Tíminn - 15.05.1958, Blaðsíða 7

í í AII N N, finuntudaginn 15. maí 1958.
7
Þegar Björn Egilsson hafði
kvatt nafna sinn fór hann að
sinna ýmsum erindum í kaup-
staðnum. Hitti hann prófast-
inn, séra Helga Konráðsson,
sem harmaði það. að hafa ekki
farið með í leitina. Bað hann
Björn að skrifa um ferðalagið,
en Björn tók því dauflega,
enda rifjaðist þá upp fyrir
honum það, sem einn vinur
hans hafði sagt við hann undir
víni, að ,,ég væri svo fjári
montinn, þegar ég skrifaði.
Ég skrifaði alltaf um sjálfan
mig og það væri þó skárra
fyrir liéraðið, að ég skrifaði
ekki í dagblöð, heldur í tíma-
rit, sem sæjust ekki á hverj-
um bæ“. Áður en þeir Leifur
fóru úr kaupstaðnum, heim-
sóttu þeir Svein föður Sigur-
jóns í Bakkakoti. Hann dvaldi
í sjúkrahúsi, hálfníræður að
aldri og þáði Björn koníak
hjá honum Bjöim segir:
,,Sveinn er langminnugur og
lífsreyadur og fór nú að gefa
Leifi ráð þegar hann sækti
hrossin. Það mætti til að koma
þeim lifandi til byggða, ef
nokfeur leið væri, sagði hann.
Þú sfcalt fara með grænt út-
hey og ge'fa þeim ekki nema
munntuggu fyrst. Og farðu
með ull til að vefja um fót og
hrossasóttanneðal. Og svo er
nú ekki víst að þau geti gengið
alla leið, bætti hann við. Það
væri bezt að fara með skíða-
sleða.“ Að því búnu kvöddu
þeir Svein og héldu heim.
Heldur svo frásögn Björns á-
fram.
Nú var eftir að vita, li\rort ég
yrði 'heðinn að sækja hrossin. Ég
litokfcað'i til ef svo færi, því mér
þykir rænt um Hofsafrétt bæði
sumar ag vctur. Og það slóð ekki
á því. Það var ekki langt liðið á
mæsta morgun, þegar Ólafur fjall-
skilastjóri í Litluhlíð', hringdi og
bað rnig að fara og það mega
Vestdælingar eiga, að þeir hafa
trú á mér til fjallaferða, iafnvel
iim eftii fram, þó ég sé rentuþræll.
Ég vicrð svo frá mér numinn af
þessu, að ég gleymdi að gefa kálf-
imum.
Brynjaður gegn slysum
Seint um IkvöMið lét ég aka með.
anig iSrajn að LitluMdð og skömmu
BÍðar kom Leifur í Bakkakoti, en
han-n átti að fara með mér. Ég
flýtti mér ekki í rúmið, en hélt
uppi samræðum við fólkið, því ég
var iHEdirlagður af ferðahug. Ég
kveið eKki fyrir neinu 1 samhandi
við þessa ferð, ég var svo þaul-
æfður að fara með jörðinni. Það
gat að vrsu farið af gamanið, ef
það g'angi í stórhríðar, en veður
var mi stillt og eftir veðurskeyt-
iim að dærna mátti ætla að hann
gengi tii sunnanáttar.
Næsta morgun fórum við á fæt-
ur kiufckan 6 og var þá matur og
kaffi á borffum. Veður var bjart
aneð suðaustan golu og allmikið
frost. Það var þorraþræll. Ólafur
spurði mig, hvort ég vildi fara
með tngðik, en ég vildi það ekki.
Hún uiutKli sprengja glerið. Þá
spurði liann, hvort ég vildi koníak.
Já, var ég á móti því, að
hafa meðöl, og kom hann með
háh'iWsku. Ég hafði dálítið apótek
í dóti hjá kompásnum. Það var
hetiipiást'ur, gasbindi og kogari,
en reisn sveit.amanna er ekki svo
mi'kil, að þeim sé trúað fyrir, að
hafa ómengaðan spíritus til lækn-
inga. Eftir að hafa tekið við koní-
akinu þóttist ég brynjaður gegn
slysum o.g meiriháttar veikindum.
