Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.2007, Blaðsíða 54

Tafla 1. Lýsing á innihaldi CSQ-spurningalistans
Dæmi um virk viðbrögð Dæmi um fullyrðingu
1. Dreifa athyglinni (diverting attention) 2. Endurtúlka sársaukatilfinninguna (reinterpreting pain sensation) 3. Að hughreysta sjálfan sig með jákvæðum fullyrðingum (coping self statements) 4. Að auka almenna virkni (increasing behavioural activity) 5. Leiða verkina hjá sér (ignoring pain) Dæmi um óvirk viðbrögð „Ég tel í huganum eða raula eitthvert lag fyrir munni mér.“ „Ég hugsa um verkina eins og einhvers konar tilfinningu, t.d. dofa.“ „Ég segi sjálfum/sjálfri mér að vera hugrakkur/hugrökk og halda áfram þrátt fyrir verkina.“ „Ég fer eitthvað út, t.d. í bíó eða út að versla." „Ég reyni að vera innan um annað fólk." „Ég leiði þetta hjá mér.“ „Ég hugsa ekkert um verkina."
6. Að biðja og vona að einhver, t.d. Guð eða læknar, lini verkina (praying and hoping) 7. Hörmungarhyggja (catastrophyzing) Gagnsemi viðbragðsaðferða (stjórnunarþættir) „Ég hef trú á að læknunum takist einhvern tíma að finna lækningu við verkjunum." „Mér finnst ég ekki þola þetta lengur." „Verkirnir eru hræðilegir og það þyrmir yfir mig.“
1. Stjórn á verkjunum 2. Geta til að draga úr verkjum Með tilliti til þeirra hugsana og athafna sem þú grípur helst til að takast á við verkina frá degi til dags, hve mikla stjórn finnst þér þú hafa á þeim? Merktu við viðeigandi tölu á eftirfarandi kvarða. Með tilliti til þeirra hugsana og athafna sem þú grípur helst til að takast á við verkina frá degi til dags, hve mikið finnst þér þú geta dregið úr þeim? Merktu við viðeigandi tölu á eftirfarandi kvarða.
var gerð í samráði við höfunda listans og sérfræðing hjá
Félagsvísindastofnun Háskóla íslands. Listinn var notaður við
rannsóknir hjá lyfjafyrirtækinu en niðurstöður þeirra rannsókna
hafa ekki birst opinberlega. íslensk þýðíng SF-36 inniheldur allar
spurningar SF-20. Til að hafa heíldarspurningalistann, sem sendur
var til þátttakenda, eins stuttan og mögulegt var var ákveðið að
nota SF-20 í stað SF-36. Af sömu ástæðu voru aðeins hlutar af
SF-20 spurningalistanum notaðir, þ.e. spurningar 1, 2 og 6-11.
Þessar spurningar lúta að mati á almennu heilbrigði (spurning 1),
líkamlegri virkni (takmarkanir í daglegum athöfnum, spurning 2) og
spurningar sem lúta að sálfélagslegri líðan (spurningar 6-11).
Þátttakendur voru beðnir um að meta:
1) almenna heilsu sína, hvort hún væri afbragðsgóð, mjög góð,
góð, sæmileg eða léleg.
2) líkamlega getu sína með því að gefa til kynna hve lengi heilsa
þeirra hafði takmarkað þá við að framkvæma sjö tilteknar
athafnir. Notaður var kvarðinn 1 (hefur háð mér í meira en
12 mánuði), til 5 (hefur aldrei háð mér).
3) sálfélagslega heilsu sína með því að merkja við á kvarðanum
1 (alltaf) til 6 (aldrei), hve oft þeím hefði fundist heilsa sín
hindra þá í félagslegum athöfnum og hversu oft þeim hefði
fundist þeir vera taugaóstyrkir, í góðu jafnvægi, niðurdregnir
og daprir eða hamingjusamir síðustu mánuði.
Til að afla upplýsinga um hegðun vérkjanna, hversu lengi
þeir höfðu varað og styrk og staðsetningu þeirra voru
notaðar spurningar úr spurningalista sem notaður er við
upplýsingasöfnun um sjúklinga við innlögn á Manchester &
Salford Back Pain Centre í Englandi (Frost, 2000). Þátttakendur
voru beðnir um að merkja staðsetningu verkjanna á teikningu
af mannslíkama og meta styrk þeirra á kvarðanum 0-5 eins
og þeir voru að jafnaði (dags daglega), mestir og minnstir þar
sem hærri tala benti til meiri verkja. Einnig voru þátttakendur
beðnir um að svara spurningum um hegðun verkjanna,
þ.e. hvort þeir væru stöðugir eða breytilegir. Að lokum
voru lýðfræðilegar spurníngar um kyn, aldur, hjúskaparstöðu,
menntun, atvinnuþátttöku og tekjuöflun. Spurningalistinn var
forprófaður í febrúar 2003 á 10 einstaklingum sem þá voru að
hefja meðferð á endurhæfingardeild FSA í Kristnesi.
Úrvinnsla
Notuð var lýsandi tölfræði við úrvinnslu gagna í SPSS-
tölfræðiforritinu. Niðurstöður voru fengnar með því að reíkna út
meðaltöl og fylgni breyta.
Þar sem spurningalistinn, sem notaður var í þessari rannsókn,
var samsettur úr hlutum úr öðrum spurningalistum og hlutar
hans sérstaklega þýddir fyrir þessa rannsókn, var áreiðanleiki
hans og innra samræmi prófuð með því að reikna úr Cronbachs
alfa fyrir einstaka hluta og fyrir listann í heild. Áreiðanleikastuðlar
fyrir einstaka hluta reyndust vera á bilinu 0,66-0,90 en fyrir
spurningalistann í heild sinni 0,81. Allir áreíðanleíkastuðlar fyrir
utan einn (að leiða verkina hjá sér (ignoring pain)), reyndust
vera yfir 0,7 sem sýnir gott innra samræmi spurningalistans
(Creswell, 2003; Polit og Hungler, 1999).
Niðurstöður
í upprunalegu úrtaki voru 12 karlar og 60 konur. Svör bárust
frá 36 konum og 9 körlum og er það 62,5% heildarsvörun.
Meðalaldur var 46,8 ár (spönn 21-72 ára). Aðeins 6 (13,3%)
voru í launaðri vinnu og 17 höfðu verið frá vinnu vegna verkjanna
lengur en 5 ár. Meirihluti þeirra sem ekki voru í vinnu (n=32) fengu
örorkubætur frá Tryggingastofnun ríkisins. Algengast var að fólk
væri með verki á háls- og herðasvæði og í mjóbaki og flestir voru
með verki á 3-4 stöðum í líkamanum. Meðalstyrkur verkja, sem
þátttakendur höfðu að jafnaði, var 3,5 (spönn 2-5 á kvarðanum
0-5). Meðaltal fyrir verstu verki var 4,6 (spönn 3-5) og 2,4 (spönn
1-4) fyrir minnstu verki. Einkenni úrtaks er að finna í töflu 2.
52
Tímarit hjúkrunarfræðinga - 3. tbl. 83. árg. 2007