Tíminn - 28.09.1957, Side 3

TÍM4NN, laugardaginn 28. september 1957.
Þurfum vér ný trúarbrögð ?
Ræ<Su þessa flutti séra Jakob Jónsson síSast
iióinn sunnudag í Hallgrímskirkju í Reykjavík
tula Postulasögunnar. Þar heldur ekki; heldur hafi eilíft lif.“ (Jóh.
hann því fram, að það sé hér um 3, 16.).
að ræða að hjálpa einum veikum j Eg fæ ekki betur séð ,en að hér
manni. Hér sé liinn krossfesti og sé því haldið fram, að hinn eini,
upprisni Kristur á ferð, til að sem folásið geti nýju lífi í mann-
skoSun þessa manns væri sú, hjálpa öllu mannkyninu, og hann kyn hnignandi menningar, sá Jes-
Fyrir nokkrum dögum til-
kynntu blöðin, að hingað !
kæmi einn merkasti og fræg-
asti sagnfræðingur veraldar-
innar, sem nú er uppi. í einu
blaðinu var þess getið, að
að til að bjarga mannkyninu
í hruni menningarinnar
þyrfti ný trúarbrögð.
kveður svo fast að orði, að hjélp-
ræðið sé ekki í neinum öðrum. Það
sé eigi heldur annað nafn undir
himninum, er menn kunna að
nefna, er oss sé ætlað fyrir hólpn-
Ég er ekki svo nákunnur ritum! um að verða.
þessa fræga sagnfræðings, að égi Þetta er sama sem að segja, að
treysti mér ti lað segja til um það, | enginn snillingur, enginn skapandi
að hve miklu leyti þessi skoðun er j andi, enginn írelsari geti gert það
hans, eða hvort hún sé rétt álykt-
un af kenningum har.s. Eg er ekki
hingað kominn tii að verja eða
deila á skoðanir Mr. Toynbee. —
En um sögn blaðsins varð til að ég
tók að í'huga spurninguna sjálfa,
einnig með hliðsjón af því litla,
sem ég hefi lesið um þennan
fræga sagnfræðing.
Það er engin ný kenning, að hin
svonefnda vestræna menning
kunni að vera að hruni komin. Og
það er heldur engin ný uppgötvun,
að til hafi verið í sögunni n'.örg
menningarskeið, hvert með sínum
einkennum. En hugsuðum og heim
spekingum hefir ekki komið sam-
an um, hvað þáð raun-verulega sé,
sem valdi uppruna þeirra, vexti,
hrörnun og endálokum. Carl Marx,
til dæmis að taka. taldi baráttuna
um auðinn og átvinnutækin eiga
mestan þátt í að skapa framvindu
sögunnar. Arnold Tojmbee er aft-
ur á móti einn þeirra, sem telur
menninguna koma tram við það,
að skapandi hugsun eða hugsýn
brjóti sér braut í framkvæmdalífi
mannanna. Hann virðist hugsa sér
að nýitt menningartiímabil hefjist
með ]>ví að einhver skapandi andi
komi fram, helst með smáþjóð,
snillingur, sem blási mönnum í
brjóst nýju andlegu lífi, og til
verði samfélag, sem mótist í sér-
stöku gervi. Myndi heild út af fyr
ir sig, í framvindu sögunnar. Hann
telur, að greina megi i sögu mann-
kynsins tuttugu og eftt menningar-
skeið, hliðstæð hvoru öðru í meg-
inatriðum. Þegar einhver menning
hefir náð sínu fasta formi, spunnið
sér stakk sinn, svo að ekki verður
lengra komist, getur svo farið, að
eldmóðurinn, hin skapandi andi,
hin frjóa hugsun, hverfi að nýju,
og þá tekur hnignunin við. Glund-
roði og upplausn tekur að grafa
undan menningunni, eða koma
fram sem sjúkleg einkenni.
Þegar hér er komið sögu, vaknar
spUrningin. Hvar er hjálpar áð
vænta? Hvar er þá að ífinna þann
frelsara, sem gelurhlásið nýju lífi
í menninguna eða skapað nýja?
sem Jesús Kristur, hafi gert, geri
og muni gera fyrir mannkynið.
Það er þessi trú, sem varð hið
skapandi afl nýrrar menningar,
nýs menningarlífs, þggar hin
forn-hellenska, gyðinglega og róm
ús Kristur frá Nazaret, sem menn-
irnir kiæssfestu og guð uppvakti
frá dauðum. Enginn annar hefir
fram komið meðal mannanna, sem
hið' sama verði sagt um, er sagn-
fræðingurinn segir um hann í
þeim kaíla, er ég hefi vitnað í.