Grár stólpagripur
ÓLafur bað mig að lóga ekki
iirossunum, ef miögulegt væri að
koma þeim ofan. Síða'ii fór hann
Kofinn í Orravatnsrústum
„snjóflygsur héngu niður úr rjáfrinu“
Á jörðu:
Tveimur hrossum bjargað
Snjór borðaður með frosnum mat
innan hélaðra veggja Rústakofans
Um morgunion stóð hesturinn í taumn-
um hríðskjálíandi undir kofaveggnum
með Leifi að leggja á hestinn, sem
var frá Bakkakoti. Ég kom út,
þegar þeir voru að lcggja reiðing
á, sagði ekki nei-tt, en var óá-
nægður, ég vildi láta fara að ráð-
um Sveins og hafa skíðasleða. Það
tók ekki langan tíma að búa upp
á hestinn. Þar var farangur okkar
allmikill og tveir stórir pokar af
heyi, líklega 70 pund. Hesturinn
var stólpagripur, grár að lit, og
ekki mösulbeina. Ég spurði Leif,
hvort hann hefði staf. Hann hafði
engan staf og ég hafði gleymt að
hafa með mér stafprik, sem til
var 'heima. Ég gat fengið lánaðan
staf, en það var járnstafur svo
þungur, að ég vildi hann ekki.
Stafleysið var slæmt, en þó ekki
dæmalaust. Að sögn Benedikts frá
Hofteigi ganga Jökuldælir aldrei
við staf. Þeir bera stafinn hið
innra með sér. En við vorum samt
eitóki tómhentir. Ég greip skófiu
við hesthúsið, fyrirta'ksverkfæri
úr .kaupfélaginu og Leifur hélt á
riffli.
Hlóðir Steins Ormssonar
K'lúkkan var hálfsjö þegar við
lögðum af stað fram dalinn. Færi
var gott á hjarni og sveUi og
námum við ekki slaðar fyrr en
við komuni að Þorljótsstöðum. Þá
var klukkan farin að ganga tíu
og við því búnir að vera h'átt á
þriðja tima. Þorljótsstaðii- voru
lengi fremsti bær í Vesturdal, en
hafa nú verið í eyði síðan 1946.
Hús eru þar enn uppi standandi:
gömul baðstofa og tveir kofar á-
fastir við. Auk þess er lítið hlóða-
eldhús ævafomt, sem mér hefir
verið sagt að væri frá tíð Steins
Ormssonar bónda þar og mér
finnst þesis virði, að það yrði ekki
látið falla fyrir tím-ans tönn. Þor-
Ijótsstaðir voru 12 ár í eyði eftir
móðuharðindin, en árið 1797 flutti
þangað Steinn Ormsson frá Krókár
gerði og bjó þar tæp 40 ár.
Sel Finnboga
Við stönzuðum þarna rúman
tírna, tókiun ofan af hestinum og
gáfuin honum, en fórum svo inn i
baðstofu til þess að fá okkur bitn.
Inni í baðstofunni var ýmislegt,
isem kalla mátti þægindi á eyði-
býli. Þar var prímus og olíudunk-
ur, kaffi og sykur, pot.tar og könn-
ur. Auk þ.ess var rúmstæði méð
dýnu, sem var nógu stórt fyrir
hjón með tvö börn. Þá var hvílu-
poki og mikil sæng hékk yfir bit-
ann. Svo stóð á húítoúnaði þess-
um, að Finnbogi bóndi á Þor-
steinsstöðum á jörðina og hefir
þar í seli vor og haust. Eg áminnti
drenginn, að éta ekki mikið, því
'hér eftir væri ekki vatn að fá
alla leiðina og mér hefði verið
sagt, að það væri næstum því
hanvænt fyrir gangandi mann, að
éta snjó við þorsta. Hins vegar
tók ég það fram að mín reynsla
benti ekki til, að það væri sak-
næmt.
Andvarinn undarlega napur
Við lögðum af stað aftur kl. 10
og ég gerði þá áætlun, að við
yrðum komnir fram að Rústakofa
klukkan 4. Leiðin lá nú upp fjallið
fyrir ofan bæinn, sem.er allbratt.
Það var hjarnað og svellrunnið,
en þó vandræðalaust að komast
með því að þræða. Og hesturinn
beitti tásköflunum. Þegar við kom-
um upp á fjallið tókum við stefnu
til suðausturs, ekki langt frá brún-
um dalsins lengi vel. Færi var all-
gott fram að Stafnsvötnum. Þang-
að komum við á liádgei, gáfum
hestinum og stönzuðum hálftíma.
