Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.2007, Blaðsíða 55

RITRÝNDAR FRÆÐIGREINAR
Tafla 2. Einkenni úrtaks
Menntun n %
Grunnskólamenntun 31 68,9%
Almennur framhaldsskóli 4 8,9%
Sérmenntun á framhaldsskólastigi 5 11,1%
Háskólamenntun 3 6,7%
Svara ekki 2 4,4%
Samtals 45 100%
Hjúskaparstaða
Giftir eða í sambúð 31 68,9%
Einhleypir 14 31,1
Samtals 45 100%
Hegðun verkjanna
Stöðugir með óbreyttum styrk 5 11,1%
Stöðugir með breytilegum styrk 31 68,9%
Oftast með verki en verkjalaus tímabil inn á milli 3 6,7%
Oftast með verki en verkjalausar stundir inn á milli 6 13,3%
Samtals 45 100%
Þegar einstök viðbrögö við verkjum voru skoðuð vógu þyngst
sjálfshughreysting (coping self statements) (meðaltalsvægi
aðferðarinnar í heild 23,05 af 36 mögulegum) og bæn og
von (praying and hoping) (meðaltalsvægi aðferðarinnar í heild
21,82). Þær aðferðir við að bregðast við verkjum, sem minnst
vógu, voru endurtúlkun á sársaukatilfinningu (reinterpreting
pain sensation) (meðaltalsvægi 9,54) og hörmungahyggja
(catastrophizing) (meðaltalsvægi 16,41). Sjá nánar í töflu 3.
Tafla 3. Dreifing og vægi aðferða til að bregðast við verkjum
n Lægsta gildi Hæsta gildi Meðaltal (summa) SF
Endurtúlka sársaukatilfinningu (reinterpreting pain sensation) 39 0,0 33,0 9,54 9,02
Aukin virkni (increasing behavioural aotivity) 39 3,0 36,0 17,38 7,67
Dreifa athyglinni (diverting attention) 39 0,0 33,0 18,41 7,17
SJálfshughreysting (coping self-statements) 39 2,0 36,0 23,05 7,02
Útiloka verkina (ignoring pain sensation) 38 0,0 31,0 19,32 6,63
Bæn og von (praying and hoping) 39 3,0 36,0 21,82 9,18
Hörmungahyggja (catastrophizing) 37 0,0 36,0 16,41 8,91
Telur sig hafa stjórn á verkjunum (perceived control over pain) 44 0,0 6,0 ““
Telur sig geta dregið úr verkjum (perceived ability to decrease pain) 45 0,0 6,0
í töflu 3 má sjá að fjöldi svarenda (n) er ekki sá sami fyrir allar viðbragðs-
aðferðir. Það skýrist af því að ekki hafa allir þátttakendur svarað öllum full-
yrðingum.
Tengsl milli einstakra viðbragða og aðlögunarþátta
Tengsl á milli mismunandi viðbragða og aðlögunarþátta voru
skoðuð með því að reikna út fylgni þessara breyta. Niðurstöður
fylgniprófa eru sýndar í töflu 4. Þegar tengsl viðbragða við
verkjum og einstakra aðlögunarþátta eru skoðuð kemur í Ijós
að tölfræðilega marktæk tengsl eru á milli mats á almennri
heilsu og endurtúlkun sársaukatilfinningar annars vegar
(r=0,345; ps0,05). Einnig má sjá tengsl milli mats á almennri
heilsu og sjálfshughreystingar (r=0,303) þó ekki séu þau
tölfræðilega marktæk (p=0,61). Tengsl þessara þátta eru
jákvæð í báðum tilfellum en það bendir til þess að þeir sem
bregðast við verkjunum með sjálfshughreystingu og/eða með
því að endurtúlka sársaukatilfinninguna sem einhverja aðra
tilfinningu telja sig almennt vera við betri almenna heilsu. Aðrar
aðferðir við að bregðast við verkjunum virtust hafa mun minni
tengsl við mat á almennri heilsu.
Hvað varðar líkamlega heilsu og viðbrögð við verkjum var aðeins
um að ræða veikt samband nema hvað neikvæð tengsl voru
milli líkamlegrar heilsu og sjálfshughreystingar. Því frekar sem
þátttakendur brugðust við verkjunum með sjálfshughreystingu
því verri var líkamleg heilsa þeirra. Ekki var þó um tölfræðilega
marktæk tengsl að ræða (r=-0,311; p=0,094).
Hörmungahyggja var það viðbragð sem sýndi sterkust tengsl
við sálfélagslega heilsu og var þar um tölfræðilega marktæk
tengsl að ræða (r=-0,365; ps0,05). Minni hörmungahyggju
fylgdi betri sálfélagsleg heilsa.
Ekki voru tölfræðilega marktæk tengsl á milli þess hve mikla
verki þátttakendur höfðu að jafnaði og hvaða viðbrögð
voru algengust hjá þeim. Aftur á móti reyndust tölfræðilega
marktæk tengsl á milli styrks verkja að jafnaði og þess hversu
vel þátttakendum fannst viðbrögð sín gagnast sér til að hafa
stjórn á verkjunum og draga úr þeim. Eftir því sem þátttakendur
fundu meiri verki töldu þeir sig hafa minni stjórn á þeim
(r=-0,304; ps0,05) og minni getu til að draga úr verkjunum
(r=-0,457; ps0,01). Einnig voru tölfræðilega marktæk tengsl
á milli styrks verkja að jafnaði og mats á almennri heilsu
(r=-0,444; ps0,01) og líkamlegrar heilsu (r=-0,387; ps0,05).
Sálfélagsleg heilsa virtist hins vegar ekki tengjast því hversu
miklir verkirnir voru að jafnaði.
Tengsl mældust ekki milli þess hversu lengi þátttakendur höfðu
verið með verki og aðlögunarþátta sem skoðaðir voru. Ekki
voru heldur tengsl á milli þess hve lengi verkirnir höfðu varað
og verkjaviðbragða né hversu mikla stjórn þátttakendur töldu
sig hafa á verkjunum né getu til að draga úr þeim.
Þegar tengsl viðbragða og þess að telja sig hafa stjórn á verkjum
og getu til að minnka þá voru skoðuð komu í Ijós marktæk jákvæð
tengsl á milli sjálfshughreystingar og tilfinningar fyrir stjórn (r=0,550;
ps0,001) og getu til að draga ur verkjum (r=0,388; ps0,05). Einnig
mátti sjá neikvæð tengsl á milli hörmungahyggju og þess að telja
sig geta dregið úr verkjum (r=0,351; ps0,05). Að öðru leyti var ekki
um að ræða marktæk tengsl milli viðbragða og þess að telja sig
geta haft stjórn á eða dregið úr verkjum.
Tímarit hjúkrunarfræðinga - 3. tbl. 83. árg. 2007
53