Tíminn - 31.10.1974, Blaðsíða 9

8
TÍMINN
Fimmtudagur 31. október 1974.
Fimmtudagur 31. október 1974.
TÍMINN
9
Veggteppi Vigdlsar Kristjánsdóttur er ofiö eftir telkningu Jóhanns Briem listmálara og sýnir Ingólf
varþa öndvegissúlum fyrir borö. Teppiö er forkunnarfagurt og mun síöar veröa sett upp I sal borgar-
stjórnar Reykjavtkur, þar sem annaö jafnstórt teppi sömu listamanna er fyrir.
Likan af hveragufu-rafstöö vekur áhuga margra. Ef tii vill veröa háhitasvæöi landsins og þeir mögu-
lcikar, sem þar eru til virkjunar á rafmagni, dýrmætari en sjáif vatnsorkan.
Af þrem súpermálverkum, sem eru á Sögusýningunni, viröist þaö sem utandyra er geymt vera at-
hygiisveröast, en Einar Hákonarson máiaöi þaö. Þessi mynd þyrfti aö komast I opinbera eigu og veröa
geymd á góöum staö.
Jónas Guðmundsson:
ÍSLAND —
ÍSLENDINGAR
Ellefu alda sambúð lands og þjóðar
Sýning ó vegum þjóðhótíðarnefndar 1974
Gengið ó fund sögunnar með framkvæmdastjóra
þjóðhótíðarnefndar
Eitt fyrsta verk þjóð-
hátiðarnefndar var það
að ákveða sögusýningu
á ellefu alda afmælinu
og nú stendur hún yfir á
Kjarvalsstöðum. Hún
var opnuð um daginn og
lýkur eftir miðjan næsta
mánuð, ef hún verður
ekki framlengd.
Sýningin á Kjarvals-
stöðum er gisin mynd af
einkennilegu þjóðlifi i
makalausu landi, þvi að
i rauninni verður að
taka allt með, ef hún á
að ná tilgangi sinum.
Það þyrfti að vera
Njálsbrenna öðru megin
og hallæri hinum megin,
Eldgos fyrir norðan og
skuttogarar fyrir sunn-
ar. bækur og list,búfé og
manneskjur, en auð-
vitað er þetta ekki þar,
aðeins snjóhaugur við
innganginn i bæinn og
svo logar eldur á þeirri
hlið, er að Miklatúninu
snýr.
Teiknað eftir sprekum
Við gengum i bæinn og við
blasir knörr, sem stendur kyrr og
nú stendur timinn lika kyrr. Þetta
er skipið, sem vesturfararnir
komu á fyrir ellefu öldum. Þessi
mvnd er gerð eftir teikningum frá
Hróarskeldu i Danmörku, og er
það dæmalaust hvað þeir hafa
teiknað mikið þar eftir fáeinum
fúasprpkum, þvi að ekki eru
skipin nú heilleg þar, eða voru
það siðast er ég var á ferð.
— Þetta voru vöruskip og sigldu
með skepnur og hunda, segir for-
stjóri þjóðhátiðarinnar. Vikinga-
skipin voru öðruvisi og miklu
finni og við skynjum strax nokkra
mótsögn. I Hróarskelduskipunum
var svo stutt milli ára, að menn
hafa verið miklu smávaxnari þá
en þeir eru núna: fermingar-
drengir nútimans gætu varla
troðið sér niður i skiprúmið, en á
töflu inn i salnum segir hins vegar
að íslendingar hafi verið á stærð
við körfuboltamenn.
Veggteppi Vigdisar Kristjáns-
dóttur hangir þar inni en það er
gjört eftir teikningu Jóhanns
Briem og er hinn fegursti gripur.
Þrjú ,,súper”málverk
Þarna inni er lika stórt málverk
eftir Jóhannes Jóhannesson. en er
ekki mjög persónulegt fyrir hann
sjálfan, né heldur áhrifamikið. Af
þrem ,,súper” málverkum, sem
þarna eru sýnd til hjálpar ts-
landssögunni, kemur aðeins eitt
að gagni, en það hangir fyrir
framan húsið, málað af Einari
Hákonarsyni, en i þvi er sú
upphafning, sem nauðsynleg er i
sögulegum málverkum af stórum
stundum.