Við 'Vorum ekki farnir að finna
til þorsta og átum hálfa flatkcku
hvor, en brauð var nú tekið að
frjósa. Þegar framar dró þyngd-
iist færið. Það sá ekld á dökkan
díl, nema þar sem stórir steinar
stóðu upp úr snjónum á hæstu
hæðum. Dálítið lag af nýjum snjó
var ofan á, en þéttara undir. Við
óðum snjóinn í ökla og mjóalegg,
en óvíða dýpra. Færi var verra
fyrif hestinn. Það var sunnan and-
vari undarlega napur, því glaða-
sólskin var allan daginn og varla
ský á lofti. Smátt og emátt þok-
aðist leiðangurinn áfram, þó að
færi væri þreytandi. Fyrir norð-
vestan Reiðarfell lá leiðin yfir
hæðir no'kkrar, þar sem er hin
fegursta útsýn og nú fékk ég enn
einu sinni að sjá þann „heiðjckla-
hring“, sem ég hafði haft fyrir
augum í fjögur sumur. í suðvestri
voru Ásbjarnarfell og Sáta. Nú
höfðu þau tekið reisn sína frá því
ég sá þau úr loftinu.
Húsmarmleg stígvél
Svo var Hofsjökull með útverði
sína, Illviðrishnjúka. í suðaustri
reis Tungnafellsjökull, og að baki
honum brúður hans, Bárðarbunga,
sem bar ijósleita -slæðu líklega
fj-rir feimni sakir. Á milli jökl-
anna bar tvo keilumyndaða hnjúka
yfir Sprengisand í bláma fjarlægð-
ar. Það voru Hágöngur, Oft hafði
óg horft á þessa hnjúka angurvær
og séð þá í töfraljóma, því aldrei
mundi mér auðnast að stíga fæti
í grennd við þá. Eg hafði hugann
við himinblámann og talaði lítið.
Leifur snurði um lambatengur úti
í sveitinni. Présturinn átti það ó-
mannúðlega tæki. Eg spurði, hvort
hann ætti sauði. Já, liann átti
fjóra og ætla'ði að bæta við þrem-
ur í ár. Við stönzuðum dálítið við
og við og oftar, sem lengur leið.
Eg var farinn að finna til þreytu
og fleygði mér flötum í snjóinn
eða hallaði mór upp að steini.
Leifur notaði þá tækifærið, tók
af sór gúmmískóna og hreinsaði
xir þeim snjóinn. Hann var að
verða blautur. Eg spurði, hvað
hann hefði af sotókum. Ilann sagð-
ist hafa tvenna með sér og vera
í tvenmun. Það þótti mér of lítið.
Eg stóð betur að vígi. Eg hafði
tvenna sokka með mér og var í
einum og gat því skipt tvisvar.
En ég var ekki á skóm. Eg var á
gúmmístígvélum, sem voru hús-
mannleg, því hvolpurinn heima
hafði étið drjúgar sneiðar ofan af
þeim. Að vísu keypti ég ný stíg-
vél, þegar ég flaug, en þorði ekki
að treysta þeim, því þau voru
ekki þiálfuð á fætinum. En snjói;-
inn Eat verði svo djúpur, að hann
færi ofan í stígvélin, en ég var
við því búinn og hafði með mér
buxur, til að girða utan yfir, ef
svo færi. Eg er alllaf í einum
sokkum. Eg er ekki fótkaldur og
svo fæ ég sjaldan nógu stór stíg-
vél, sem stafar af því, að ég hef
ekki bein viðskipti við Mansjúríu,
en þar eru sagðir fótstærstu menn
heimsins.
^ Hrossin sjásf
j Það hallaði lítið eitt suður af
hæðunum og við komum að varð-
girðingunni við Runukvísl á svo-
nefndum Efri-Bökkum. Girðingin
liggur eftir sléttum sandi sunnan
við kvíslina. Þar var einn og sums
staðar tveir strengir upp úr af
sexþættri girðingu, sem er meters
há. Fanndýpi mundi því vera 60
til 80 sentimetrar á sléttlendi. Frá
þessum stað er ekki langt fram
að kofanum og' fórum við beinustu
leið yfir allháa niela. Þegar við
komum á melana, sem hæst bar,
sáum við kofann og hrossin sunn-
arlega í Orravatnsrústum, skammt
norðan við Orrahaug. Þau sýndust
vera þar á heit. Orravatnshaugur
er strýtumyndaður hóll og eru
þar vatna:kil. Úr Orravatnsrústum
norðan við hann, dregur vatn til
Runukvíslar og Vestari-Jökulsár,
en sunnan við hólinn eru upptök
að kvísl, sem rennur suður um
Vestri-Polla og suður í Jökulsá
austari. Dálítil læg'ð er norðan við
kofann og þar sáum við nýjar
slóðir eftir hrossin og hrossataðs-
hrúgur. Þetta voru grannir köggl-
ar úr mjóum görnum, en það þótti.
mér undarlegt að kögglarnir vorii
með grænleitum blæ. Eg þóttisí:
sjá, hvernig á því stæði. Þau höfðu
nagað kalkvisti, en það eru dá-
litið gildar rætur af víði sem hafa
blásið upp og eru dauðar. Á stötóu
stað höfðu þau náð í víðistöngl'a,
sem höfðu lifandi rætur í jörð.
