Tíminn - 28.10.1958, Blaðsíða 6

6
TÍMINN, þriðjudaginn 28. oktöber 1958.
Útgefandi : FRAMSÓKNARFLOKKURiNN
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasími 19 523. Afgreiðslan 12323
Prentsmiðjan Edda hf.
Hringdans Sjálfstæðismanna
Það verður ekki með
nokkru móti sagt, að ferill
þeirra Sjálfstæðismanna i
dýrtíðarmálunum, sé aiveg
hlykkjalaus. Þvert á móti.
Þar skortir sannarlega ekki
tilbreytnina. Alkunnugt er,
að þegar menn villast, þá
hættir þeim til þess að fara
í hring. Og ýmis dæmi eru
•þess, að þótt þeir rekist á læk
eða á, sem í fljótu bragði
sýnist að ætti að geta verið
nokkur leiðbeining, þá kem-
ur það oft fyrir ekki. Villan
er þá orðin svo algjör, að
þeir gera sér enga grein fyr
ir því, í hvaða stefnu vatnið
rennur. Þeir hafa tapað gáf
unni til þess að skynja hvort
þeir halda móti brekku eða
undan. Svona var því og er
enn farið með Sjálfstæðis-
forystuna okkar. í dimm-
viðri dýrtíðarinnar hefir hún
vafrað í eina átt i gær, aðra
i dag, algjörlega stefnulaus
og ráðlaus. Á þessum árum,
sem hér hefir verið rætt um,
1941—1944, hafði hún farið
þrjá hringi. Snúizt til jafn-
aðar einn hring á ári. Hún
var orðin líkt og einskonar
sóikerfi, þar sem aðalhnött
urinn var að vísu dökkur en
ekki lýsandi. Hringferðirnar
minntu mest á gang himin-
tunglanna.
Á laugardag var þar komið
frásgn Tímans af „viUunótt'”
Sjálfstæðisflokksins, að ný
sköpunarstjórnin hafði risið
úr öskunni. Þar sat Ólafur
Thors á toppnum eins og
dálítið goð á stalli. Hann
hafði að vísu skömmu áður
haidið um stjórnvölinn og
staðið sig eins og við mátti
búast. En í umróti þjóðfé-
lagslegra átaka getur ólík-
ustu hlutum skolaö' upp á
öldufaldinn.
Ljóst var að undir hand-
arjaðri nýsköpunarstjórnar-
innar mundi vaxandi verð-
bóigu búin örugg vernd. Þesí
vegna þótti Sjálfstæðismönn
um sem ekki mætti dragast
að breiða yfir ýms fyrri um
mæli. Því segir einn af þá-
verandi leiðtogum Sjálfst,-
manna svo í þingræðu 5. des.
1944:
„En hinu má heldur ekki
gleyma, að dýrtíðin hefir
líka sínar björtu hiiðar. Dýr-
tíðin hefir sem sé verið not-
uð beinlínis sem miðill þess
að dreifa stríðsgróðanum
meðal landsmanna, og liefir
hún á þann hátt orðið áhrif a
mikil til þess, að jafna tekj
um milli stétta þjóðféiags-
ins.“
Og Mbl. héldur áfram í
sama tón þann 19. jan. 1945:
„Frá stríðsbyrjun og fram
á þennan dag heíir dýrtíö-
in beinlínis verið notuð sem
miðill til þess, að dreifa
stríðsgróðanum- milli' lands-
manna. Og einmitt vegna
þess, að dýrtiðin nefir orðið
til þess að dreifa stríösgróð
anum milli stétta þjóðfélags
ins, verða þær betur undir
það búnar að mæta örðug-
leikunum þegar þá ber að
garði.“
Fróðlegt er að hafa hér til
samanburðar orð hins sama
málgagns frá 19 des. 1942:
„Hver einasti verkamaður
og launþegi veit að höfuð-
fjandi hans er dýrtiðin.