Ýmsir hafa komið fram, sem
vildu grundvalla nýja menningu,
en enginn þeirra hefir staðið jafn
fætis Krisli. Aðrir hafa viljað
stofna til nýrra trúarbragða, og
það er mála sannast, að til hafa
orðið ný trúarbrögð á síðari árum
engu síður en á fyrri öldum, — en
verska menning var að þrotum Þau trúarbrögð hafa jafnan verið
komin, eins og sjúklingur við borg e'ns konar afturhvarf til lægri trú
arhliðin. Hin svonefnda kristna al'hragSa, scm til voru í öðru gevvi
menning varð til og lagði undir daga Krists, náttúrudýrkun,
Hin kristna menning
verður til.
Textinn, sem -ég 'las
saga úr lítilli ibók, sem
yður, er
varð til,
sig lönd og þjóðir. Þegar nú er
talað um hrun vestrænnar menn-
ingar, varðar það miku fyrir oss
kristna menn, að vér reyndum að
svara þessari spurningu. Getur
kristindómurinn — getur hinn
krossfesti og upprisni Kristur enn
á ný orðið aflgjafi og skapari nýrr-
ar menningar, — eða þurfa ný trú
arbrögð að koma fram?
Ýmiskonar frelsarar.
Nú langar mig einmitt til að
beina huga tilheyrenda minna að
því, sem hinn merki, brezki sagn-
fræðingui- segir um bjargvætti eða
frelsara menningar, sem komin er
an hrörnun. Eða öllu heldur frels
ara frá valdi hrörnandi menningar
til endurnýjunar. í einum af loka-
köflum síns mikla verks um „Rann
sökn sögunnar“ ræðir hann þetta
mál. Hann talar run þrenns konar
frelsara, sem hann er vonlaus um
að bjargi menningunni. Þeir eru
frelsarinn með sverðið, sem liyggst
bjarga heiminum með valdi vopna
og ofbeldis, — frelsarinn með tíma
vélina, sem vill reyna að skrúfa
franwinduna aftur á bak, — og
loks lieimspekingurinn í konúngs-
stóli, sem ekki er þess megnugur
að blása nýjum eldmóði í fólkið,
heldur grípur til einræðis og of-
beldis, ef til vill þvert ofan í sín
upprunalegu áform. Þegar Mr.
Toynbee hefir lýst vantrausti sínu
á þessum frelsurum, er eftir ein
gerð frelsara, og það er guð, holdg
aður í manni, Hann rekur allmörg
dæmi úr mannkynssögunni um
guði, sem trúað hefir verið á, að
lifðu jarðnesku lífi, og dæju og
risu upp, — fórnuðu sjálfum sér
til heilla mönnum. — Hann minn
ir á trú fornþjóðanna um gróður-
guðinn eða guðina, sem láta líf sitt
— þegar ávöxtur jarðarinar er upp
skorinn til bjargar mannlegu lífi.
Og hann nefnir gríska og austur-
þegar nýtt menningai'skeið var að 1 lenzka hálfguði, sem láta líf sitt.
verða til meðal vestrænna þjóða. j En siðan ber sagnfræðingurinn
Hinn mikli andlegi snillingur | fram þá spurningu, af hvaða hvöt-
Jesús frá Nazaret hafði komið
fram. Tveir af postulum hans, þeir
Pétur og Jóhannes, höfðu læknað
veikan mann, og héldu því fram,
að maðurinn hefði læknast fyrir
kraft Krists. Þeir voru teknir fast-
ir og var bannað að rédika. Því
banni óhlýðnuðust þeir og voru
því aftur handtekuir og leiddir fyr
ir ráðið. Og frammi fyrir hinum
tignu mönnum heldur Pétur þessa
ræðu, sem skráð er í öðrum kapí-
um, með hvaða huga þessir guðir
gangist undir fórnina. Er það af
fúsleik eða með beiskju? Er það
af kærleika eða í örvæntingu? Og
hann kemst að þeirri niðurstöðu,
að í allri fylkingu þesara gu'ða,
sem menn hafi trúað á, -sé það
einn, sem sker sig úr. Það er hann
sem guðspjallamaðurinn segir um:
Svo elskaði guð heiminn, að hann
gaf sinn eingetinn son, til þess
að hver sem á hann trúir glatist
•miiitiHiHiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiuiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiui
I Tilboð óskast
I í nokkrar fólksbifreiðir, er verða til sýnis að Skúlatúni 4 =
I kl. 1—3 miðvikudaginn 2. október.
I Tilboðin verða opnuð í skrifstofu vorri kl. 5 sama dag. |
| Nauðsynlegt er að taka fram símanúmer í tilboði.
