Iðjuþjálfinn - 01.12.2001, Blaðsíða 11

ráðleggingar frá sérfræðingum og
reyndum samstarfsmönnum, fagbækur
og -blöð. Fyrst og fremst telja iðjuþjálfar
þó að þeir taki ákvarðanir út frá athug-
unum og viðtölum við skjólstæðinga og
aðstandendur þeirra (Holm, 2000;
Dubouloz, Egan, Vallerand, og von
Zweck, 1999).
Engu af þessu er sleppt þegar sann-
reynd þjónusta er veitt en lögð er áhersla
á að spyrja spurninga og safna á kerfis-
bundinn hátt sönnunum í sambandi við
ákveðið verkefni, til dæmis mat eða
íhlutun. Iðjuþjálfinn leggur mat á þær
sannanir sem fást, hversu nýjar, við-
eigandi og réttmætar þær eru, deilir þeim
með skjólstæðingnum og notar svo
viðeigandi sannanir til þess að leysa
verkefnið þannig að besti mögulegi
árangur náist. I þessu ferli sameinar
iðjuþjálfinn niðurstöður rannsókna,
reynslu sína, menntun, upplýsingar frá
reyndum iðjuþjálfum og skoðanir
skjólstæðingsins. A þann hátt velur
iðjuþjálfinn bestu matstækin og bestu
íhlutunaraðferðirnar í fullri samvinnu
við sérhvern skjólstæðing (Tickle-
Degnen, 1998).
Þannig stuðlar sannreynd þjónusta að
samvinnu iðjuþjálfa og skjólstæðinga og
ætti svo sannarlega að samræmast hug-
myndafræði okkar og siðareglum þar
sem kveðið er á um skjólstæðingsmiðaða
iðjuþjálfun. Okkar hlutverk er ekki að
telja skjólstæðinginn á það sem við
teljum vera réttast og best. Skjólstæðing-
ur og iðjuþjálfi eiga í sameiningu að ræða
þær sannanir sem fáanlegar eru og taka
upplýstar ákvarðanir um þá íhlutun
iðjuþjálfa sem best getur mætt þörfum,
óskum og væntingum hans (Tickle-
Degnen, 1998).
í sannreyndri þjónustu felst upplýs-
ingasöfnun, skýr markmiðssetning,
skráning og símat til þess að fylgjast með
árangri og komast þannig að því hvað er
árangursríkt og hvað ekki.
Hvernig veita iðjuþjálfar
sannreynda þjónustu?
Eflaust má færa rök fyrir því að margir
iðjuþjálfar veiti sannreynda þjónustu nú
þegar en í mismunandi miklu mæli þó.
Almennt er talið að einhverjum þrepum
sé sleppt úr þessu ferli og að iðjuþjálfar
gætu gert miklu, miklu betur. Þeir hafa
þekkinguna sem til þarf en þurfa að gera
sér betur grein fyrir því í hverju sann-
reynd þjónusta felst og vinna markvisst
að því að tileinka sér vinnubrögð hennar.
Alls staðar þar sem skrifað er um sann-
reynda þjónustu í fagbókum og blöðum
iðjuþjálfa kemur fram að sannana skuli
aflað með því að kanna niðurstöður
nýjustu rannsókna. Af hverju er lögð sér-
stök áhersla á þennan þátt? Líklega er
það vegna þess að marga iðjuþjálfa skort-
ir leikni í að nýta sér þær sannanir sem
sprottnar eru frá rannsóknum í sinni
faglegu rökleiðslu. Iðjuþjálfar eru sannar-
lega ekki einir um þetta, þeir eiga það
sameiginlegt með öðru fagfólki í heil-
brigðisstéttum að þurfa að vita hvar
rannsókna er að leita, kynna sér við-
eigandi rannsóknir og þjálfun í að lesa úr
þeim (Cusick og McCluskey, 2000; Holm,
2000). Einnig er okkar akkilesarhæll sá að
tiltölulega fáar rannsóknir hafa verið
gerðar í iðjuþjálfun og enn færri íslenskar
rannsóknir.