Takist ekki að stöðva dýr-
tíðina og þoka henni niður,
smám saman, þá er búið með
allar kjarabætur hjá þessu
fólki. Fyrir því blasir þá nýtt
atvinnuleysi og eymd. Þetta
sér hver heilvita maður.“
Framsóknarmenn voru
því síður en svo andvígir, að
þeim fjármunum, er þjóð-
inni höfðu áskotnazt, yrði
varið til þess að efla atvinnu
lif hennar, menningu og far
sæld, en benti jafnframt á
óhjákvæmilega nauðsyn
þess, að þannig yrði skipað
efnahagsmálum okkar inná-
við, að við værum sam-
keppnisfærir við aðrar þjóð'
ir um sölu á afurðum okkar
á erlendum markaði. Þeim
viðvörunum svaraði Mbl. á
þessa leið:
„Aðalefnið í öllum ræðum
Framsóknarmanna er hið
aumasta barlómsvæl, sem
hér á landi hefir heyrzt.
Kaupið og launin þurfti að
lækka á síðasta hausti og af
urðaverðið átti líka að lækka
segir Tíminn sí og æ. Hverj
um er ætlað að hrífast af
barlómsvæli þeirra Tíma-
manna? Þeir hafa vissu fyr
ir því, að verkamenn og sjó-
menn fyrirlíta þennan söng.‘
En hvernig reyndust svo
hinar „björtu hliðar“ dýr-
tiðarinnar? Um það segir
trúnaðarráð Dagsbrúnar í
rökstuðningi sínum fyrir upp
sögn samninga í árs’oyrjun
1946:
„Samt sem áður hefir það
komið í ljós, að þrátt fyrir
þessa grunnkaupshækkun
veitist verkamönnum, sem
eiga við lægsta grunnkaupiö
að búa, æ erfiðara að fram
færa fjölskyldur sínar . . .
Samtímís þessu er verka-
mönnum sú staðreynd ljós,
að núverandi verzlunar- og
innflutningshættir koma
hart niður á þeim. (sem og
öllum almenningi) þar sem
fáeinir einstaklingar, er
sitja aö innflutningnum,
græða árlega ötaldar millj-
ónir, löglega og ólöglega,
sem teknar eru úr vasa verka
manna og annarrar aiþýðu
og veldur stórkostlegri cg á-
framhaldandi rýrnun á tekj
um launþeganna".
Þetta sagði nú Dagsbrún.
Á líka lund töluðu útvegs-
menn. Öllum, sem opin augu
vildu hafa, var Ijóst, að sí-
fellt seig á ógæfuhhð En
Ólafur Thors hélt áfram að
renna á vegginn. Hann sagði
í þingræðu, prencaðri i Mbl.
1. maí, 1947:
„. . .' íslendingum er ai-
veg óhætt að slá tvennu
föstu: í fyrsta lagi, að þjóð
in hefir aldrei verið jafn
fjárhagslega vel stæð sem
nú. í öðru lagi, aíkomuhorf
ur hafa aldrei veriö jafn
bjartar sem nú og sízt ef
miðað er við aðrar þjóðir.“
ERLENT YFIRLIT:
Bjargar de Gaulle lýðveldinu?
Kýs hann heldur að efla miðflokkana en hægri menn?
New York, 19. okt. I
AMERÍSKA blaðið „New York
Post“ skýrði frá því fyrir nokkr-
um dögum, að fátl hafi orðið um
kveðjur milli þeirra Adlai Steven-
sons og Mendes France, er þeir
hittust í París fyrir nokkrum vik-
um, en áður hafði verið milli
þeirra góður kunningsskapur.
! Ástæðan var sú, að Stevenson
hafði látið uppi þá skoðun, að
hann væri fylgjandi stjórnarupp-
kasti de Gaulle og teldi það væn-
lcgasta úrræðið, sem um væri að
ræða til þess að bjarga lýðræðinu
i Frakklandi. Mendes France beitti
sér hins vegar mjög ákveðið gegn
1 sljórnarskráruppkastinu og taldi
lýðræðið í mikilli hættu, ef það
næði fram að ganga. Hann áleit,
að Stevenson hefði gert málstað,
uppkaslsandslæðinga mikinn i
ógreiða með unií'æddri yfirlýs-j
ir.gu sinni. Stevenson kvað sig
hins vegar frjálsan að því að láta
uppi skoðun sína hvar sem væri,
] og hann hefði sannfærzt um. að
Frakkar ættu ekki val nema milli
uppkastsins og einhvers miklu
verra.
