Tíminn - 25.03.1956, Side 6

6
T í MI N N, sunnudaginn 25. marz 1958
$_______<?
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Ritstjórar: Haukur Snorrason
Þórarinn Þórarinsson (áb.).
Skrifstofur I Edduhúsi við Lindargötu.
Símar: 81300, 81301, 81302 (ritstj. og blaðamenn),
auglýsingar 82523, afgreiðsla 2323.
Prentsmiðjan Edda h.f.

\k geter mig..
íí
r'RÆG ER SAGAN
um manninn, er
' .aö í> l' konu með milligöngu
íjály rmanns, sem hann vissi
ið kunni betur að haga orðum
:n hann sjálfur.
Þegar biðlinum skildist, að
ijálparmanninum hafði tekist
að ná samkomulagi, gekk hann
fram og sagði borginmannlegur;
,,Nú getur mig“.
Þessi bónorðssaga hefir mörg-
um skemmt.
FLESTAR SÖGUR eiga sér
hliðstæður.
Sjálfstæðisflokkurinn eða
heir, sem þar ráða mestu. hafa
öft minnt á biðilinn. Engan
háðfugl þart til að sjá það.
Vinnubrögðin eru svo lík og
öinir borginmannlegu tilburðir
á vissum augnablikum.
Lítum til ársins 1942. Þá var
kornið sæmilegt fjárhagsástand
hjá íslenzku þjóðinni. „Nú get-
ur mig“, sagði Sjálfstæðisflokk-
urinn. Samþykkti að breyta
kjördæmaskipun og hugðist
með því fjölga þingmönnum
sínum. „Nú getur mig stjórnað
landinu“, sagði hann, stjórnaði
nokkra mánuði með keyptri að-
stoð Kommúnista, jók dýrtíð um
B9%, tvöfaldáði tölu kommún-
ista á Alþingi, blés lífsanda í
nasir þeim, — og hrökklaðist
síðan frá völdum með fullkom-
inni háðung.
EFTIR AÐ utanþingsstjórn
hafði hreinsað húsið eftir stjórn
Sjálfstæðisflokksins, lcomið fjár
málunum á réttari kjöl; inn-
stæður höfðu safnast erlendis að
upphæð einn miljarður og tvö
huudruð miljónum króna betur
með núverandi gengi — en það
sr margfalt meira en þjóðin hef-
ir nokkurntíma fyrr eða síðar
átt í erlendum gjaldeyri — þá
gengu ráðamenn Sjálfstæðis-
flokksins aftur fram og voru
miklir á lofti. „Nú getur mig“,
sögðu þeir. Þeim sýndist að nú
hlyti að vera auðvelt að fara
með landsstjórnina, enda eng-
inn vafi á því, að svo var.
Sjálfstæðisflokkurinn tók
kommúnista í ríkisstjórnina
með sér. „Mig“ setti það ekki
fyrir sig. Þeir notuðu tækifærið
og gerðu sér og sínum hér og
þar í ríkisstofnunum hreiður,
þar sem enn er legið á eggjum
og ungað út.
Menn höfðu haldið, að rík-
isstjórn gæti ekki endað skeið
sitt með meiri hóðung en stjórn
tn frá 1942. En þessi sló metið,
því að þegar hún valt frá völd-
am hafði hún étið upp allan
gjaldeyrisauðinn, komið sjávar-
útveginum á ríkisstyrk — stýrt
pjóðarskútunni upp á sker í
góða veðrinu. Og þar sat hún
er brima tók.
Enn var stjórnin tekin af
Sjálfstæðinu ,enda varð hún
strax krókloppin, þegar veðrið
oreyttist.
Enn tókst að rétta nokkuð
/ið, þótt tjónið af glapstjórn
pessari undir forustu Sjálfstæð-
■sflokksins væri óbætanlegt.
ÁRIÐ 1953 var fjárhagslegt
jafnvægi að skapazt og sparifé
;afnaðist meira en nokkru sinni.
En það slys henti þjóðina það
ár í alþingiskosningum, að
tjölga þingmönnum Sjálfstæð-
isflokksins. Hann tapaði að vísu
í heildaratkvæðatölu, svo sem
jafnan hefir verið í seinni tíð,
en slysaðist samt til að vinna á
í þingmannatölu. Þetta, samfara
sæmilegu ástandi í fjárhagsmál
tim þjóðarinnar, hleypti móði í
Sjálfstæðisflokkinn. Harm
hreykti sér og sagði digurbarka-
lega: „Nú getur mig“.