Þessir angar voru grænir í gegn
og af því stafaði græni liturinn a
taðinu. Vestan undir kofanum var
mikið traðk. Þar höfðu þau staðið
tímum saman, enda austanáti'.
verið ríkjandi.
Kal á fæti
Eg leit á klukkuna þegar við
komum að kofanum og var hún
20 mín. gengin í fimm. Við höfð-
um orðið að fá lánaðar 20 mínút-
ur. Sól var á lofti, en skammt til
sólarlags. Kofinn snýr frá austi'i
tii vesturs með dyrum mót suðri.
við austurstafn. Við tókum ofan ai
ihestinum við dyrnar og þegar ég'
leit j'fir farangurinn, sá ég að það
var ekki allt með. Eg hafði gripið
nýjan og girnilegan kaðal í baff-
stofunni á Þorljótsstöðum, því ég
er ekki uppnæmur fyrir smáþjófh
affi. Eg spurði Leif, hvað ég hefði
gert við kaðalinn góða. O, þú Iiefip
iíklega skilið hann eftir við Stafns ■
vötn, svaraði hann. „Illur fengur
illa forgengur“ sagði ég við' sjálf-
an mig. Við ætluðum að ryðjasi:
inn í kofann, en hurðin stóð blý-
föst, þó að hespan væri tekin aí
kengnum. Þá sagði Leifur, að hann,
yrði að hafa sakkaskipti og þegar
hann var kominn úr, sást það, aö
stóratáin á öðrum fætinum var
hvít af kali og livítur blettur
fremst á þeirri næstu. Eg vissi aö
kal átti að þýða í köldu vatni, en,
það var ekki til neins að hugsa
um það, því vatn var ekki að fá
nær en vestur í Miðkvíslum í
þriggja kílómetra fjarlægð eða
meira. (
Hestinum leizt ekki
á tbúðina
Eg gat spennt hurðina af hjör-
unum með skóflunni, en hún var
jafn skorðuð í dyrunum fyrir þvf,
og ég var farinn að halda að ég
yrði að brjóta hana, en ég ásetti.
m’ér að vera þolinmóður og eftir
langa mæðu lókst að ná henns
heilli út úr dyrunum. Inn frá dyr-
unum var kofinn fullur af fönn.
svo að segja upp í rafta og snjó-
flygsur héngu niður úr rjáfrimt
inn eftir kofanum, þar sem snjór-
inn var minni. Veggirnir allt i
kring og rjáfrið var alsett þykkri.
hélu. Þetta var eins konar íshú;.1
eða- íshellir. Eg mokaði nokkru a>
snjónum út og svo ælluðum viö
að láta hestinn inn. Eg stóð imu
í kofanum og hélt í taumjnn, en.
Lei'fur rak á eftir. Hesturinn kom
með hausinn inn úr dyrunum og
þá sá ég að hann mundi reka sig
upp undir, ef hann reyndi að ganga
inn, en til þess kom ekki. Hann
sneri frá. Eg tók þá skófiuna og
hjó klakann utan og innan viö
þröskuldinn, alveg niður í grjót og
hafði þá lækkaff um fjórar tomim-
ur. Svo reyndum við hvað eftir
annað að koma honum inn, án
árangurs. Honum leizt ekki. á
íbúðina. Þegar kom að dyrunum
reisti hann sig og lagði hausinn,
upp á þakið, og eí það var bank-
að á lendina, þá prjónaði hann
Bftir nokkurt þóf hættum viö
þessu. Hann varð að standa úii
yfir nóttina, hvað sem af því
leiddi og þótti okikur það siæmt
Hesturinn var ekki mikið, sveitt-
ur, en eitthvað þó, því hann hafði
niæðzt á leiðinni. Það var lá-ngur
taumur við beizlið og Leifur bati:
endann á taumnum um hálsinn á
hestiniun, síðan tók hann reipis-
enda og batt í höfuðleðrið á beizi-
inu, en hafði hagldirnar fyrir inn-
an hurðina. Hesturinn gat þá ekki
lösnað, nema slíta bandið og þaö
var svo langt að harin gat hreyl .
sig nokkuð. Svo var honum gefio
undir veggnum og breidd á haim
tvö gæruskinn og margir pokai
Snjór með frosnum mat
Þegar þetta var afstaðið, fórum
við inn í kofann. í vesturenda han •
er upphækkaður bálkur. Þar lét-
um við heyið úr öðrum pokanun,.
og bjuggum okkur bæli. Svo vild-
um við hita kaffi og ekki var
(Framh. á 8. síðuj