Urslit þjóðaralkvæðagreiðslunn-
ar um uppkastið urðu á þá leið,
eins og kunnugt er, að það var
samþykkt með yfirgnæfandi meiri
hluta atkvæða. Það er því gengið
'i gildi sem stjórnarskrá Frakk-
lands og fara fyrstu þingkosning-
ar fram samkvæmt því í lok næsta
mánaðar. Forsetakjör fer fram
skömmu síðar.
VAFALAUST eru þeir margir,
sem líta líkt á og Mendes-France,
j að stjórnarskrá de Gaulle sé ekki
gallalaus. Undir vissum kringum-
stæðum er forsela ríkisins' heim-
ilað hættulega mikið vald. Þrátt
fyrir þennan ágalla, er hin nýj'a
stjórnarskrá þó ólíkt vænlegri til
að treysta lýðræðið í sessi en
gamla stjórnarskráin var. Á grund
velli hennar hafði skapazt slíkt
los og ringulreið, að raunverulega
ríkti orðið algert stjórnleysi í
Frakklandi, þegar de Gaulle tók
við völdunum á síðastl. vori.
Mendes-France og fylgismenn
hans virðast ekki hafa gert sér
nægilega ljóst, að lýðræðið í
Frakklandi var i raun og veru úr
sögunni, ef gamla stjórnarskráin
hefði gilt áfram. og Frakkar áttu
því raunverulega ekki annað val,
eins og Stevenson benti rétlilega
á, en að fallast á s'tjórnarskrár-
uppkast de C.aulle eða að kalla
yfir sig áframhaldandi upplausn
og stjórnleysi, sem hefði endað
með algeru hruni lýðræðisins.
j í MÖRGU TILLITI er stjórnar-
' skrá de Gaulle mikil endurbót frá
En tæpum 4 mánuðum sið
ar er jafnvel Mbl. hætt að
sjá til sólar og segiv:
„Allt fjárhagslif þjóðar-
innar var orðið svo sjúkl, að
góð síldveiði nú gat ekki
veitt því varanlega lækn-
ingu, heldur aðeins frestað
um sinn yfirvofandi vand-
ræðum, er allir hsilskyggnir
menn sáu að yfir hlutu að
dynja fyrr en síðar. ..“
Þegar Ól. Thors setfci á
laggirnar nýsköpunarstjórn
sína, með því háværasra
skrumi, sem þekkt er í ísl.
stjórnmálasögu, þa hétu að-
varanir Framsóknarmanna
„barlómur“ og „væl". En svo
enduðu þessi hátíðahöld, að
meira að segja Mbl. sem
aldrei verður þó ,sakíellt“
fyrir að vióurkenna fyrr en í
síðustu lög þær staðreyndir,
sem óþægilegar eru íhald-
inu, varð að játa, að jafnvel
sérstakar ráðstafanir vel-
viljaðrar forsjónar gátu engu
bjargað, aðeins veitt tak-
markaðan gálgafrest.
de Gaulle
þeirri stjórnarskipan, sem áður
var. Aðskilnaður framkvæmda-
vaids' og löggjafarvalds hefir verið
aukinn miög verulega og forsetinn
og ríkisstjórnin gerð óháðari þ:ng-
inu og er það áreiðanlega mjög til
þóta. Það er mikill misskilningur,
að takmörkun á óeðiilega miklu
valdi þingsins sé einhver takmörk
un á iýðræðinu. Slíku þarf alls
ekki að vera til að drcifa, ef þjóð-
höfðinginn eða ríkisstjórnin eru
einnig valin af þjóðinni með ein-
um eða öðrum hætti.
