Tíminn - 12.12.1951, Blaðsíða 6

TIMINN, iniðvikudaginn 12. desember 1951.
282. fclað.
fi,
Samvinnuútgerð II:
Ríkiandi ástand í útvegsmálum
Sennilega hefir sjómönn-
um og þjóðinni allri aldrei
egið eins mikið á því og nú,
að heilbrigðum umbótum
7erðj komið á í íslenzka sjáv-
irútveginum. Fjármálaspill-
ngin virðist vera þar í al-
gleymingi. Á sama tíma, sem
.íjavarafurðir eru einn
neginbústólpi þjóðarbúsins
horfumst við í augu við þá
‘únkennilegu mótsögn, að
ukki er hægt .að stunda út-
gerð á íslandi nema því að-
eins' að rekstur bátanna sýni
::eiknislegt tap. Þrátt
:íyrir þetta er enginn skortur
i útgerðarmönnum á íslandi.
Þvert á móti. Þeir virðast
vera fleirj en góðu hófi gegn-
\r. Verður þá lítið úr gömlu
tagfræðikenningunni, sem
segír, að menn leiti þangað
neð fjármagnið, sem gróðann
er að fá, en þaðan, sem tap-
: ð er.
Sn áður en gamla hagfræði
Jrenningin er fordæmd, ber
oó að hugleiða, að það verð-
ir ekkj séð á líferni megin-
þorra útgerðarmanna, að þeir
3éu á barmi gjaldþrots. Þeir
Jifa yfirleitt í vellystingum
praktuglega. „Ef þeir sækja
ekki afla í sjó, þá róa þeir
oara í stjórnarráðið," segir
iólkið. Og víst er um það, að
á landsfundum útvegsmanna
hefir yfirleitt borið meira á
áskorunum og kröfum um op-
inber ,,bjargráð“ heldur en á
aeilbrigðri umbótaviðleitni,
sem miði að bættum rekstri.
Það hefir t.d. ekki borið á því,
aö þeir hafi bent á leiðir til
pess að afnema brúttóafla-
greiðsluna til sklpstjóra, en
vitað er að þetta greiðslu-
tyrirkomulag hefir í mörg-
um tilfellum leitt af sér
nærri útgerðarkostnað, meira
oruðl með vistir og veiðar-
tæri en góðu hófi gegnir.
Ekki hafa landsfundir út-
vegsmanna heldur bent á,
hversu óeðlilegt það er, að
ætlast til þess að skipin séu
afskrifuð á einum fimm árum,
enda þótt vitað sé að togar-
arnir, sem notaðir voru hér
við land fyrir stríð voru marg
:ir 20—30 ára, og lítil ástæða
,sé til að ætla, að hin full-
komnu skip, sem nú sigla,
endist skemur. En það gefur
auga leið, hversu þungur
rekstursskattur það er á sjáv-
arútveginum, að heimila út-
vegsmönnum að afskrifa skip
in á helmingj styttri tíma, en
heimilað er að afskrifa ein-
íöldustu skrifstofutæki.
Þá hefir ekki borið mikið á
því, að landsfundir útvegs-
manna bentu á hinn óeðli-
iega milliliðagróða, sem á sér
stað í margs konar fiskiðn-
aði. Og ekki hafa þeir bent á
ráð til þess að draga úr hon-
um. — Én sem dæmi um þetta
:má geta þess, að vitað er að
ein síldarverksmiðja gat borg
að allan reksturskostnað sinn
yfir síldveiðivertíðina 1950
með því að vinna úr sem svar-
aði tveggja sólarhringa af-
köstum!
Skki hafa landsfundir út-
vegsmanna bent á hina óeðlí-
iegu skriffins’cu og hina
nörgu framkvæmdastjóra á
tiltölulega fá skip. En það er
augijóst mál, að óþarft er að
Þafa einn framkvæmdastjóra
'yrir hverja smáfleytu, eða
hvern einstakan togara. Hag-
xvæmara er að skrifstofu- og
Eftlr Ilnmirs Jóiasson félai*sfi*æðinj»'
f ramkvæmdastj órakostnað-
urinn sé dreginn saman með
því að hafa sem flest skip
undir hverjum hatti. — En
landsfundir útvegsmanna virð
ast ekki hafa áhuga á rekst-
ursumbótum, sem byrja hjá
fyrirtækjum útvegsmanna
sjálfra. Þeir einblína á ríkið.
