Skírnir - 01.01.1967, Page 86

84
Harald L. Tveterás
Skírnii
tekið raunsærri tökum. Þar var skýrt tekið fram, að fslend-
ingar vildu ekki taka við neinum náðargjöfum frá Dönum og
þá auðvitað ekki heldur frá Norðmönnum, hversu aðþrengdir
sem þeir væru. Það, sem þeir vildu, voru skuldaskil við Dan-
mörku, góð eða ill, en skuldaskil, sem sýndu, hvor ætti hjá
hinum. Það yrði þannig aldrei um að ræða neitt norskt fram-
lag til fslands.
Þetta heyrir nú sögunni til. Frá íslenzku sjónarmiði er
sjálfsagt hægt að segja sitt af hverju um aðgerðir Björnsons
og þekkingarleysi hans á íslenzkum hugsunarhætti. En ég
hygg, að greinaflokkurinn í Norsk Folkeblad hafi orðið til
nokkurs gagns, þegar litið er á aðstöðu íslands 1870. Hann
leiddi af sér athugasemdir og greinar um málstað íslands í
blöðum um allan Noreg, og dönsku blöðin höfðu uppi all-
stórorðar athugasemdir. Það sýnir hina nýju aðstöðu Björn-
sons í Danmörku, að ljóðabók hans, Digte og Sange, sem kom
út 1870, hlaut hrakför í söiu á danska markaðinum. Andúðin
gegn Björnson var of sterk. Áhrif hans í Danmörku voru
samt ekki alveg þorrin, og ég hygg, að mörgum hinna sann-
færðu dönsku Skandínavista hafi verið það ljóst, að íslands-
málið var mikilvægt málefni Norðurlanda allra, og á því
varð að finna lausn.
Um þessar mundir lenti Björnson í annarri mikilli streitu
við danska vini sína. Hann hafði ætið dáðst að Suður-Jótum,
sem háðu baráttu Norðurlanda við suðurlandamærin, en eftir
sigur Þjóðverja yfir Frökkum 1870 sneri hann við blaðinu.
Árið 1872 dó Grundtvig, sá mikli andans jöfur Dana, sem
hafði ef til vill haft manna mest áhrif á Björnson, og við
útför hans boðaði Björnson sína nýju kenningu, þrátt fyrir
alvarlegar aðvaranir: „Danmörk, sem hefur verið rangindum
beitt, á auðveldara með að rétta hönd til sátta. — Ég hygg
vér munum hljóta úr vinarhendi það, sem óvinur mundi
aldrei gefa oss.“
Bæðan vakti beinlínis styr. í Upplandablaðinu (Oplande-
nes Avis) skýrði hann sjónarmið sitt hálfum mánuði síðar:
„Stefnunni verður að breyta. Bödd hatursins er sú eina ræða,
sem Þýzkalandi berst frá Danmörku, raust þjóðhatursins. En