Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.2007, Blaðsíða 56

Tafla 4. Fylgni milli viöbragöa, verkja og heilsufars (reinterpreting pain sensation)
Viðbrögð Mat á almennri heilsu Líkamleg heilsa Sálfélagsleg heilsa Telur sig hafa stjórn á verkjum Telur sig geta minnkað verki Styrkur verkja að jafnaði
r = r = r = r = r = r =
Endurtúlkun sársaukatilfinningar (reinterpreting pain sensation) 0,345* -0,039 0,035 0,284 0,070 0,067
Aukin virkni (increasing behavioural activity) 0,106 -0,017 0,041 0,307 0,303 -0,177
Dreifing athyglinnar (diverting attention) 0,156 -0,026 0,037 0,292 0,105 -0,038
Sjálfshughreysting (coping self statements) 0,303 -0,311 0,001 0,550** 0,388* -0,012
Útilokun verkjanna (ignoring pain sensation) 0,079 0,038 -0,287 0,347 0,222 -0,041
Bæn og von (praying and hoping) 0,085 0,176 0,088 0,129 0,006 -0,074
Hörmungahyggja (catastrophizing) -0,010 0,159 -0.365* -0,079 -0,351 0,269
Telur sig hafa stjórn á verkjum 0,102 -0,222 -0,096 0,666** -0,304*
Telur sig geta minnkað verki 0,234 0,033 -0,010 0,666** » -0,457**
Styrkur verkja að jafnaði -0,444** -0,387* -0,215 0,304* -0,457** —-
* p s 0,05.
"ps 0,01
Umræða
Tilgangur þessarar rannsóknar var að skoða hvort tengsl væru
á milli viðbragða við langvinnum verkjum og aðlögunar að
verkjunum. Aðlögun að verkjum var metin með því að skoða
mat þátttakenda á eigin heilsu, ásamt því að skoða líkamlega
og sálfélagslega heilsu þeirra. Einnig voru þátttakendur beðnir
um að meta hversu mikla stjórn þeir töldu sig hafa á verkjunum
og hversu mikið þeir töldu sig geta dregið úr þeim og skoðuð
tengsl þeirra þátta við verkjaviðbrögð og það hversu mikla verki
þátttakendur fundu til dags daglega.
Niðurstöðurnar sýna sterkust tengsl tveggja viðbragða við
verkjunum og heilsufarslegra aðlögunarþátta. Einstaklingar,
sem reyndu að endurtúlka sársaukatilfinninguna með því að
skipta henni út fyrir annars konar tilfinningu, töldu sig búa
við betri almenna heilsu. Á hinn bóginn var sálfélagsleg líðan
marktækt verri hjó þeim sem brugðust iðulega við verkjunum
með hörmungahyggju en hjá hinum sem brugðust ekki þannig
við. Þessar niðurstöður eru í samræmi við niðurstöður Jensen
o.fl. (1992) sem bentu til þess að þessar tvær aðferðir hefðu
sterkust tengsl við ofangreinda aðlögunarþætti.
Styrkur verkja dags daglega (að jafnaði) virðist hafa neikvæðust
tengsl við alla aðlögunarþætti, bæði stjórnunarlega og
heilsufarslega. Ekki er þó hægt að sjá marktæk tengsl
á milli styrks verkja og viðbragða einstaklinga við þeim.
Þar er sálfélagsleg heilsa þó undanskilin þar sem hugarfar
(hörmungahyggja) virðist hafa meira að segja varðandi aðlögun
en styrkur verkjanna.
Ýmsir fræðimenn á þessu sviði hafa sýnt fram á að
hörmungahyggja virðist vera meðal þess sem hefur neikvæðust
áhrif á aðlögun að langvinnum verkjum (Hill o.fl., 1995;
Jensen o.fl., 1992; Martin o.fl.,1996; Turner o.fl., 2002).
Niðurstöður þeirra rannsókna benda til sterkari tengsla á milli
hörmungahyggju og lélegrar almennrar og líkamlegrar heilsu
en þessi rannsókn leiðir í Ijós. í henni koma hins vegar fram
neikvæð tengsl hörmungahyggju og sálfélagslegrar líðanar.
Hvað stjórn á verkjunum varðar virðist sjálfshughreysting
hafa mest að segja, bæði hvað varðar þá tilfinningu að geta
haft stjórn á verkjunum og að geta dregið úr þeim. Þetta er
sambærilegt niðurstöðum Haythornthwaite o.fl. (1998) þar sem
sterk fylgni var milli sjálfshughreystingar og tilfinningar fyrir að
hafa stjórn á langvinnum verkjum.
Rannsókn þessi er lýsandi þverskurðarrannsókn með litlu
úrtaki þar sem allir þátttakendur hafa glímt við langvinna verki í
nokkurn tíma. Veikleiki slíkra rannsókna er að þær sýna aðeins
samband þeirra þátta sem rannsakaðir eru án þess að hægt sé
að fullyrða um orsakasamhengi. Auk þess sem úrtakið er lítið
er það bundið við ákveðið svæði á landinu og því varasamt að
heimfæra niðurstöður á íslenska verkjasjúklinga almennt. Því
ber að túlka niðurstöður með fyrirvara. Þrátt fyrir að ekki sé
54
Tímarit hjúkrunarfræöinga - 3. tbl. 83. árg. 2007