Tíminn - 12.04.1958, Blaðsíða 12

Veðrið: ____
Sunnan og suðvestan kaldi,
rigning.
Hitinn:
Reykjavík 9 st., Akureyri 7 st.,
Khöfn 5 st., Stokkli. 3 st, París
5 Stig og New York 4 stig.
Laugardagur 12. apríl 1958.
Menntamálaráð og Menningarsjóður 30 ára í dag:
75 þús. kr. verðlaun fyrir skáldsögu
og utanfararstyrkur til 3 listamanna
Auk þess hyggst Menntamálaráí beita sér fyrir
vönduSum og aÖgengiIegum útgáfum á verkum
merkra skálda frá seinni öldum sem enn hafa
ekkt veriS gefin út
Menntamálaráð boðaði blaðamenn á sinn fund í gær í til-
efni bess að í dag eru liðin 30 ár frá því að ráðið var stofn-
að með lögum. Á þessum þremur áratugum hefir
Menntamálaráð unnið ómetanlegt starf í þágu vísinda. fræða
og lista og nú hefir ráðið beitt sér fyrir merkum nýmælum
á afmælinu. Hyggst það hefja vandaða útgáfu á verkum ým-
issa ljóðskálda seinni alda, ennfremur efna til verðlauna-
keppni um skáldsögu og eru verðlaunin hvorki meira né
minna en 75 þúsund krónur. Loks beitir ráðið sér fyrir því
að þremur viðurkenndum listamönnum verði veittur utan-
fararstyrkur á þessu ári.
Úígáfa á verkum I
síð'ari alda skálda.
lEr þar fyrst aS telja að Mennta
tríálaráð hefir ákveðið að Bókaút-
gáfa Menningarsjóðs hefji útgáfu
é ritum íslenzkra merkisskálda frá
síðari öldum, er enn hafa ekki
vcrið gefin út á viðhlítandi hátt.
Skal útgáfan við það miðuð að
fullnægja fræðilegum kröfum um
vandaðan texta og skýringar en
þeS’S jafnframt gætt eftir föngum,
að búa henni aðgengilegt snið til
lestrar bókfúsum almenning. —
Þegar hefir verið rætt um útgáfu
é verkum eftirtalinna skálda:
Fra 17. öld: Einar Sigurðsson
í Eydölum, Ólafur Einarsson í
Kirkjubæ, Ólafur Jónsson á Sönd-
um, Bjarni Gizurarson í Þingmúla.
Frá 18. öld: Fáll Vddalin, lög-
maður, Gunnar Pálsson í Hjarðar-
holti, Eggert Ólafsson, Jón Þor-
láksson á Bægisá.
Frá 19. öld: Benedikt Jónsson
Gröndal, Sigurður Pétursson, sýslu I
naaður, Steingrímur Thorsteinsson
Gestur Pálsson.
Síðar yrðu gefin út rit ýmissa
fleiri skálda, þar á meðal stór-
skáldanna Hallgríms Péturssonar,
Stefáns Ólafssonar og Matthíasar
Jioohumssonar.
Nokkur undirbúningur er þegar
hafinn að fyrrgreindri útgáfu. —
Verður inna-n skamms skýrt nánar
frá útgáfufyrirætlunum þessum.
75 þús. krónur fyrir
skáldsögu.
Þá hefir Menntamálaráð sam-
þykkt að efna til verðlauna-
keppni um skáldsögu og heitir
veglegri verðlaunuin en hingað
til hafa þekkst á íslandi og ekki
er ósennilegt að skáld og rithöf-
undar fyllist glímuskjálfta við
þau tíðindi. Verðlaunin eru 75
þús. kr. fyrir þá sögu er liæf
þykh- til verðlauna. Sagan
skal vera 12—20 arkir að stærð.
Frestur *til að skila liandriti er
eitt ár, til 12. apríl 1959. Mcnnta-
málaráð áskilur sér rétt til að
gefa ú*t það handrit sem verðlaun
kann að hljóta án þess að sérstök
Mikið boðið í
bækur í gær
Á bókauppboði Sigurðar Bene-
diktssonar í Sjálfstæðishúsinu í
gær var fjörlega boðið í ýmsar
bækur. Dýrast varð Fornbréfa-
safnið, sem fór á 4000 kr. Sýslu-
or annaævir fór á 3100 kr og Safn
til sögu íslands á krónur 2600.
Tímarit Jóns Péturssonar fór á
1600 kr. Ferðabók Þorvalds Thor-
■oddsens á 2600 kr og Ríma af Sig-
urði snarfara eftir séra Snorra í
Húsafelli á 1200 kr. Þá má geta
þess, að lítill pési eftir Benedikt
Gröndal, Gandreiðin fór á 1100
Ikrónur.
ritlaun komi til. Þá áskilur
Menntamálaráð sér ré'tt til að
seinja um útgáfu á fleiri skáld-
sögum sem berast kunna.
Utanfarastyrkur til
listamanna.
