Morgunblaðið - 22.04.1990, Blaðsíða 20

20 C
MORGUNBLAÐIÐ MENIMINGARSTRAUMAR SUNNUDAGUR 22. APRÍL 1990
MYNDLIST/ Geta bankamir verid fyrirmynd annarra
fyrirtcekja?
Bankarnir eiga
merkileg lista-
söfn.
Bankar sem listasöfh
hafa eignast. Samkvæmt þeim upp-
lýsingum sem komu fram á Alþingi
á Landsbankinn 418 listaverk eftir
135 listamenn; þar af er stærsta
safnið sjö verk eftir sama lista-
manninn, þijú til sex verk eftir
nokkra fleiri, en flestir listamenn
eiga aðeins eitt eða tvö verk í safni
bankans. Svipaða sögu er að segja
um verk sem voru í eigu Útvegs-
bankans; þar voru nær hundrað
verk eftir um fimmtíu listamenn,
og mest fimm eftir saman mann-
inn.
Þarna er því ekki um söfnun að
ræða í þeirri merkingu sem oftast
er höfð fyrir það orð; það væri nær
að tala um eignamyndun af
ákveðnu tagi. Samt verður að taka
skýrt fram, að þetta þýðir engan
veginn að verk í eigu þessara banka
séu lakari en annarra; þarna geta
verið margir og merkir gullmolar
íslenskrar myndlistar. En það væri
erfiðara að setja upp sýningu á
verkum í eigu þessara stofnana,
sem bæri með sér einhvern heildar-
svip.
Oðru máli gegnir um listaverka-
söfn Búnaðarbankans og Seðla-
bankans; þar hefur að hluta til
a.m.k. verið safnað markvisst verk-
um ákveðinna listamanna, til að
mynda heildstæð söfn. Seðlabank-
inn á 140 verk eftir 70 listamenn,
en flest verk eru þar eftir Gunnlaug
Scheving, Jóhannes Kjarval og
Karl Kvaran. Seðlabankinn kaupir
listaverk fyrst og fremst til að
skreyta eigið húsnæði, og er stærð
safnsins í samræmi við það. En
einnig má benda á, að Seðlabank-
inn hefur eignast mjög merkilegt
bókasafn, og myntsafn, sem er
mjög athyglisvert fyrir áhugamenn
á því sviði.
Safn Búnaðarbankans er ef til
ÁRIÐ 1924 málaði Jóhannes Kjarval stóra veggmynd á annarri hæð
í húsi Landsbankans við Austurstræti, sem hlotið hefiir nafnið „Fisk-
stöflun". Þar eru konur að vinna við að stafla saltfiski í stakk-
stæði. Það hefur stundum verið nefnt hversu hvítur og fallegur
saitfiskurinn í myndinni er; í bók sinni „íslensk myndlist" nefhir
Björn Th. Björnsson þá skýringu, að mörgum árum seinna, þegar
kvartað var undan verkun á íslenskum saltfiski, hafi Kjarval farið
upp í Landsbanka með hvíta málningu og endurbætt verkunina á
fiskinum í myndinni, þar skyldi sko einungis sýnd gæðavara!
að en peninga af hendi sem greiðslu
til bankans — t.d. listaverk. Ef
bankinn samþykkir, geta allir verið
ánægðir; víxillinn er úr sögunni og
bankinn hefur eignast verk, sem
getur skreytt sali þess og skrifstof-
ur.
En um leið er ljóst, að enginn
stundar markvissa söfnun lista-
verka með slíku, stofnunin eignast
það sem býðst þegar það býðst, eða
eftir því sem fylla þarf upp í vegg-
pláss á nýjum afgreiðslustöðum.
Jafnframt þýðir þetta að smám
saman eignast viðkomandi banki
verk eftir fjölda listamanna, og ein-
ungis fá eftir hvern.
Þetta gæti átt við umtalsverðan
hluta þeirra listaverka, sem Lands-
bankinn og Útvegsbankinn sálugi
Þessi saga er rifjuð upp hér til
að minna á, að íslenskir bank-
ar hafa í gegnum tíðina látið lista-
menn skreyta hús sín og keypt af
þeim listaverk. Áður hefur verið
vakin athygli á
því í þessum
pistlum, að
íslensk fyrirtæki
væru almennt
ekki enn þeir
stuðningsaðilar
við myndlistina,
eftir Eirík sem víða erlendis
Þorlóksson þykir sjálfsagt að
þau séu. Það eru helst að bankarn-
ir, sem virðast hafa gert þetta að
einhvetju ráði. Nú hefur verið skýrt
frá því á Alþingi, hversu stór lista-
verkasöfn ríkisbankanna eru, og
er það fróðleg lesning.
