Skírnir - 01.01.1963, Blaðsíða 223

Skírnir
Ritfregnir
211
Guðmundar eru þau öll bráðlifandi fólk, þó að dáin séu, fulltrúar fslend-
ingseðlisins, hvert á sinn hátt, tákn um seiglu, sérkenni og einstaklings-
eiginleika kynstofnsins, á meðan fólk enn var ótruflað af þeirri áráttu
nútímans að steypa alla í sama mótið. Bókin hefur því tvíþætt gildi: þjóð-
fræðilegt og* listrænt.
Gjarnan má Guðmundur halda áfram að slá á strengi gamanseminn-
ar, eins og gert er í þessum kvæðaflokki, ef hann ekki vanrækir þann al-
vörunnar undirtón, sem lengst af hefur verið aðal og kjami kvæða hans.
Gæti þá farið svo, að kímnin veitti alvörunni endurnýjaðan styrk og auk-
inn áherzluþunga í þeim verkum, sem enn eru ókomin frá hans hendi.
Jóhannes úr Kötlum: Óljóð. — Heimskringla. Reykjavík 1962.
Sé Guðmundur Böðvarsson kíminn og gamansamur í sinni hók, þá bera
Öljóð Jóhannesar úr Kötlum helzt vott um kaldhæðni blandaða hryggð,
a. m. k. fannst mér svo við byrjaðan lestur. Jóhannes er líka miklu meiri
byltingamaður formsins en Guðmundur. Fyrirsögn inngangskvæðis Öljóð-
anna, Á þessari rímlausu skeggöld, svo og efni þess, gefur þetta ótvírætt
til kynna. Á eftir því koma Dœgurlagatextar, miskunnarlaust skop um
brask, mammonsdýrkun, fláttskap og aðrar meinsemdir samtíðarinnar.
Inn í þriðja þáttinn, sem skáldið kallar ÞjóSvísur, fléttar hann ýmis við-
lög og þjóðsagnaminni við flasfenginn hraða nútímans og eftirsókn vora
eftir vindi. Allt er þetta myndrænt, líkingaauðugt efni og á yfirborðinu
næsta kaldranalegt. Játað skal, að ég skil ekki alls staðar, hvað Jóhannes
er hér að fara. Líklega er það min sök, ekki hans, sem er hvort tveggja
í senn: ákaflega handgenginn þjóðtrúnni og kennir til i stormum sinna
tíða. Svo segir í fyrsta þætti DraumkvœSis:
hingað er ég þá kominn ....
þvi kennileiti mín týndust í jarðskjálfta
ég er umskiptingurinn gráskeggjaði
ég er að leita að gömlu huldukonunni minni
bóndi hennar fékk að kenna á þvi í mannheimum
gaurarnir voru svo stórir
grýturnar svo litlar
og sálin var lamin úr manni á hverjum degi
ég er kominn hingað ekki veit ég hvert
til að biðjast gistingar . . .
Og svo þekkir hann sig ekki á öræfum mannlífsins, Dalasveinninn, sem
er svo kunnugur viðemum Kjalar, hátign Goðalands, að þar þekkir hann
hvert kennileiti eftir vist margra sumra á Þórsmörk og Hveravöllum,
hvert lífgras í dölum. Nei, það er þjóðlifið, samfélag þess, er hann þekk-
ir ekki lengur, því að þar er „setið i svikráðum við þetta allt“, þ. e. við-
erni, hátign og lífgrös landsins. Og hver láir skáldinu, þó að það þekki