Þarna er merkilegt gróðurkort,
— eða gróðureyðingarkort, gjört
af visindamönnum, og um það
hafa margir haft stór orð. Þykir
lygilega mikið búið að borða af
grasi á landinu og þykir liklegt að
það sem eftir er fari brátt i mikil
ferðalög með vindinum og
regninu, ef ekki verður við
spornað — og það fljótt, en þá
mun milljarður duga skammt.
Þjóðveldið er sýnt með alls
konar hlutum, Jónsbók er þar, og
skemmtilegar stækkanir úr hand-
ritum prýða sýninguna og opna
henni farveg. A svona sýningu
verður maður að vera dálitið
skáld, hún er eins og kinverska
leikhúsið, allir verða að leika með.
Magabelti og skjöl
Þarna er bikar einn fagur og
forn og magabelti af fjallkonunni
reynast við frekari skoðun vera
skjöl með innsiglum fornum. Það
elzta er dagsett 23. júni 1311 og er
vitnisburður um landamerki
norður i Tungusveit. Einhver
bóndi seldi það fyrir aldamót en
svo „dúkkaði það upp” i
Washington og var gefið hingað
með irafári á afmælinu.
Fátt hafa þeir fyrir vestan gert
betur.
Rétt fyrir sunnan magabeltin
góöu er teikning af eldfjalli ásamt
eftirlikingu af eldfjalli. Syðst er
svo isbjörn, sem er mjög
fallegur. Hann var felldur i
Grimsey.
— Þarna sést að við erum is-
bjarnaland, segir forstjórinn en
búið er að merkja inn á landakort
alla isbirni, sem hafa verið
skotnir og komizt hafa i sögur, —
og það ber ekki á öðru en að
sæmilega hafi verið séð fyrir is-
björnum hér á landi og dug-
legastir hafa þeir verið að skjóta
þá I Suðursveit.
Húsagerð og búskapur
Að austanverðu i Vestursalnum
er sögualdarbærinn og skemmti-
legar myndir af byggingalist
þeirra, sem höfðu ekkert til að
byggja úr, og innréttingarnar i
Eyvindarveri minna á sum húsin
i Arnarnesinu og I Garðahreppn-
um þar sem menn nota stein-
öldina sem „finiri”.
Rosalegt er að sjá hvað
sauðkindin getur étið, en birt er
mynd af fé i beitarhaga, sem er
svo til uppétinn, en kafgras er
hins vegar við girðinguna.
Jonas
Hallgrímsson,
skrifaði
á dönsku

Þessa mynd þyrfti Benedikt frá
Hofteigi að sjá, en ég segi þetta
ekki upphátt, þvi Benedikt getur
sannað allan fjandann, þvi að
hann er svo rökvis.
A veggnum er smáræði frá ör-
nefndanefnd, eða örnefnastofnun
og þótt lítið láti yfir sér, þá er
þarna neisti, sem tendrar hug-
ann. íslandssagan er persónu-
saga og hér verða allir hlutir að
heita eitthvað, annars eru þeir
ekki til.
y
hans og vasabók og viti menn,
þjóðskáldið skrifaði á dönsku.
Detta mér nú allar dauðar lýs úr
höfði!
Á sama gangi eru mörg önnur
auðævi, merkilegir steinar, sem
þyrfti að koma i peninga, silfur-
berg og merkilegir stein-
gervingar, sem sýna trjáboli og
lauf frá bernsku landsins.
Gangurinn i austurálmunni er
notaður undir gömul íslandskort.
Þeim fylgir sérstök stemning og
SÝNINGARNEFND:
Gils Guðmundsson, formaður
Egill Sigurgeirsson og
Vilhjálmur Þ. Gíslason
HÖNNUN OG UMSJÓN:
Einar Hákonarson, listmálari
Þarna er fjallað um kornyrkju,
mótekju, melskurð, kolagerð,
rauðablástur og rekavið, en það
fer einhvern veginn fyrir ofan
garð og neðan. Er a.m.k. ekki
mjög áhrifamikið, eins og til
dæmis það, að sjá það á korti að
öll orkuver tslendinga og heiztu
fasteignir þeirra eru á eldgosa-
beltinu, þar sem jarðeldur getur
komið upp þá og þegar. Það er
vægast sagt svakalegt fyrir-
hyggjuleysi..