Það á að borga og bjarga.
Afleiðing „bjargráðanna“.
Tvisvar hefir gengi íslenzku
krónunnar verið lækkað á fá-
um árum, m.a. til „bjargar
útveginum“ og fyrir fortölur
útvegsmanna, sem er fámenn
en undarlega áhrifamikil stétt
samanborið við meginþorra
landsmanna. Þriðja gengis-
lækkunin var framkvæmd í
formi „hins frjálsa gjaldeyris/
Hvað skyldi koma næst?
Þrátt fyrir þessi „bjargráð“
er enn kvartað. Hið opinbera
hefir ekki gert nóg. Það þarf
að glíma við erfiðleika út-
vegsins á hverju ári.
Vegna „bjargpráðanna" hafa
eignir, sem útgerðarmenn
náðu á sínum tíma eignarráð-
um yfir með því að borga að-
eins 10—15% kostnaðarverðs-
ins, margfaldast í verði. Marg
ir útgerðarmenn eru þó tald-
ir skulda meira í dag heldur
en hið upphaflega kaupverð
skipa þeirra nam. Þetta á sér
staö þrátt fyrir það, að nokkr-
um hluta skuldabyrði útvegs
manna hafi verið velt yfir á
ýmsa heiðarlega lánardrottna
þeirra með svokölluðum
„skuldaskilum."
Reksturs- og peningamál
útvegsins hafa skapað það al-
menningsálit, að fjárglæfra-
mönnum einum hentj að
koma nærri útgerð á íslandi.
„Með núverandi fyrirkomu-
lagi er gróðinn einkahagnýtt-
ur, en tapið þjóðnýtt,“ segir
margur, þegar hann ræðir
útvegsmál. „Því ekki að ganga
formlega frá því að gera menn
„fallítt," sem eru það í raun
og veru og hreinsa til í rekst-
urssukki útvegsins um leið?“
spyrja menn.
Óánægja almennings með
ríkjanði ástand.
Eðlilega er almenningur
sáróánægður með ríkandi á-
stand í útvegsmálum. Þessi
óánægja hlýtur að leiða til
þess að breyting verði á
rekstrj útvegsins fyrr eða síð-
ar. Fólkið hefir alltaf tekið í
taumana, þegar því hefir
fundizt einstakir hagsmuna-
hópar ganga of langt á hags-
rnunj alþjóöar. Þannig var það
þegar vefararnir í Rochdale
stofnuðu kaupfélag sitt. Þeir
voru óánægðir með ríkjandi
ástand í verzlunarmálum og
vildu sjálfir, í frjálsu sam-
starfi, beita sér fyrir umbót-
um. Sama máli gegnir um
bændurna, sem stofnuðu
kaupfélögin hér á landi á sín-
um tíma. Þeir vildu gera til-
raun til þess að bæta ríkjandi
ásatnd meö heilbrigðu upp-
byggingarstarfí, með því að
taka sjálfir í eigin hendur
þjónustu þá, sem milliliðirnir
önnuðust áður. Og eins er
með stofnun flestra hags-
muna- og umbótahreyfingar
fólksins um heim allan. Það
hefir stofnað umbótahreyfing
ar sínar til þess að koma á
breytingum, umbótum, á ríkj-
andi ástandi. Það hefir verið
óánægt með ríkandi ástand
og þegar því hefir verið mis-
boðið með forsjón formæl-
anda ríkjandi ástands hefir
það sjálft tekið í taumana
og knúið fram breytingar til
bóta.
