Iðjuþjálfinn - 01.12.2001, Blaðsíða 7

íf/r líf og heilsu
fáðstefnunni Iðja - heilsa - vellíóan íjúní síóastliðnum
vanmetið og jákvæðum hugsunum ekki
hleypt að sem skyldi. Streita hefur slæm
áhrif á hjarta- og æðakerfið, meltingar-
færin, taugakerfið og ónæmiskerfið.
Streita veldur hröðum hjartslætti, hækk-
uðum blóðþrýstingi, aukinni vöðva-
spennu, gruimum andardrætti og hefur
ýmis önnur óæskileg áhrif.
Það má líkja hlátrinum eða húmornum við
dempara í bíl sem mildar áhrifin af holunum
sem ekið er ofan í.
Áhrif hláturs
Niðurstöður ýmissa rannsókna benda til
þess að hlátur hafi heilsubætandi áhrif.
Ljóst er að hlátur hefur slakandi áhrif á
líkamann, almenn jákvæð áhrif á tauga-
kerfið og getur jafnvel hjálpað okkur að
vinna bug á angist og depurð. Það má
líkja hlátrinum eða húmornum við
dempara í bíl sem mildar áhrifin af
holunum sem ekið er ofan í. Hlátur hefur
jákvæð áhrif á hjarta, æðakerfi, öndunar-
færi, meltingu, vöðva, innkirtlastarfsemi
og ónæmiskerfið. Cortisol er hormón
sem myndast við álag og streitu og veikir
mótstöðuafl líkamans. Eftir því sem
streita og álag verður meira eykst
innihald Cortisols í blóðinu og ónæmis-
kerfið verður veikara. Hins vegar styrkist
ónæmiskerfið þegar áhrif streitu minnka
eins og til dæmis við hlátur. Þá lækkar
innihald Cortisols í blóðinu og frumum
sem verja líkamann gegn veirum og
bakteríum fjölgar. Hlátur stuðlar einnig
að aukinni endorfínmyndun sem hefur
meðal annars í för með sér aukna snerpu
og hefur verkjastillandi áhrif.
Þessum staðhæfingum til stuðnings vil
ég nefna nokkrar rannsóknir. I fyrsta lagi
rannsókn Lee Berk við Loma Linda
University Medical Center í Kaliforníu
sem framkvæmt hefur nákvæmar mæl-
ingar á áhrifum hláturs á líkamann. í
öðru lagi rannsókn Janice og Roald
Glaser í læknadeild háskólans í Ohio í
USA sem sýndu fram á að ónæmiskerfi
læknastúdenta veiktist þegar þeir voru
undir álagi vegna próflesturs. I þriðja
lagi vil ég nefna rannsókn Sven Svebak
sálfræðings í Háskólanum í Þrándheimi.
Hann bar saman tvo hópa af fólki með
króníska bakverki. Annar hópurinn fékk
hefðbundna verkjameðferð en hinn
meðferð þar sem áhersla var lögð á gleði
og hlátur. Niðurstaðan var sú að
helmingi fleiri úr glaða hópnum sneru
aftur til vinnu sinnar og voru enn í vinnu
ári seinna.
Hlátur/húmor sem íhlutun.
Ihlutun af þessu tagi er ódýr, ánægjuleg,
hættulaus og vel þess virði að beita henni
þegar það á við. Avallt ber að hafa í huga
að virðing fyrir skjólstæðingnum og
tilfinningum hans er algert skilyrði fyrir
að vel takist til. Mikilvægt er að kynna
sér hvernig kímnigáfu fólk hefur og
íþyngja ekki skjólstæðingnum með
húmor sem hann ekki metur. Það er við-
tekin skoðun meðal þeirra sem nota
húmor sem meðferðarform að mikil-
vægara sé að þekkja skjólstæðinginn en
þekkja sjúkdómsgreiningu hans. Til
gamans mætti hugsa sér eftirfarandi
íhlutunaráætlun þegar húmor er beitt til
þess að vinna bug á streitu:
• Laitgtímamarkmið: Skjólstæðingurinn
temji sér jákvætt hugarfar og noti
húmor og hlátur í daglegu lífi og nái
þannig tökum á streitu og afleiðingum
hennar.
• Skammtímamarkmið:
Skjólstæðingurinn sýni jákvæð við-
brögð við fyndni eða húmor, brosi eða
hlæi. Hann finni fyrir slökunaráhrif-
um og vellíðan eftir hlátur.
• Mat: Kanna hvernig húmor skjól-
stæðingurinn hefur (ýmsar aðferðir).
• Ihlutun:
1. Fræðsla um skaðleg áhrif streitu á
líkamann.
2. Fræðsla um jákvæð áhrif húmors
og jákvæðra hugsana á líkama og
sál.
3. Segja brandara, lesa sögur, skoða
teiknimyndasögur sem falla skjól-
stæðingi í geð.
4. Horfa saman á fyndin myndbönd.
5. Taka þátt í húmorhóp/hláturhóp.
6. Utbúa gögn með skjólstæðingi og
hópnum til að nota í húmorhópn-
um og skapa umhverfi við hæfi.
Heilbrigðisstéttir og jákvætt
hugarfar.
Þeir sem hafa valið sér starfsvettvang
innan heilbrigðisþjónustunnar eru oft á
tíðum fólk sem hefur ríka samúðarkennd
og á auðvelt með að setja sig í spor ann-
arra, er jafnvel kallað meðvirkt. Ohjá-
kvæmilegt er að fólk sem starfar á sjúkra-
húsum verði fyrir dapurlegri og erfiðri
reynslu í starfi sínu. Við slíkar aðstæður
getur réttur húmor hjálpað starfsfólki
Það er til fólk sem er hrætt við hlátur og
gleði og ennþá heyrist sú skoðun að það
sé ófaglegt og heimskulegt að hlæja.
sem horfir upp á veikindi og vanlíðan
annarra, gefið þeim styrk til að miðla
gleði og jákvæðu hugarfari, umbera
„erfiða" sjúklinga og taka á ýmsum
vandamálum. Margt heilbrigðisstarfsfólk
telur því afar mikilvægt að hafa húmor
til að draga úr því álagi sem vinnan
veldur.
Af hverju hlátur og húmor?
A norðurslóðum hefur það þótt fremur
óæskilegt ef fólk er OF hláturmilt.
Samanber máltækið „löngum hlær lítið
vit". Börn hlæja miklu oftar en fullorðnir.
IÐJUÞJÁLFINN 1/2001 7