Þarna er lika málverk af tjaldi
Jónasar Hallgrimssonar og er
makalaust. Þessu mótmælir for-
stjórinn og segir málverkið vera
málað á Þingvöllum árið sem
Jónas dó úti i Kaupmanna-
höfn...
í vesturgangi hefur verið komið
fyrir málverki eftir Þorvald
Skúlason, ásamt einhverjum rógi
um Dani og kaupmenn. Þarna er
einn skemmtilegasti hluti
sýningarinnar, en það eru fáeinar
myndir af Vesturförum. Ungir
menn með nýja von i svipnum og
svo er mynd af þeim (sömu?)
þegar þeir eru orðnir gamlir
Amerikanar og hafa borðað mikið
af rúsinum og korni. Vesturfara-
rómantikin er einn af þessum
óskýrðu þáttum i sögu þjóðarinn-
ar og minnir óhugnanlega mikið á
sumt sem hér gæti gerzt, ef við
kunnum ekki að takast á við
erfiða tima.
Ástmögur þjóðarinnar
skrifaði á dönsku
Við kaffistofuna er einn
merkasti og áhugaverðasti hluti
sýningarinnar. Þarna er steina-
safn Jónasar Hallgrimssonar ,
sem fannst i rusli i Mennta-
skólanum fyrir nokkrum árum,
og Jónas hefur skilmerkilega
ritað merkingar við hvern stein.
Þarna er ennfremur ferðabók
þau eru merkilega góð til að sigla
eftir, einkum eftir að kemur fram
á 16. og 17. öld.
Þvottalaugar og
franskir sjómenn
Meðan forstjórinn útskýrði
merkilegar ljósmyndir, gekk
kona framhjá með hóp af börn-
um. Hún staðnæmdist þar sem
hún amma þvoði þvott i þvotta-
laugunum með frönskum sjó-
mönnum, sem komu gagngert
Islenzki
hesturinn
hefur
hækkað
um fjórar
tommur á
hálfri öld,
staðfestir
Indriði G.
Þorsteinsson
hingað til þess að skola úr
plöggum. Ég lagði við hlustir og
mér til mikillar skelfingar til-
heyra miðaldra menn nú fornöld-
inni, þegar skýrt er frá tauþvotti
á fjórða áratug aldarinnar og
augun i börnunum urðu mjög
stór. Þarna i austursalnum er
margt að sjá. Áhrifamikill er
veggur sem sýnir jarðskjálftana
á Dalvik og i Hrisey og fleiri
stöðum á Norðurlandi, en þar er
sýnt hvernig fólkið setti tréstaura
til þess að halda við húsgafla.
Aldrei er nóg varað við jarð-
skjálftum á Islandi. Þarna eru
lika skemmtilegar myndir af
simamönnum og af póstum og
öðru i nálægri sögu, myndir úr
þorskastriðinu og af merkilegum
skútum og skipum. Innst i salnum
er orkuver, hveragufustöð.
Indriði G. Þorsteinsson, framkvæmdastjóri þjóðhátiðarnefndar, og
Vilhjálmur Hjálmarsson, menntamálaráðherra við Grlmseyjar-Is-
björninn, sem mikla athygli vekur.
— tsland er Isbjarnarland, sagði Indriði, og visaði til kortsins, sem
sést á bakvið. Þar eru merktir inn á kort allir isbirnir sem sézt hafa og
komizt I heimildir, og það kemur I ljós, að bjarndýr hafa verið tiðir
gestirá íslandi og hafagert vart viðsig I svo til öllum landshlutum. Sér
i lagi hlýtur það að vekja furðu, hversu mörg dýr hafa gengið á land I
Suðursveit og öræfum.
Hesturinn stækkar með
manninum
Næst er að fá sér kaffi, en fyrst
er skoðuð aftur taflan yfir meðal-
hæð islenzku þjóðarinnar á sögu-
öld og gullöld, i hallærum og á
poppöld. Þar kemur i ljós, að
margir af mestu andans mönnum
íslendinga i stjórnmálum, vis-
indum og listum eru „hallæris-
lega” vaxnir. Min kynslóð er lika
„hallærisleg”, en unga fólkið
minnir hins vegar á háfætta guði
og körfubolta. Þarna geri ég
merkilega uppgötvun, sem for-
stjórinn féllst þegar á. I
kvikmynd af sögu Borgarættar-
innar eru hestar mjög smávaxn-
ir, en myndin er tekin árið 1919.