Það er engin ástæða til að
ætla, að hið vinnandi fólk á1
íslandi hafj takmarkalausa1
biðlund við forráðamenn út-!
vegsmála á íslandi. Reynslan
1 hefir sannað sjómönnum að
þeir geta ekki tryggt sér sann- !
j virði vinnunnar með því að
starfa á grundvelli stéttar- 1
baráttunnar og kaupkröfu'
félaganna að hagsmunamál-'
| um sínum. Til þess er fjár-!
málaspillingin of mikil í ís- J
. lenzkum útvegi og til þess er;
hlutur fjármagnsins í hvers
1 konar rekstri metin of mikils.1
j Öruggasta úrræðið til að
tryggja framleiðendum sann-
virði vinnu sinnar og efna- j
legt sjálfstæði láta sjómenn
enn ónotað. Með samvinnu-
rekstri geta sjómenn í senn
tryggt sér sannvirði vinnunn-
ar og upprætt fjármálaspill-
inguna í sjávarútveginum. —
j Þetta eru æ fleiri menn að
gera sér ljóst. Þess vegna hafa
tímarnir að mínum dómi
aldrei verið frjórri fyrir sam-
. vinnuútgerð á íslandj en ein-
mitt nú. Mælirinn er að verða
fullur. Það er aðeins tíma
spursmál, hvenær fótunum
verður komið undir happa-
sæla framleiðendasamvinnu
|sjómanna og fiskiðnaðar-
manna hér á landi. Þess vegna j
Jer fyllilega tímabært að fara
j að kanna, hveimig heppileg-
p ast væri að ganga frá skipu-
j lagsuppbyggingu samvinnuút
j gerðarfélaga, svo að þau nái
| hér eins öruggri fótfestu og
|kaupfélögin hafa gert í við-
skiptalífinu.
//
HEKLA"
vestur um land til Þórshafnar
hinn 17. þ. m. Tekið á móti flutn
ingi til áætlunarhafna í dag og
á morgun. Farseðlar seldir á
morgun.
„Heröubreiö"
austur um land til Bakkafjarðar
hinn 17. þ. m. Tekiö á móti flutn
ingi til áætlunarhafna í dag og
á morgun. Farseðlar seldir ár-
degis á laugardag. Þetta eru
síðustu ferðir ofangreindra
skipa fyrir jól.
Ármann
Tekið á móti flutnlngi til Vest-
mannaeyja daglega.
Jón Bjarnason í Hveragerði
heldur hér áfram svari sínu til
Hinriks Þórðarsonar í Útverk-
um:
Því ntiður er það líka svo, að
aðeins lítið brot af öllum þeirn
mönnum, sem um fuglaver lands
ins fara í vígahug, eru menn
til að bera vopn sakir kunnáttu
leysis, og mun H. Þ. ekki mæla
því í móti, hvað sem hann að
öðru leyti kann að vilja nefna
fýsn þá, sem þessir menn eru
haldnir af, fyrst ekki má kalla
hana „drápgirni". Annars held
ég að H. Þ. sé harla lítill sál-
fræðingur, ef hann skilur ekki,
hvernig stríðsástand heimsins
verkar í lífi uppvaxandi drengja
Leikirnir verða ímynduð átök
einkum í bæjum og þorpurn.
milli stríðandi herja, drengirnir
falla á vixl fyrir líkingavopnun-
um, sem notuð eru, og látast
vera fallnar hetjur vígvallanna.
Með árunum breytist þessi leik
ur til alvarlegri athafna og telja
þá unglingarnir framhald æsku
leikjanna vera það að fá sér
byssu, læðast að saklausum
fugli, særa hann eða drepa.
Þessi leikur drengsins verður
þannig stig af stigi að ástríðu,
seir. við sumir teljum, að megi
kalla ,,drápgirni“, og þarf eng-
inn að eiga högg í annars garði
að öðru leyti fyrir því.
í framhaldi af þessu vil ég
benda H. Þ. á, ef hann vill ekki
verða talinn ,,drápgjarn“, að
taka höglin úr skotum hagla-
byssna sinna, ef hann notar þær
eða kúluna úr riffilskotinu og
sprengja síðan skotin í námunda
við „varpfuglana" sína og sjá
hvort það ber ekki sama árang
ur og dauðaskot, hvað akurvörzl
una snertir. En þessa aðferð
þarf H. Þ. auðvitað ekki að nota,
ef við Guðni tökum að okkur
akurgæzluna.