§ Sölunefnd varnarliðseigna.
< ÍTiniiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiniiuiiiiiiiiHiiiiiiiiiiituiiiiiiiiilHiiniminiiuiuiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiinuiiui
yfir alla veröldina, — Hvernig sem
menning þessa ríkis kann að líta
út, verður því aldrei á móti mælt,
að líf mannkynsins verður aldreij
tryggt, fyrr en til er heimsríki, er
það var trúin á Krist og hans lífg-
andi mátt. Þessa trú átt þú, jafn-
vel frá barnæsku. Að minnsta
kosti blundar hún einhvers staðar
í djúpi sálar þinnar. Legðu rækt
við þessa trú og láttu hana verka
í lífi sjálfs þín, svo að minnsta
kosti þinn eigin persónuleiki mót-
ist af henni — þín eigin menning.
Ef til vill segir þú: Eg get ekki.
Ef til vill er lífsorka þín lömuð
í sannleika er stjórnað af orði og eins og mannsinSj sem var borinn
að dyrum helgidómsins. — Við
þann mann sagði postulinn: — Siif
ur og gull á ég ekki, en það, sem
anda Krists.
Enginn, sem trúi rá Krist
efast um farmtíð menningarinnar. ‘ ég hefi, það gef ég þér. — í nafni
Eg sagði áðan, að menn væru Jesú Krists frá Nazaret, þá gakk
farnir að örvænta um hina vest- þú. — Þetta segir postulleg kirkja
rænu menningu, og menningu við þig einnig. — Maðurinn spratt
hvítra manna. En ef vér örvæntum npp og fór með postulunum inn í
um það, að kristin heimsmenning helgidóminn og gekk um kring og
verði tU, getur það ekki stafað af lpfaði guð. — Taktu þennan mann
öðru, en þvi, að vér örvæntum þér til fyrirmyndar. Dveldu scm
um rnátt Krists til að brjóta nýjar 0ftast í helgidóminum, — í kirkj-
leiðir fyrir mannsandann. Ef unni þinni. Þar er þinn helgidóm-
vér í raun og sannleika trúum á ur. Hornsteinn hans er Kristur,
Krist sem hinn krossfesta og upp- hinn krossfesti og upprisni. — Og
risna frelsara, getum vér ekki ef- ef þú ert einn þeirra, sem brýtur
ast um framtíð mannkynsins, því heilann um endurreisn menning-
að trúin á Krist er trúin á anda arinnar, — þá vil ég reyna að gefa
manndýrkun, hálfgnðadýrkun.
Þessum trúarbrögðum má líkja við
það, að menn fari ofan af fjallinu
og setjist að á hlíðum þess eða jafn
vel niðpi í dalbotninum.
Kristinn trú og
menning í nýrri mynd.
Aðeins frá einu sjónarmiði er
hægt að tala um, að ný trúarbrögð
séu nauðsynleg eða jafnvel áhjá-
kvæmileg.
Kristindómurinn — trúin á
Krist hinn krossfesta og upprisa —
hefir komið fram í mörgum og ó-
líkum gervum og ytra formi. Og
kristin menning hefir alls ekki alls
staðar verið eins. Tré, sem vex
upp af sama fræi, sömu rót, hefir
ekki undir öllum kringumstæðum
sama útlit.
Kristin kirkja og kristin menn-
ing hefirt öluvert annan svip með
al Grikkja og Austurlandabúa en
á Norðurlöndum, þótt trúin og lífs
skoðunin sé hin sama. — Nú má
búast við því, að hin kristna kirkja
taki með tímanum á sig enn ann-
að gervi, önnur form, þegar svo að
segja allar þjóðir heims eru komn-
ar í nábýli. Það má einnig gera ráð
fyrir því, að með tíð og tíma mynd
ist heimsmenning í sannari skiln-
ingi en fyrr hefir verið, þ. e. a .s.
menning, sem nái tökum um al’.a
jarðkringluna, með samruna
margra þjóða eða að minnsta kosti
nánari kynnum. — Sjálfsagt mun
sú menning erfa marga ágæta
hluti úr öðrum trúarbrögðum en
kristindómi, en engin þau trúar-
brögð, sem þar er um að ræða,
hversu göfug, sem þau kunna að
vera, geta veitt heiminum þekk-
ingu á frelsara, sem um verði sagt
að hann hafi dáið og risið upp frá
dauðum, til hjálpræðis mönnun-
um. Kristindómurinn hefir margt
sameiginlegt með öðrum æðri trú-
arbrögðum. Siðferðisboðorðin eru
víða foin sömu eða svipuð. Lífs-
skilningurinn er víða djúpur og
Víðfeðma, en Kristurer og verður
aðeins einn. Víða verður vart hug-
myndarinnar um góðan guð. — En
sú guðsopinberun, sem er sannleik
anum samkvæm, er frá engum
komin öðrum en þeim guði, sem
vér nefnum föður Drottins vors
Jesú Krists, — hvort sem við
henni hafa tekið heiðnir menn eða
kristnir, þó lifir liann aðeins einu
sinni í sögunni opinberað sig í
dauða og upprisu syndlauss manns
— í læknandi og lífgandi krafti
Krists.