Þá gleymir Menntamáiaíáð ekki
öðrum listamönnuim á afmæli sínu,
JÓNAS JONSSON frá Hriflu
— frumkvöðull að stofnun Menn-
ingarsjóðs og Menntamálaráðs.
því það hefir saiiiþykkt að veita
þramur viðurkenndur listamönn-
um styrk á þessu ári til utanferð-
ar, tónlistarmanni, myndlista-
manni og leikara.
Menntamálariáð íslands var
stófnað með lögum 12. apríl 1928
og menningarsjóður 7. maí sama
ár. Bæði þessi nýmæli voru fram
borin á Alþingi af Jónási Jónssyni,
þáverandi menntamiálariáðherra.
í menntam'álaráði eiga sæti 5
menn, kosnir hlu.bundnum kosn-
ingum á Allþir.gi eftir hverj.ir
alþingiskosningar. • Þéssir m-enn
hafa gegnt Æormannsstörfum í
Men n tpar.ifla í úð i:
Sigurður Nordal 1928—1831
Barði Gúðmundsson 1931—1933
Kristján Albertsson 1933—1934
Jónas Jónsson 1934—1943
Valtýr Stefánsson 1943—1856
Helgi Sæmundsson frá 1956
Þessir menn áttu sæti í Mennta
málai'áði því sem fyrst var kosið:
Sigurður Nordal, formaður; Árni
Pálsson, prófessor; Ingibjörg II.
Bjarnason, skólastjóri; Ragnar Ás-
geirsson, garðyrkjumaður; Stefán
Jóh. Stefánsson, hæstaréttar.mála-
flutningsmaður.
Þessir menn eiga nú sæti í
Menntam'álarfáði: Helgi Sæniunds-
son, fonmaður; Haukur Snorrason
varaifonmaður; Birgir Kjaran, rit-
ari; Magnús Kjartansson og Vilhj.
Þ. Gíslason.
Menntamálaráð hefir Mi upp-
hafi haft á hendi yfirstjórn Menn
ingarsjóðs. Allt til ársins 1957
starfaði sjóðurinn í þrem deiklum,
bókadeild, nót/túrufræðidei 1 d og
listadeild. Fókk hver deild árlega
einn þriðja af tekjum sjóðsins, en
þær voru soktir fyrir brot á á-
tfengislöggjöfinni.
Árin 1928—1940 nánui tekjur
sjóðsins kr. 43 þúsund aö meðal-
tali ár hvert. Árin 1954—1956
voru árstekjurnar kr. 550 þús.
Nýju lögin frá 1957.
Að frumkvæði núv. menntamála
ráðherra, Gylfa Þ. Gislasonar, var
á síðastliðnu ári sett ný löggjöf
um menningarsjóð og menntamála
náð, þar sem starfsemi þessara
stofnana er stóraukin. Með hinum
nýju lögum eru menningars.ióði
tryggðar um 3 millj. kr. árlegar
tekjur. Þar af skulu 800 þús. kr.
renna til hins nýstofnaða Visinda-
sjóðs, en að öðru leyti skiptir
menntamálaráð fénu til stuðnings
ýmsum greinum lista og menning
arimála.
Auk þess, sem Menntamálnráð
annast stjórn Menningarsjóðs, hef
ir það með höndum ýmis önnur
störf.
Ráðið útihlutar árlega náms-
styrkjum og ítómslánum, sem veitt
eru á fjárlögum til íslenzkra náms
manna erlendis. Það annast einn-
ig Skiptingu f jár þess, sem ALþingi
veitir tii vísinda- og fræðimanna.
Þá hefir ráðið með höndum yfir-
stjórn 'Listasafns rikisins og
ger.gst fyrir opinberum sýning-
um á íslenzkri myndlist, innan
lands og utan.
„Grípið þjófinn ...”
Þessa mynd blrti teiknarinn Wolf í óbáða blaðinu Die Welt í Hamborg
fyrir nokkrum dögum. Vitl teiknarinn sýna Krustjoff og Dulles i hlut-
verkum eftir tilkynningu Rússa um stöðvun kjarnorkutilrauna.
