Skírnir - 01.01.1967, Síða 76

74
Harald L. Tyeterás
Skirnir
með öðrum orðum: ekki fyrr en við erum orðnir eitthvað af
okkur sjálfum“. Skandínavískt samstarf, sem stefndi að sam-
einingu ríkjanna, gat aðeins orðið til milli þriggja fullþrosk-
aðra ríkisheilda, og spurningin um sjálfstæði eða samband
var þannig í augum Björnsons ekki annaðhvort—eða, heldur
hæði—og.
Það verður þó að segja, að eins og margir aðrir, var hann
ekki laus við tortryggni, að því er snerti einstök atriði Skandí-
navismans á stjórnmálasviðinu, því að hreyfingin bar keim
af dansk-sænskri hagsmunapólitík. Einkum var hún allt of
fast mótuð sem danskt hagsmunamál. Hinn mikli, danski
Skandínavisti, Carl Ploug, sagði þetta opinskátt mörgum sinn-
um, til dæmis 1859: „Af því, að það varðar umfram allt ör-
yggi Danmerkur, þjóðlegt sjálfstæði hennar og pólitískt frelsi,
erum við orðnir Skandínavistar.“ Á slíkum grundvelli var
ekki auðvelt að skapa þjóðarhreyfingu í Noregi. Einnig í Sví-
þjóð hafði Skandínavisminn þýðingarmiklu pólitísku hlutverki
að gegna, þar sem hann skapaði hinn heppilegasta grundvöll
fyrir æ sterkara stjórnmálasamband milli Svíþjóðar og Nor-
egs. Stjórnmálasamruni í sem ríkustum mæli var augljóslega
áhugamál Svía, og Skandínavisminn var ágætis múrhrjótur
gegn þrályndri norskri skilnaðarstefnu. Margir norskir Skand-
ínavistar misstu hæfileikann til að sjá glöggt, hvert stefndi,
þeim fannst sér hera siðferðileg skylda til að ganga langt til
móts við Svíana — vegna skandínavískrar stefnu. Skandínav-
isminn hafði líka pólitískt hlutverk að dómi Bjömsons og
skoðanabræðra hans, því að hann styrkti stöðu Noregs í sam-
bandinu við Svíþjóð, með því að Danmörk varð þátttakandi.
Björnson skrifar þannig á einum stað, að hann hafi nánast
verið Skandínavisti „til þess að fó mótvægi gegn Svíþjóð í
Danmörku“. Þessi orð voru mælt á tímamótum, þegar sú
hlið Skandinavismans, sem að stjórnmálum vissi, var í upp-
lausn, en sambandsbaráttan milli Svíþjóðar og Noregs harð-
ari en nokkru sinni fyrr. Á árunum milli 1860 og 1870 leit
Björnson öðruvísi á málið en hann minnti síðar. Hann var
ákveðinn Skandínavisti, en einnig þá var það mikilvæg rök-
semd, að aukin norsk samstaða með Danmörku mundi styrkja