Finnur Ingólfsson lagði fram
fyrirspum um þetta efni í þinginu,
og kemur fram í svarinu, að ríkis-
bankarnir fjórir (þ.e. Seðlabanki,
Landsbanki, Búnaðarbanki og Út-
vegsbanki áður en hann var seld-
ur) eiga nærri eitt þúsund listaverk
eftir um tvö hundruð listamenn.
Þetta er því myndarlegt heildar-
safn. En söfnin eru misjafnlega
saman sett, og því augljóst, að sum
þeirra hafa orðið til af sjálfu sér,
á meðan önnur bera vitni um mark-
viss innkaup og söfnun listaverka.
Nú væri eðliegt að álíta að bank-
ar eignist sín listaverk eins og aðr-
ir, þ.e. með því að kaupa þau. Svo
einfalt er málið hins vegar tæp-
lega. Auðvitað er mikill hluti af
listaverkum bankanna keyptur á
venjulegan hátt; en þar kemur
fleira til. Margir Islendingar þekkja
þá tilfinningu af eigin raun að vera
í kröggum og eiga ekki fyrir víxlin-
um, sem fellur í bankanum í næstu
viku. Þegar þannig er ástatt leita
menn annarra leiða, ef hægt er.
Ein leið er sú að láta eitthvað ann-
vill hið athyglisverðasta af lista-
söfnum bankanna. Þar hafa stjórn-
endur bankans safnað listaverkum
á markvissan hátt, og bankinn
eignast flölda verka eftir þekkta
listamenn. Þannig er um þriðjung-
ur safnsins verk eftir fjóra lista-
menn; rúmlega hundrað listaverk
eru eftir um fimmtán listamenn,
en afgangurinn af safninu dreifist
á nærri eitt hundrað listamenn til
vtðbótar. Þetta er stórt safn og
áhugavert vegna þess hvernig að
því hefur verið staðið, og á næst-
unni gefst landsmönnum tækifæri
til að skoða það útan bankans.
í tilefni af 60 ára afmæli sínu
hefur Búnaðarbankinn nú opnað
sýningu á völdum verkum úr safni
sínu á Kjarvalsstöðum. Þar geta
landsmenn séð þau verk sem bank-
inn hefur eignast í gegnum tíðina,
og hafa verið misjafnlega aðgengi-
leg í húsakynnum hans vitt um
landið, í afgreiðslusölum og á skrif-
stofum. Vonandi geta sem flestir
notið þess að sjá bestu verkin kom-
in saman á einn stað, bæði við-
skiptamenn bankans og aðrir.
Ein er sú spurning sem ekki
hefur enn verið tekin afstaða til,
en hún er hvort bankar eigi yfirhöf-
uð nokkuð með að vera að eignast
listaverk, þar sem slíkt sé á endan-
um ávallt gert á kostnað viðskipta-
vina bankans. Svarið við því er
skilyrðislaust já, og eru fyrir því
nokkrar ástæður. Ef að öflugustu
fyrirtæki landsins geta ekki stutt
við myndlist í landinu með kaupum
á listaverkum, hvaða fyrirtæki geta
það þá? Það hlýtur að vera
skemmtilegra fyrir viðskiptavini
bankanna að hafa fyrir augum
frumleg listaverk í afgreiðslum
peningastofnana heldur en mislé-
legar eftirprentanir eða ofnotaðar
Ijósmyndir af ferðamannafegurð
landsins. Kostnaður við listaver-
kakaup hefur ekki minnstu áhrif á
vaxtamun bankanna, þar sem hér
er um að ræða brotabrot af rekstr-
arkostnaði þeirra. Og ef valið
stendur milli leðursófa í biðstofu
bankastjóra, eða listaverks á vegg-
ina, þá er það heidur engin spurn-
ing ...
Mættu önnur fyrirtæki taka
listaverkasöfn bankanna sér til fyr-
irmyndar.
• SMIÐSHÚS • SUMARHÚS • SMIDSHÚS • HEILSARSHUS •
Sýning
a sumarnusum
um helgina
Á athafnasvæði okkar við Viðarhöfða höfum við nú tvö fullbúin
sumarhús til sýnis. Við gefum upplýsingar og tökum pantanir
á sumarhúsum til
afgreiðslu næsta sumar. j“~- ----^ jú --
Komið og skoðið húsin I i __
um helgina it: =B |
frái2-t7. .... Mmmmr-
VERÐ SUMARHUSA:
19 fm Verð frá kr. 820.600,-
32 fm' Verð frá kr. 1.269.500,-
38 fm Verð frá kr. 1.326.000,-
44 fm Verð frákr. 1.445.800:-
50 fm Verð frá kr. 1.611.800,-
49 fm (T-hús) Verð frá kr. 2.826.500.-
TRESMIÐJA
Viðarhöfða 4, sími 671101
• SQHSUVS1I3H • SriHSOIWS • S fl u mn« II S • SRHSOIWS •
DfASS/Lifa þ au ekki ad eilífu
SARAHOGMEL
ÍMINNINGUNNI
Dauði Söruh Vaughan kom djass-
unnendum ekki á óvart. Hún
hafði verið heilsuveil um hríð og orð-
ið að aflýsa tónleikum æ oftar.