Enn tók hann forsæti í ríkis-
stjórn. Þingmannafjölgunin
veitti honum einskonar ,.rétt“
til þess. AHt skal frjálst, kvað
hann, innílutningur eins cg hver
vill og framkvæmdir eftir gcð-
þótta livers og eins. ðleS bíla-
innflutningi skal bæta hag tog-
araúfgeroarinnar o.s.frv., o.s.frv.
Margt var að vísu gert til
nyíja. Engum er alls varnað.
Sterkir umbótamenn frá Fram-
sóknarflokknum áttu líka sæti
með' Sjálfstæðisflokknum í
þessari stjórn. Á þeirra starfs-
sviðum voru afrek unnin, sem
þakka ber, og áhrifa frá þeim
mönnum hefir óneitanlega gætt
til mikilla bóta í starfsemi
stjórnarinnar í heild.
En svo óhæfur er „Nú getur
mig“ — flokkurinn til þess að
fara með stjórn landsmálanna,
að þrátt fyrir það, sem stjórnm
hefir vel gert, þá endurtekur
sig hin óviðráðanlega saga þess
flokks: hann stýrir út í ófærur.
Hans stjórnarsaga hefir alltaf
verið sú að grípa góð tækifæri
sem gefist hafa þjóðinni og aðr-
ir skapað, — og glata þeim fyrir
henni að því leyti, sem öðrum
hefir ekki tekizt að forða frá
því.
AÐ ÞESSU SINNI er enn
svo komið að samstarfsflokkur-
inn hlýtur að hætta að taka
þátt í stjórn með honum, — og
stofna til kosninga, svo þjóð-
inni gefist kostur á að leysa
Alþingi úr þeim álögum, að það
geti ekki myndað ríkisstjórn,
neina í henni sé anr.ar hvor eða
báðir: Sjálfstæðisflokkurinn og
Kommúnistaflokkurinn.
Kosningabandalag Framsókn-
arflokksins og Alþýðuflokksins
gefur betra tækifæri en nokkru
sinni áður hefir til þess gefist.
Þar er þriðja aflið, sem þjóðin
á auðvelt með að gera ofjarl
hinna ógiftusamlegu aflanna
tveggja.
FORSJÁRMENN Sjálfstæð
isflokksins hafa verið daufir í
dálkinn undar.farna daga. Þeir
vilja ekki stjórnarslit, þingrof
og kosningar. Svo mikil er trú
þcirp'a á Framsóknarflokíánn,
að þeir halda, að hann gæti, of
harn túui, rennt fyrir þá sköp-
un þenra sjálfra, og bjargað
málunum, héldi hann áfram í
ríkissíjórninni með þeim. En
þeirra sköpum er ekki hægt að
renna.
Þegar Sjálfstæðisflokkurinn
stendur aleinn segir hann ekki,
frekar en biðillinn, „Nú getur
mig“.
Sjálfstæðismenn létu Ingólf
Jónsson, viðskiptamálaráðherra,
að vísu bera fram tillögur, sem
þeir kölluðu „bjargráð“, en þau
„bjargráð“ voru svo vesæl, að
í þeim fólst ekki „Nú getur
mig“, heldur bara aumkunar-
vert: „Mér langar“!
Framsóknarmenn spurðu
þingflokk Kommúnista, hvort
það væri meiningin að þeir
hugsuðu sér að veita stjórn
Framsóknar- og Alþýðuflokks-
ins, ef til kæmi, hlutleysi fram
yfir kosningar, eins og fjöldi
flokksbræðra þeirra víðsvegar
um land, segði að þeir vildu
gera, til þess að greiða fyrir
myndun vinstri samvinnu og
eyða áhrifum íhaldsins. Komm-
ar neituðu þvi, nerna borgun
kæmi fyrir.
Þá hýrnaði yfir Sjálfstæðís-
forkólfunum. Þeirn datt urn
Teistan
ÍSLENZKA TEISTAN er
stranda- og grunnsævisfugl all-
an ársins hring. Hún gerir því
ekki eins víðreist og margir aðr
ir sjófuglar íslenzkir, sem
hverfa til nafs eða leita suður á
stund í hug að gera kaup á
kommúnistum. Og þeir ínundu
vissulega gera þau, of þeim
væri ekki að verða ljóst, að á-
standið er orðið þannig í fjár-
hagsmálum þjóðarinnar og at-
vinnumálum, a'ð „Nú getur mig“
— ekkert.