Ég vek athygli hans á þessu, að
islenzki hesturinn virðist hafa
stækkað og hann upplýsir sem
Skagfirðingur og „spesialisti,” að
islenzki hesturinn hafi hækkað
um fjórar tommur á herðakamb á
seinustu áratugum. I næstu kvik-
mynd af sögu Borgarættarinnar
munu menn þvi ekki riða á
folöldum, eins og á þeirri gömlu,
sem sjónvarpið sýndi.
Eftir kaffiö kemur ganga um
salina i leit að ýmsu merkilegu,
sem hlaupið hafði verið yfir.
Áhrifamiklar myndir eru frá
Vestmannaeyjagosinu, lýðveldis-
hátfðinni á Þingvöllum og frá
þjóðhátiðinni 1874. Minnt er á Al-
þingi og þátt þess I þjóðar-
sögunni, en minna greint frá
konungum, sem þó réðu hér öllu I
margar aldir. 1 norðurenda sýnir
Gunnar Hannesson litskyggnur,
en mjög fáir menn hafa myndað
landið eins vel og hann.
Snjallar
bókaskreytingar við
islendingasögur
Þá göngum við yfir að land-
náminu aftur til þess að skoða
myndskreytingar Þorvaldar
Skúlasonar, Gunnlaugs
Schevings og Kjartans Guðjóns-
sonar við fornsögurnar. Aftur
eygir maður nokkra von um
sæmilegar bækur á Islandi. Þess-
ar myndir eru stórvel gerðar og
ritlist og myndlist leggst á eitt.
Myndir i bókum eru ekki til
þess eins að gera bókina fallega,
til að skola niður efninu, þær eiga
að gefa henni nýja dýpt og innlif-
un.
Súpermálverk Jóhannesar
Jóhannessonar er orðið svolitið
betra við siðari skoöun, og það er
merkilegt að hafa látið gera
frimerki eftir svona stóru mál-
verki, jafnvel þótt aðeins hluti
þess sé á frimerkinu. Ekkert
minna svona stór málverk minna
á en frimerki.
Minn staður er hér.... og við
höfum gengið um allt. Sýningin er
stilhrein og ef menn eru ekki á
kafi i skuldum eða ástarsorg þá
munu þeir ánetjast henni með
sérkennilegum hætti. Á dögum
Spánarferða og annars munaðar
eru það aðallega sérfræðingar
sem hugsa um tsland. Tjære-
borgarpresturinn sagði i viðtali
við dönsku blöðin um daginn, að
hann léti garðinn við húsið eiga
sig. Hann væri fjörutiu ára og þvi
nógu gamall til þess að passa sig
sjálfur. ísland er ellefu hundruð
ára og þvi lika orðið nógu gamalt
til þess að passa sig sjálft, án þess
að þjóðinsésiogæaðpuða isögu.
Islandssagan er öli komin inn á
borð I háskólanum og i söfnum, og
er stokkin burt frá þjóðinni fyrir
fulít og fast.
Merkilegir fyrirlestrar
Það er bryddað upp á
merkilegri nýjung i þessari
sýningu. Visindamenn og
fræðimenn munu fjalla um
einstaka þætti af náttúrufræði
landsins og sögu þjóðarinnar.
Þessir fyrirlestrar verða fluttir
og hafa verið fluttir:
Laugardagur 19. október kl. 15.00
Hörður Agústsson, listmálari:
tslenskar kirkjur að fornu og
nýju.
Fyrirmenn
þjóðarinnar
,hallærislega
vaxnir?

Sunnudagur 20. október kl. 15.00.
Páll Bergþórsson. veður-
fræðingur: Loftslag á Islandi i
ellefu aldir.
kl. 16.30
Dr. Sigurður Þórarinsson,
prófessor: Jarðvegseyðing á
tslandi.
Þriðjudagur 22. október kl. 21.00.
Haraldur Sigurðsson, bóka-
Framhald á bls. 13
Sögualdarbærinn og myndir, er sýna byggingarlag á tslandi á ýmsum öldum. Þessi þáttur sýningarinn-
ar er athyglisveröur og eins fyriríestrar, sem fluttir eru um sama efni.