Sarah Vaughan hafði viðurnefnið
hin guðdómlega,
og má minna gagn
gera. En það er
ekkert vafamál að
hún er ein hinna
þriggja mestu
djasssöngkvenna
allra tíma: Billie
Holiday, Ella Fitz-
gerald og Sarah
Vaughan, þrenningin glæsta. Sarah
var yngst þeirra og aðeins 66 ára
þegar hún lést. Feril sinn hóf hún
sem aðstoðarpíanisti í hljómsveit
Earl Hines. Það var söngvarinn Billy
Eckstine, sem mælti með henni við
Hines og er hann stofnaði eigin stór-
sveit slóst Sarah í hópinn. Þetta var
fyrsta bíbopp-stórsveitin og í henni
kappar eins og Dizzy Gillespie,
Charlie Parker, Dexter Gordon og
Art Blakey. Sarah var fyrsti söngvar-
inn sem söng bíbopp einsog sá sem
valdið hafði og allt til þessa dags
hefur enginn sungið þá tónlist betur.
Þegar Billie Holiday lagði alla sál
sína í textann og túlkun hans skipti
hún Söruh litlu máli. Tónamir voru
henni allt. Hún hafði mjög breitt
tónsvið á valdi sínu og á seinni árum
hefur rödd hennar orðið æ dýpri.
Sarah lærði mikið í orðalausum söng
af Ellu Fitzgerald og þær eru að
mörgu leyti skyldar söngkonur og
ólíkar Billie Holiday. Leikandi
sveifla, rýþmískar fraseringar og
hugmyndaríkur spuni einkennir þær
og Sarah átti það meirað segja til
að hefja söng sinn með nokkurra
kóra spuna án þess að syngja laglín-
una fyrst einsog hefðin býður.
Sarah hljóðritaði með Dizzy og
Bird, Clifford Brown og eigin tríóum
og um tíma var vestur-íslenski bassa-
leikarinn Bob Magnusson í tríói
hennar. Af síðari tíma hljóðritunum
Söruh má nefna frábæra tónleika í
Tívolí í Kaupmannahöfn, sem gefnir
hafa verið út á tveimur geisladiskum
af Mercury, og Pablo-skífur hennar
frá síðustu árum, s.s. skífurnar tvær
með Ellington-ópusunum og How
Long Has this Been Goin’ On, með
Oscari Peterson.
Ég hlustaði aðeins einu sinni á
Söruh Vaughan átónleikum. Það var
á Norðursjávardjasshátíðinni 1987.
Þar söng hún í PWA-salnum og fór
á kostum. Hún hélt sér mun betur
en Ella, enda sjö árum yngri, og
líkamleg útgeislun hennar var ekki
minni en sú andlega. Það var ekki
dauður punktur á þessum tónleikum.
Það hafa fleiri mætir djassmenn
kvatt lífíð á síðustu vikum. Nýlega
lést trommarinn Mel Lewis í New
York og er það dálítið skringileg til-
viljun að í marshefti down beat er
viðtal við kappann.
Mel er frægastur fyrir stórsveit
þá er hann rak ásamt trompetleikar-
anum Thad Jones á árunum 1965
til 1978. Áður hafði hann trommað
Sarah Vaughan — ein af þremur
mestu djasssöngkonum allra tíma.
með mörgum stórsveitum s.s. sveit-
um Stan Kentons, Benny Goodmans,
Dizzy Gillespies og Gerry Mulligans.
Mel Lewis var sveifluljón sem kunni
þá list til hlítar að keyra áfram stór-
sveit. Hljómsveit þeirra Thad Jones
var af flestum talin fremsta stór-
sveit nýrri tíma djass og er ógleym-
anleg öllum sem á hlýddu. Ég heyrði
einu sinni í henni í litlum klúbbi árið
1974 og fremstur stóð Thad Jones
með flygilhornið og stjórnaði og blés
meðan Mel kynti undir bakvið. Þá
blésu þar menn á borð við barríton-
meistarann Pepper Adams og bás-
únuleikarann Quentin Jackson. Þeir
eru nú allir horfnir til æðri sveiflu-
heima en margir af stjörnum sveitar-
innar eru enn í fullu fjöri einsog Jon
Faddis sem blés í Reykjavík í júní sl.
Eftir að Thad Jones yfirgaf sveit-
ina og settist að í Kaupmannahöfn
rak Mel bandið með aðstoð Bob
Brookmeyers, sem skrifaði flestar
útsetningarnar, en þeir voru góð-
kunnir frá Mulligandögunum og Bob
var með í Jones/Lewis-bandinu í
byrjun.
ehir Vemharð
Linnet