Viggo Starcke var meðal þeirra, sem
sendu Bjarna M. Gíslasyni kveðju
BlötS víísvegar á Norðurlöndum hylltu Bjarna
á 50 ára afmæli hans
Tugir blaða víðsvegar um öll Norðurlönd hylltu Bjarna
M. Gíslason fimmtugan. Er ómögulegt að rekja efni þeirra
alira hér. En þegar þessi blöð eru lesin, rifjast upp það;, sem
Bjarni ritaði í Alþýðublaðið 14. júlí 1954, er skipthagartil-
lagan var á dagskrá. Sagði hann þá að „höfundar frum-
varpsins hefðu ekki skilið þá hlið málsins sem snýr að nor-
rænum samhug, og að íslendingar, ef þeh’ tækju herini,
myndu ckki aðeins svíkja sjálfa sig, heldur og alla vini sína
á Norðurlöndum og jafnvel dönsku þjóðina líka.“
Mörgum mun liafa þótt þetla
einkennilegt, isérstaklega hvað
Dönum viðvíkurj en nú sannast
þetta á Bjarna sjálfum, því þótt
Bjarna sé gotið á fiinmtugsafmæl-
inu bæði í Nórcgi, Finnlandi og
Svíþjóð eru það þó sérstaklega
dönsk blöð sem.hylla hann fyrir
ákveðna afstöðu 'hans til íslenzkra
Magnús Jónsson
syngur í Höfn
Röng meðferð sófthreinsandi efnis
olii sýkingu í blóði hlóðhankans
Rannókn lokií í máli blóÖbankans í Kaupmanna-
höfn — AIIs létu 9 manns lífiÖ af sýktu blóði
NTB—Kaupmannahöfn, 11. apríl. — Alls létu níti sjúk-
lingar lífið og þrír aðrir fengu alvarlegt taugaáfall eftir að
þeim haf:V verið gefið blóð við sjúkrahús í Kaupmannahöfn
fyrir nokkrum tíma síðan. Síðan hefir málið verið rannsakað,
og er nú komin út greinargerð um málið.
Orsök dauðsfallanna er sú, að
ungar stúlkur, sem vinna við blóð-
'bankann, höfðu smitað flöskurnar
sýkli, sem fjölgar sér ört, jafnvel
í margra stiga frosti. Sýkingin átti
sér stað, er flöskurnar voru opn-
aðar, og nál stungið gegnum gúm-
tappann. Margar ungu stúiknanna
Ihöfðu nefnilega ekki afl til að
stinga nálinni gegnum tappann, og
vættu því nálina fyrst í efnisupp-
lausn einni (reuriacetatsupplausn)
,'til þess að betur gengi að koma
Ithenni í gegn. í fræðibókum stend-
ur, að efnisupplansn þessi sé sótt-
drepandi, en nú hafa rannsóknir
'sýnt, að hún er það ekki meira
en svo, að sóttkveikjurnar komust
auðveldlega niður í flöskurnar. í
fiesbum öðrum blóðbönkum er
þessi aðferð bönnuð. Starfsfólkið
igerði þetta þó í góðri trú, meö því
að talið var, að upplausnin væri
'sótteyðandi. í tilkynningunni frá
rannsóknarnefndinni segir, að
Ihefði verið notað joð, til dæmis,
en ekki þetta efni, hefði engin
'hætta verið á ferðum.
I dag syngur Magnús Jónsson
söngvari, fyrra hiutverk sitt hjá
Kgl. dönsku óperunni, Manrico í
óperunni II Trovatore effir Verdi.
Þessi mynd af Magnúsi á aefingu
birtist í danska blaðinu BT fyrir
fáuni dögum.
rnála. Jörgen Bukdahl, sem alltaf
hefir verið samherji Bjavna í
liandritamálinu skriifar: „Þegar þú
stóðst á danskri jörð varstu fyrst
alkomiun til íslands. Við þökkum
þér fyrir það, að þú aldrei leyndir
þessu og að egninn tviskinntwigiu’
var á afstöðu þinni til ættjarðar-
innai'. Einmitt þess vegna , héfir
er.ginn íslenzkur rithÖfundifr, sem
skrifað hefir á danska tungu, stað-
ið dönsku 'þjóðinni riæ’r eða Bicilið
hana betur.“
Kveðjur frá Bomholt
Julius Bomholt ráðherra skrifar:
„Við þökkum yður af heilum hug
fyrir áhrif yðar ó danska • inenn-
ingu. Það er hrífandi blær frel'sis
og þróttar í skáldskap yðar. Ég
lít á baráltu yðar fyrir skilun
liandritanna með fullri virðingu,
og vona að ntólið leysist ú þann
Ihátt, að það tengl þjóðir okkar
ehnþá fastar saman.“
— og Viggo Starcke!
Og aðalandstæðingur Bjarna í
handrilamálinu, Viggo Starcke ráð
herra, skrifar til hans og segir:
„Mig langar að gera yður forviða
á fimmtugsafmælinu með ham-
ingjuósk. Ég skil afar vgl skoðanir
yðar, þótt ég vilji ekki leyna því,
j að við erum ósammála um margt á
I orrustuvellinum. En kannske er-
I um við meira samniála í aðalat-
riðunum en yður gr-unar, af því
ég er hluttakandi í ást yðar og
hrifningu á íornbókmenntimi ís-
lands.“
Volkwagen hæstnr
Árið 1957 voru rúmlega 211
þúsund farþegabifreiðar fluttar
inn frá Evrópu til Bandaríkjanna.
Mestur var innflutningurinn ó
Volkswagen, eða rúmir þrtó+úi af
hundraði. Renault var næstur 3
röðinni, eða 10,5 af hundraði inn-
fluttra bíla. Það vékur aihygli,
að Volvo fólksbifreiðin hefir nóð
góðri fótfestu á bílamarkaðinum
vestra og skipar nú sjötta sætið,
en næstir á eftir henni eru Fiat
og Morris.