í GÆR SAGÐI Morgun-
blaðið: „Eina leiðin. . er að fá
Sjálfstæðisflokknum lireinan
þingmeirihluta“.
En blaðið gleymir því, sem
biðilinum var ljóst fyrir sitt
leyti. Það gleymir því — eða
læst ekki muna — að Sjálfstæð-
isflokkurinn hefir aldrei getað
neitt í ríkisstjórn, nema aðrir
hafi búið í haginn fyrir hann.
Þá hefir hann borginmannlegur
sagt „Nú getur mig“. Og í hvert
skipti, sem hann ’nefir tekið við
stjórnarforustu hefir hann sett
allt í hundana. Hann er orðinn
svo margreyndur að þessu, en
aldrei á aðra leið, að óhætt er að
slá því föstu, að hann gelur ekki
annað. Á honum hvilir sá for-
lagadómur.
Þjóðin hlýtur nú að hafa gert
sér þetta ljóst og muna það.
„Eina leiðin“, sem Morgun-
blaðið talar um í gær, — leið
Sjálfstæðisflokksins — liggur
út í ófæruna nú sem áður.
bóginn þegar vetur gengur í
garð. Enn sem komið er hefir
lítið verið merkt af teistu hér
á landi, og við vitum því ekki,
að hve miklu levti hún kann að
flytja sig til milli landshluta, en
margt bendir til þess, að hún sé
gædd óvenju mikilli átthaga-
tryggð, og öruggt má teljast, að
hún hverfi aldrei frá ströndum
landsins.
Hins vegar er ekki óhugsandi,
að sumt af þeim teistum, sem
lilda sig' á fjörðum norðanlands
og austan á veturnar, séu að-
komufuglar norðan úr höfum.
íshafsteistan er nokkru stærri
en íslenzka teistan og teist vera
sérstök deiiitegund. Með söfnun
vetrarfugla á þessum slóðum
ætti því að vera hægt aS fá úr
því skorið, hvort íshafsteistan
kemur upp að landinu á vet-
urna, en því miður hefir þetta
ekki verið athugað enn sem
komið er.
ALLIR, SEM ÞEKK-JA
teistuna aí eigin raun, munu
samrnála um það, að hún sé ó-
venju snotur og aðlaðandi fugl.
Hún er spengilega vaxin og sam
svarar sér vel. í varpbúningi er
liún svört á lit með grænleitri
slikju og stórum hvítum skell-
um á vængjunum. Nefið er
svart, en gómar og tunga hvort
tveggja blóðrautt. Fæturnir eru
fagurrauðir. Þegar hausta tek-
ur klæðist teistan vetrarbún-
ingnum og verður þá hvít- og
gráflekkótt. Ungfuglar ó fyrsta
vetri eru svipaðir á lit, en þekkj-
ast þó ávallt frá fullorðnum
fuglum á því, að livítu speglarn
]||||||l!lllllllllllllll||||||||||||||||||||||||||||||||m|mmm||r
ir á vængjunum eru með mó- |
leitum dílum, en á fullorðnum §
fuglum eru þeir hreinhvítir. |
VARPHEIMKYNNI teist- 1
nnnar eru klettóttar og grýttar 1
strendur, bæði á annesjum og |
innfjarða, þar sem völ er á =
h'éntugum hreiðurholum eða 1
smugum, því að hún verpur I
aidrei á bersvæði. Varptími |
teistunnar er fyrri hluti júní- |
mánaðar. Hún á tvö egg og er að 1
því leyti frábrugðin öllum öðr- |
um svartfuglum, sem aðeins 1
eiga eitt egg. Eggjunum er orp- |
ið á bert berg eða möl. Um |
hreiðurgerð er því ekki að §
ræða, en þó er smásteinvölum |
eða skeljabrotum oft hagrætt I
undir eggjunum eða í kingum |
þau. |
TEISTAN er að jafnaði 1
hæglát og prúður fugl og kröf- í
ur hennar til lífsins eru hvorki |
miklar né margþættar. Sæmileg 1
aflabrögð og hentug smuga í |
urð eða bjargi, þar sem hún |
(Framh. á 8. síðu.) |
aiiiiiiiii(iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiuum||||iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii|||||||iii||imi
MUNIR OG MINJAR:
LENG HEFUR ÞAÐ verið
á vitorði manna, að í bænum í
Flatatungu í Skagafirði geymd-
ust leifar af útskornum þiljum,
sem taldar voru úr afarfornum
skála, er eigðnaður var frægasta
smið íornaldar, Þórði hreðu. Sá
góði maður er þó nánast þjóð-
sagnapersóna og vissast að
blanda honum varlega í þetta
mál. Jónas Hallgrímsson hefir
fyrstur manna lýst þessum út-
skurði og dregið upp nokkrar
myndir af honum. Síðar ber
hann hvað eftir annað á góma
hjá fornfræðingum 19. aldar, en
útskornu fjalirnar héldu áfram
að týna tölunni við nýjar og nýj
ar endurbyggingar og nokkrar
þeirra toríimdust í eldi, er búrið
brann í Flatatungu 1893,
skömmu eítir að þáverandi
bóndi þar hafði loíað að gefa
F orngripasafninu f j alirnar.