Eg veit að sumir örvænta um
framtáð Kriststrúarinnar, og halda
að hún muni deyja út með vest-
rænni menningu, eða mcnningu
hins hvíta manns. En austan úr
Asíulöndum og sunnan frá Afríku
berast oss sögur um vaxandi mátt
þessarar trúar, þar sem hún k.em-|
ur fram eins og ljós í myrkri, lækn
ing meinsemda, fersk og rennandi!
lind, til svöluna rmannssálum, sem
ekki fengu fullnægt þrá sinni til
æðra lífs. Og eitt er að minnsta
kosti víst, að tækni nútímans, sam
býli þjóðanna, gerir ekki aðeins
nauðsynlegra, heldur sennilegra
en áður, að til verði ríki, sem nær
hans lifandi og starfandi meðal
mannanna til endaloka heims.
Hann er hyrningarsteinninn, sem
byggingin hvilir á, enda þótt hann
sé á stundum lítilsvirtur af „húsa-
smiðum“ veraldarinnar.
Þú sjúlfur.
þér eitt ráð, sem ég hefi sjálfur
trú á. Gerðu allt, sem í þínu valdi
stendur, til að komast undir áhrifa
vald Krists. Það er kallað úr austri
og vestri. Vér heyrum raddir
manna sem boða nýja menningu.
Þú skalt ekki byrgja eyru þín fyr-
ir neinu, sem vit er í, heiðarleiki
Nú kem ég að lokum að þessari eða kærleikur, en sjálfan þig bygg
einföldu spumingu. Hvaða þátt þú
eða ég getið átt í framvindu mann
kynssögunnar. Þetta kann að virð-
ast barnaleg spurning. Hvað getur
þú, venjulegur íslenzkur borgari,
gert annað en að horfa á, og sjá
hverju fram vindur? Umkomulítill
einstaklingur, — Fis, sem fýkur til
og frá í stormviðrum aldarinnar?
En — fovað voru þessir menn,
sem Postulasagan segir frá? —
Hvernig voru hinir kristnu safnað
armenn, sem Páll talar um í bréf- alla ævi, -
um sínum? Ekki mikilir mennta- raun um,
ir þú þig áreiðanlega best upp meö
því að rækja og sækja kristna
kirkju í þinni heimabyggð. Láttu
ekki fara fyrir þér eins og manni,
sem fer til annarra landa eftir
vatni, en man ekki eftir bæjar-
læknum heima hjá sér. Þú veist
ekki, hvilík menningarlind ís-
lenzk kirkja er, nema þú stundir
hana eins og góður nemandi sækir
skóla. — Gerðu þessa tilraun, —
ekki nokkura sunnudaga, heldur
• og þú munt komast að
að einnig þú verður
menn, ekki stórættaðir eða ríkir, „heill“ maður — sannari og betri
ekki í hávegum hafðir af heimin- maður — fyrir Krist, sem menn-
um. En þeir höfðu eitt til að bera irnir krossfestu og guð upp vakti
sem gerði þá að áhrifamönnum, og frá dauðum. Amen.
'fólLNÆMUB
OSTUB ■ ■
4imusr
BÓZN
GRÁÐAOSTUR
SMUROSTUR
GÓDOSTUR
RJÓMAOSTUR
MYSUOSTUR
MYSINGUR
43% ostur • 40% ostur * 30% ostur
^kuriasalatt
SÍMAR 7080 & 267»
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiNiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiimiiiiiiiiiiiiiiimiimiiiiiii
1 Tilsölu
ev býlið Ranakot á Stokkseyri. íbúðarhús úr timbri, 5
herb. og eldhús. Ennfremur fjós, hlaða, hesthús og hjall-
ur. 80 hesta tún, ræktunarland, slægjur og miklir kál-
garðar.
Tilboð sendist Snorra Árnasyni, lögfræðingi, Selfossi,
fyrir 3. okt. n. k.
iiiiiuiiiuiiiuiiiuiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiuiniiiiiiitiuiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiimniiimiiuiiiniiiiiiiiiiiiinimmM
íiiiuiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiuin