Þjóðmál - 01.09.2014, Qupperneq 93

92 Þjóðmál haust 2014
Í NYT segir að ólíkir kraftar hafi verið að
verki í aðdraganda efnahagshruns í Grikk-
landi, Portúgal, á Kýpur, Írlandi og Spáni
en þó hafi sérfræðingar dregið athygli að
einum þætti sem sett hafi svip á fjármálalíf
allra þessara landa: notalegt, eftirlitslítið
bankakerfi sem lánaði milljarða evra með
vafasömum tryggingum til fyrirtækja sem
tengdust bönkunum og æðstu stjórnendum
þeirra opinberlega eða leynilega . Margir
þessara banka hafi síðan annaðhvort fallið
eða þeir hafi verið teknir úr umferð frá
því að fjármálakreppan varð í Evrópu árið
2010 . Í Portúgal og Grikklandi hafi lítil
breyting orðið meðal stjórnenda helstu
bankanna . Þetta hafi nú breyst í Portúgal
eftir að Ricardo Espírito Santo Silva Salgado
var tekinn höndum og lét af öllum störfum
innan Espírito Santo .
Að breyttu breytanda er margt líkt með
ástand inu í Portúgal sumarið 2014 og hér
var á haustmánuðum 2008 . Sá er þó mun-
ur inn að hér voru gerðar ráðstafanir til að
vernda almenning gegn kröfum lánar drottna
hinna föllnu banka . Í Portúgal og annars
staðar innan ESB hefur ábyrgðinni verið
velt á skattgreiðendur . Spurning er hvort
Stein grímur J . Sigfússon hafi komið þannig
fram sem fjármálaráðherra gagnvart erlend -
um kröfuhöfum í mars 2009 að hann hafi
minnkað verndina sem fólst í neyðar lög-
unum . Eitt er víst að hann leysti þjóðina
hvorki úr klóm kröfuhafa né gjaldeyris hafta .
Hin hörmulega ríkisstjórn sem sat
frá 1 . febrúar 2009 til maí 2013 undir
forsæti Jóhönnu Sigurðardóttur er ekki
undir smásjá hrunmanna sem sækja
fram á ritvöllinn heldur árin fyrir haustið
2008 . Þáttaskilin sem þá urðu hvíla enn á
mörgum fjölmiðlamanninum eins og þau
hafi gerst í gær . Í nýlegum útvarpsþætti
um samfélagsmál ræddi Lísa Pálsdóttir,
starfsmaður ríkisútvarpsins, við einhvern
um „fyrir og eftir hrun“ eins og ekkert hefði
gerst á þeim sex árum sem liðin eru frá því
að bankarnir féllu .
Á tíma mestu vinstristjórnar allra
vinstristjórna gafst Steingrími J . tækifæri
til að hrinda skattabreytingum sem hann
hannaði 2006 í framkvæmd „af því að
það varð hrun“, Jóhanna hrópaði á nýja
stjórnarskrá „af því að það varð hrun“
auk þess sem Össur Skarphéðinsson lagði
inn umsókn um ESB-aðild „af því að það
varð hrun“ . Sjaldan hefur einn atburður í
efnahagslífi þjóðarinnar verið misnotaður
jafnrækilega til pólitískra óhæfuverka .
Um þetta er þó ekki fjallað í hrun-
bókmenntunum, að minnsta kosti ekki
í bókunum tveimur sem hér eru til um-
fjöllunar .
*
Ingi Freyr Vilhjálmsson, blaðamaður á DV,
nefnir bók sína Hamskiptin – Þegar allt varð
falt á Íslandi . Hann tekur sér fyrir hendur
að ráðast á ríkisstjórnir Sjálfstæðisflokks
og Framsóknarflokks sem sátu frá 1995
til 2007 og telur að rekja megi allt hið illa
sem Íslendingar hafi mátt þola til þeirra .
„Ástæður bankahrunsins á Íslandi eru
ekki náttúrulegar heldur manngerðar af
meirihluta íslensku þjóðarinnar í gegnum
þingkosningar og þátttöku í góðærinu,“
segir höfundur á bls . 254 .
Hann skammar kjósendur fyrir að hafa
lagt Framsóknarflokknum og Sjálf stæðis-
flokknum lið við að grafa sjálfum sér og
þjóð inni hina efnahagslegu gröf . Hann
segir:
„Til þess að Íslendingar læri af reynslu
hrunsins og minni líkur verði á að þjóðin
verði aftur að athlægi í augum umheimsins
fyrir vanhæfni og heimsku, þurfa þeir að
skammast sín . Þeir þurfa að skammast
sín fyrir að hafa kosið yfir sig kerfishrun,
skammast sín fyrir að hafa kosið yfir sig