Um skilning H. Þ. á Skugga-
Sveini í sambandi við svör hans
til G. S., ætla ég ekki að blanda
mér, en á þaö skal bent, að
Matthías hefir ekki gleymt að
minnast á svanasönginn eða
litlu fuglana í vísum þeim, er á
milli Ástu og Hai’aldar fara í
sama leikrit-i, og mega það telj-
ast verðmeiri verðmæti en lítt
nytjaðir sinubrúskar á Útverka-
mýrum. Við getum nefnt af
handahófi skáld eins og Tómas
Guömundsson, Ör'n Arnarson,
Jónas Hallgrímsson og Þorstein
Erlingsson og séð í kvæðum
þeirra lífsfyllinguna, er hinn
frjálsi fugl gat veitt þeim og
náttúrunni umhverfis hverju
sinni.
Ein röksemdafærsla H. Þ. er
alveg sérstaklega langt sótt og
léleg að sama skapi. Honum
finnst jafnvel sambærilegt
fugladráp og að slá grasið, sem
á jörðinni grær. I raun og veru
eru svona rökvillur ekki svara
verðar. Ég hef aldrei heyrt tal
að um sambærilegt yitundar-
eða tilfinningalíf jurta og dýra,
og þess vegna höfum við heldur
litla ástæðu til að ætla að af-
skorið blóm eða jurt hafi liðið
svipaða þjáningu og særöur fugl
í dauðateygjunum.
Og svo finnst H. Þ. fugladráp
eðlilegt vegna þess, að spor
mannkynsins séu öll blóði drif
in. Það er ekki ein báran stök
í málfærslunni. Finnst mann-
inum styrjáldir æskilegar vegna
þess, að þær hafa alltaf fylgt'
mannkyninu. Ættum við að
biðja um nýja Sturlungaöld til
þess að sagan endurtaki sig. Er
nauðsynlegt að verja sig með
vopnum ef önnur ráð og frið
samari eru fyrir hendi? Svona
mætti lengi spyrja, og þeir, sem
svöruðu þessum spurningum ját
andi, væru auðvitað líka á móti
fuglafriðun af því, að allsherjar
fuglafriðun hefir ekki áður ver
ið lögleidd hér á landi.
H. Þ. kemst að þeirri niður-
stöðu á einum stað í spjalli sínu,
að í raun og veru sé ekkert at
hugavert við að drepa næstum
hvað, sem væri, sér til fæðu
vegna þess, að maöurinn hafi
verið þannig úr garði gerður í
upphafi, að hann þarf alltaf „líf
ræna fæðu“ sér til vaxtar og
viðhalds. Vísindin telja þó, að
maðurinn hafi í upphafi verið
jurtaæta og það kannske lengra
fram eftir öldum en gott er að
ákveða, og á þann hátt fengið
næga lífræna, og nú í dag telja
sumir frægir læknar og mann
eldisfræðingar, að einmitt jurta
fæðan væri mannkyninu mikið
hollari en fæða úr dýraríkinu.
Svo þetta hálmstrá hans H. Þ.
um nauðsyn þess að drepa fugla,
fiska og annað, er til vaxtar og
viðhalds gætu fyrr en varir orð
ið haldlitil rök til að skjóta
sér undir.
Tillaga H. Þ. um að Alþingi
vísi fuglafriðunarfrumvarpinu
til búnaðarþings er aðeins gerð
til að reyna að tefja málið, enda
er frumvarpið alls ekki fremur
landbúnaðarmál en mennta- og
menningarmál. Vona ég að Al-
þingi hespi málið í gegn hið
bráðasta og með sem fæstum
smugum til að skjóta í gegnum.
Þetta mál er svo útrætt af
rriinni hálfu og mun ég láta
mér í léttu rúmi liggja hvað
langt aftur í aldirnar H. Þ. sælc
ir sér næstu „rök“ sínum vafa-
sama málstaö til íramdráttar".
Baðstofuhjalinu er lokið í dag.
Starkaður.

••••••••••«»••••»*•••«•••••{

::
::
::
Sparib rafmagnib!
Vinsamlegast hafið hugfast að nú er ekki
nægilegt afl fyrir hendi, til þess að full-
nægja orkuþörfinni, og ekki verður kom-
izt hjá aukinni takmörkun nema þér.
SPARIÐ RAFMAGNIÐ.
SOGSVIRKJUNIN
RAFMAGNSVEITA REYKJAVÍKUR
Áskriftarsími Tímans er 2323