Skírnir - 01.01.1967, Page 154

152
Ritfregnir
Skírnir
ef málshátturinn á fornar rætur, en Jieir hafa hann úr yngri heimild.
T. d. má benda á, að Betri er sonur, þó síSalinn sé er tekið úr Blöndals-
bók, en jafnframt vísað til Hávamála. Á sama hátt er Oft er leiSum spar-
aS þaS Ifúfum er hugaS tekið úr safni Guðmundar Jónssonar, en einnig
vísað til Hávamála, og fleiri dæmi mætti taka. En miklir misbrestir eru á,
að Jiessari reglu sé fylgt. Á bls. 42 er orðasambandið Allt er betra en brigS-
um aS vera og vísað til Blöndalsbókar. 1 Hávamálum 134. visu (miðað við
útgáfu Bugges) stendur: allt er betra en sé brigSum at vera. Á bls. 49
stendur Böl er beggja þrá (skýringalaust), og vitnað til GÖ. 1 Lokasennu
39 (útg. Bugges) er nákvæmlega sama setning. Á bls. 201 er málsháttur-
inn Létt er þeim sem lausir flakka (vitnað til BHar.) og Létt er þeim
sem lausir fara (vitnað til FJ), en J>ess ekki getið, að í Sólarljóðum, vísu 37
(miðað við Eddu-útg. Bugges) stendur: létt er lauss at fara. Á bls. 219
stendur MaSur er moldu samur og vitnað til FJ. 1 útgáfu Bugges af Eddu
stendur í Sólarljóðum 47 (bls. 364): maSr er moldar sonr, en ef lesnar eru
neðanmálsathugasemdir sést, að mörg handrit hafa maSr er moldu samr.
Á bls. 321 stendur Soetar syndir verSa aS sárum bótum og vitnað til Blön-
dalsbókar. 1 Sólarljóðum, 68. vísu, er nákvæmlega sama setning (sbr. útg.
Bugges, bls. 367). Ef til vill má finna fleira af svipuðu tæi, Jjótt ég hafi
ekki rekizt á J>að við fyrsta yfirlestur.
Fjölmörg dæmi eru þess, að vitnað er til FJ (útg. 1920), en finna má
dæmi frá 17. öld. Ég mun aðeins taka fá dæmi, vegna J>ess að sú virðist
ekki hafa verið ætlun höfunda, að merkingar um heimildir ættu jafnframt
að vera ábendingar um aldur. Þetta kemur greinilega fram í formálsorð-
um, þar sem sagt er, að málsháttasafn Finns Jónssonar hafi verið lagt til
grundvallar (bls. XXVII) og síðar, að Amheiður Sigurðardóttir mag. art.
hafi valið málshætti úr hinum elztu málsháttasöfnum (bls. XXX). Þetta
virðist sýna,að byrjað hafi verið á yngsta safninu og síðar tekin til með-
ferðar eldri söfn. Með öðrum orðum hefir sögulegt sjónarmið ekki ráðið
við samningu bókarinnar. Ég hefði fremur valið öfuga aðferð, þ. e. rakið
mig frá því eldra til hins yngra. En hér er ég kominn út á þann hála ís
að ræða fræðileg vinnubrögð og skal ekki gera það frekara, en aðeins sýna
dæmi þess, að heimildatilvitnanir sýna ekki aldur málsháttanna.
Fíflin eru getspökust er tekið frá FJ. Sama orðasamband er í GÖ, bls.
54 (nr. 1002). Fíflinu skal yfir foraSiS vísa, en afglapa á ísa er haft eftir
FJ. Hjá JR, bls. 23, nr. 118, stendur fíflinu skal aS forœSi hleypa, en af-
glapa á ís og GÓ, bls. 54, nr. 1004, hefir einnig afbrigði þessa málsháttar.
Ég skal aðeins nefna eitt dæmi í viðbót, þó að af nógu sé að taka. Á bls.
307 er tilgreint eftir FJ Gefst í gjörSar spyrSur og afbrigðið Gefur guS
í gerSar spyrSur eftir BHar (20. öld). GÖ, bls. 61, nr. 1169, hefir Gefur
guS í gjörSar spyrSur og Æ gefur guS í gjörSar spyrSur, bls. 177, nr. 3874.
En sem sé, hér er ég kominn út fyrir það, sem höfundar virðast hafa ætl-
að sér, og skal þvi ekki lengra farið í þær sakir.
Við niðurröðun málsháttanna er fylgt sömu meginreglu og Finnur tók