Gamli failegi bærinn í Flata-
tungu var loks rifinn og jafn-
aður við jörðu 1952. Hjónin í
Tungu, Sígríður Gunnarsdóttir
og Oddur Einarsson, sýndu þá
þann þegnskap ao gefa Þjóð-
minjasafninu þá fjóra útskorna
fjalarstúfa, sem til voru í bæn-
um ,enda var ekki meira eftir
skilið, þegar bruninn varð. Á
þessa fjóra fjalarstúfa eru
grafnar elztu kristilegar mynd-
ir, sem til eru meðal íslenzkra
minja.
EF EKKI HEFÐI varð-
veitzt nema sú fjöl ein, sem
myndin er af væri óhægt að
segja, hversu gamall þessi út-
skurður er. En á hinum fjölun-
um þremur er einnig mikið og
sérkennilegt skrautverk, sem
tekur af tvímæli um, að allur
útskurðurinn er í svonefndum
Hringaríkisstíl, sem mjög yar í
hávegum hafður á Norðurlönd-
um og Englandi á 11. öld. Þar
liefur hann einkum varðveilzt á
rúna- og myndsteinum, en Flata-
tungufjalirnar eru einu þekktu
tréskurðarminjar hans og því ó-
smátt búsílag fyrir rannsókn
stílsins. Hringaríkisstíll er tal-
inn síðasta af'brigði fornnor-
rænnar skreytilistar, hinn síð-
asti víkingaaldarstíll, en manna-
Helgir menn írá Flatatnngu
myndir hans eru þó sýnilega
með nokkrum frumrómönskum
blæ og' benda til koiúandi tíoar.
LÍTUM Á HINN helgn
mann frá Flaíatungu. Hann er
dreginn með einföldum línum,
verkið líkist meira teikningu,
sem rist er með hnífsoddi, en
venjulegum útskurði. Andlitið
er markað með einum sporbaug,
hár og geislabaugur hringar,
hvor utan yfir öðrum. Maðurinn
er í víðum kyrtii eða skikkju,
sem fellur yfir arma hans. Hend
ur eru upplyftar á brjósti, og
blessar maðurinn hægri hendi,
með uppréttum þremur fingr-
um. Til hiiðar við þennan mann,
sem mest sést af, stendur annar
af sama tagi og drepur hendi á
öxl honum e.ins og til aö vekja
athygli hans á einhverju. Á hin-
um fjöiunum öllum liafa verið
sams konar menn.
ENGINN EFI ER Á, a'ð á
þiljunum á Flatatungu hefir ver
ið samfelld röð af þessum helgu
mönnum, en fyrir ofan þá frá-
bærlega vel gert laufskrúð í
Hringaríkisstíl, sem tímasetur
verkið til miðrar 11. aldar. Ef til
vill sýna þessar myndir Krist og
postulana. Munnmæli herma, að
þiljur þessar hafi frá upphafi
verið í skála, en ekki virðist þó
ósennilegt, að þær hafi í önd-
verðu verið gerðar fyrir kirkju,
því að kirkja var í Tungu á mið-
öldum og bænhús stóð þar langt
fram yfir siðaskipti. En hvað
sem því líður má telja víst, að
þessar merkilegu myndir séu
góð sýnishorn dýrlingmynda
þeirra, sem tíðkazt hafa í ís-
lenzkri frumkristni, á 11. öld, á
dögum ísleifs biskups, Sæmund
ar prests og Ara fróða, svo að
nefndir séu nokkrir menn, sem
umgengizt hafa slíkar myndir
sem lifandi samtíðarlist í kirkj-
um sínum.
Kristján Eldjárn.