir, atburðum lýst sem staðreynd-
um, sjaldan, að því er virðist, í siðalærdómstón. Er þetta furðu ólíkt Saxa,
svo dæmi sé tekið, að ekki sé talað um trúarleg rit miðalda, Interpretatio
christiana í henni má ekki minni vera, svo að nefnd sé. Sem dæmi má
vitanlega nefna lítillæti Hrólfs kraka og óbeit Starkaðar á blótum Svia
(sem annars kann að vera víkingaaldarefni, ekki frá höfundi sögunnar).
Það, sem segir af Friðleifi II., er aðeins til á latínu Amgrims; er hann ekki
í rauninni að þýða, að Friðleifur hafi trúað á mátt sinn og megin? (et-
enim omnem spem in propria virtute et armis sitam habuit). Tengsl
Fróðafriðar og friðar á dögum Krists (og Ágústusar) bendir á kristni án
ofsatrúar. Mér virðist því Skjöldungasaga vera sama kyns og svo margt
í bókmenntum 12. aldar, þar sem saman fer innlent og erlent, kristið og
veraldlegt af stakasta umburðarlyndi.
Eitt af þvi, sem höfundur nefnir til marks um það, hve gagnsýrð sag-
an sé af kristni, er frásögn Amgríms af iðmn Starkaðar. 1 rauninni hefði
ég ýmislegt um það að segja, ég er hreint ekki eins viss um það og dokt-
orsefni. En ég sleppi þvi vegna annarra efna, sem ég þarf að minnast á.
Við komum nú að höfundi Skjöldungasögu sem sagnfræðingi. Þar hef-
ur doktorsefni skýrt og útlistað merkileg sjónarmið.
Á bls. 229 er tekin upp tilvitnun í rit mitt Sagnaritun Oddaverja,
klausu á 41. bls. Nú er það síður en svo, að ég telji hann hafa slitið orð
mín út úr samhengi, en eins og von er til, gefur þó tilvitnunin ekki skýra
mynd af því, hvað fyrir mér vakir, en nokkm ljósara er, ef lesin er öll
blaðsiðan. En til þess að tefja ekki tímann, skal ég heldur benda á tvö
meginatriði.
Allir kannast við, hve Ari leggur mikla rækt við vitni sjónarvotta eða
manna, sem áttu að hafa skilyrði til að vita, hvað gerðist, vom nær
staddir eða nær frétt. Hann leggur hins vegar ekkert upp úr kenniveldi
eða auctoritetsprincipi miðalda. Hann skrifar ætt Breiðfirðinga; og þegar
aftur í timann kemur, styðst hann við Ynglingatal, sem þeirrar tíðar
menn hafa trúað á, og að nokkm leyti líka vísindamenn nú á dögum.
I hinni elztu Ólafs sögu helga (bls. 8) segir: „Nú væri mart frá Ólafi at