Spyrja má hvort þetta sé ekki næg
afsökun til að láta torskildar rannsóknar-
greinar eiga sig og láta vera að blanda
þeim inn í þá iðjuþjálfun sem við erum
að veita dags daglega. Svarið er nei, við
lifum í heimi sem er síbreytilegur, við
erum með menntun sem krefst stöðugrar
þróunar í starfi, við höfum siðareglur
sem leggja okkur ákveðnar skyldur á
herðar og getum einfaldlega ekki lokað
eyrum og augum og hætt að fylgjast
með. Iðjuþjálfar verða að geta sýnt fram á
hvar styrkleiki þeirra Iiggur og hvaða
gagn þjónusta iðjuþjálfa gerir. Sannreynd
þjónusta er einn liður í því.
Til þess að vera fær um að veita sann-
reynda þjónustu verður iðjuþjálfinn að
hafa kunnáttu til að skipuleggja leit að
sönnunum. Hann verður að geta lagt mat
á þær, túlkað, nýtt sér þær og fylgst með
árangrinum. Áhersla er lögð á að fyrsta
skrefið sé að kenna iðjuþjálfum að nýta
sér niðurstöður rannsókna og að þeir líti
á þann þátt sem sjálfsagðan hluta fag-
legrar rökleiðslu (Cusick og McCluskey,
2000; Holm, 2000).
Hvaða forsendur hafa íslenskir
iðjuþjálfar?
Það liggur beint við að vitna í könnun
sem gerð var meðal iðjuþjálfa á Islandi
um viðhorf þeirra til fagmála. Þessa
könnun gerði Elín Ebba Ásmundsdóttir
árið 1997. I henni kom fram að nánast
allir íslenskir iðjuþjálfar lesa erlend iðju-
þjálfablöð. Flestir lesa dönsku fagblöðin
og helmingur iðjuþjálfa les bandarísk
fagblöð. Minna er lesið frá öðrum
löndum en þó nokkuð samt. Ánægjulegt
er að sjá að alls 43% iðjuþjálfa telja sig
hafa næga þekkingu til að stunda
rannsóknir og enn fleiri eða 58% hafa
áhuga á því að stunda rannsóknir.
Þegar skoðað er hvað íslenskir iðju-
þjálfar telja að liggi að baki störfum iðju-
þjálfa er rúmlega helmingur þeirra eða
Sannreynd þjónusta í iðjuþjálfun á að tryggja
að þjónustan sem iðjuþjálfinn veitir sé sú
árangursríkasta, öruggasta og hagkvæmasta
sem hægt er að veita á hverjum tíma.
52% sem telur að iðjuþjálfar treysti frem-
ur á aðferðafræði eða tækni en ákveðnar
kenningar í störfum sínum. Mun fleiri
eða 73% iðjuþjálfa eru samt frekar
sammála eða mjög sammála því að með-
ferð ætti að styðjast við óyggjandi kenn-
ingar eða hugmyndafræði (Elín Ebba
Ásmundsdóttir, 2000). Þessar niður-
stöður gefa vísbendingar um að mjög
margir íslenskir iðjuþjálfar séu tilbúnir
að takast á við rannsóknir og viljugir að
leita sér upplýsinga og sannana til þess
að sannreyna þá góðu þjónustu sem þeir
veita nú þegar.
Hvernig er hægt að byrja?
A. Cuisick og A. McCluskey (2000), R.L.
Hayes (2000) ásamt S. Bennett og J.W.
Bennett (2000) koma með nytsamlegar
ábendingar um hvernig iðjuþjálfar eigi
að vinna markvisst að því að nota að-
ferðir sannreyndrar þjónustu í starfi sínu.
Fyrsta skrefið er að ákveða að þú sem
iðjuþjálfi ætlir að byggja starf þitt meira á
sönnunum en þú hefur gert hingað til og
leita eftir viðeigandi þekkingu og ef til
vill stuðningi vinnufélaga og áhugahóps.
Annað skrefið gæti verið að gera þér far
um að vitna markvisst til rannsókna og
niðurstaðna þeirra þegar þú ræðir við
skjólstæðingana og velur matstæki eða
íhlutun í samráði við þá. Forsenda þess
er þriðja skrefið, að þú nýtir þér gagna-
grunna, fagblöð og þá staði sem rann-
sókna er að leita og gerir þér betur grein
fyrir því hvaða sannanir liggja að baki
því sem þú gerir nú þegar. Fjórða skrefið
er að leita eftir stuðningi vinnuveit-
andans, stofnunarinnar eða þess kerfis
sem þú vinnur í og fá tíma og tækifæri til
að stunda sannreynda þjónustu. Fimmta
IÐJUÞJÁLFINN 1/2001 ±±