í sjálfri sljórnarskránni éru
ekki bein ákvæði um fyrirkomu-
lag kosninga til þingsins, heldur
heimild fyrir stjórnina til að
ákveða það innan viss rammia. í
sp.mræmi við þctta hefir kosninga
fyrirkomulagið nú verið ákveðið,
og varð niðurstaðan sú, að horfið
var að fordæmi Breta og Banda-
ríkjamanna um einmenningskjör-
dæmi. Áður voru hlutfallskosning-
ar í stórum kjördæmum. Tvímæla-
laust mun þessi breyting verða
styrkur fvrir lýðræðið í Frakk-
landi. Hlutfallskosningar gera
vald flokkanna yfirleitt óeðlilega
mikið og ýta undir sundurlyndi
og glundroða. Su revnsla var a. m.
k. mjög augljós í Frakklandi.
ÞÓTT stjórnarskrá de Gaulle sé
að mörgu leyti til bóta, er ekki
þar með sagt, að hún nægi til að
bjarga lýðræðinu í Frakkíandi,
þótt hún sé vafalaust -líkleg'asta
ieiðin til þess eins og komið var.
Yfirleitt eru menn nokkuð sam-
mála um það, að lýðræði nruni
haldast í Frakkiandi me'ðan
de Gaulle nýtur við, því að iiann
hefir sýnt s:g sem eindreginn
lýðræðissinna í allri framgöngu
sinni. Ilitt er erfiðara að segja
um, hvað muni taka við í Frakk-
iandi eftir að de Gaulie nýtur eksi
lengur við. Við þá spurningu- er
nú mjög glímt af háltu þeirra,
sem fvlgjast bezt með frönskum
stjórnmálum. Niðurstaða ilestra
virðist sú, að sennilega muni hér
ráða mestu, hvorl de Gaulle hallar
sér meira að hægri mönnum eða
miðfiokkunum í framtíðinnt, en
itáðir þessir aðilar sluddu hann til
valda á síðastl. vori og aftur við
þjóðaratkvæðagreiðsluna í haust.
SJÁLFUR hefir de GauIIe ekki
látið neitt uppi um hvar hann
stendur í þessurn eínum, en tvennt
hefir gerzt nýlega, sem þykir
bendá til þess, að hann vilji
s-iyrkja áhrif og aðstöðu miðflokk-
anna, þ. e. jafnaðarmanna og radi-
kala. Annað er það, að de Gaulle
hefir bannað hernum öll afskipti
af málum Alsir. Þessi ákvörðun
er mjög í samræmi við óskir og
afstöðu miðflokkanna, en andstæð
vilja og fyrirætiunum hægri
manna. Hitt er svo það, að de
Gaulle fór mjög eftir óskum jafn-
aðarmanna og radikala, er hann
ákvað fyrirkomulag þing.kosning-
anna. Bæði jafnaðarmenn og radi-
kalar óskuðu eftir einmetrnings
kjördæmum, því að það fyrir-
komulag hentar þeim bezt. Hægri
menn vildu hins vegar hafa blut-
fallskosningar i stórum kjördæm-
um áfram. Þar fóru hagsmumr
þeirra og kommúnista saman.
Sennilega skýrist það til hlítar,
hvort de Gaulle hallar sér frem-
ur að hægri mönnum en miðflokk
unum, þegar hann hefir verið
kjörinn forseti og þarf að velja
fcrsætisráðherra. Val hans á for-
sætisráðherranum verður vai'a-
laust talin mikil vísbending í þes's
um efnum.
Framkaid á 8. síðu.
MÐSrOFAA!
„Reykvíkingur" lieíur sent Bnðstof-
unni efUrfarandi bréf:
Um margra óra skeið hefur stytta
Einars Jónssonar af Þorfinni
Karlsefni staðið í litla hólmanum
í syðri Tjörninni bæjarbúum til
augnayndis. Fyrir skemmstu rak
ég augun í frétt í dagblöðunum,
sem greindi frá því að bæjarráð
hefði samþykkt, fyrir tilhlutan
listaverkanefndar (bver svo sem
hún er!), að flytja myndina úr
hólmanum og velja henni stað í
Öskjuhlíðinni sunnan Hafnarfjarð
arvegar. en þar hefur að uridan-
förnu vei'ið unnið að ýmsum iag-
færingum.
ÞaS er vissulega góðra gjalda vert,
að loksins skuli hafa verið hafizt
handa um fegrun Öskjuhlíðartnn-
ar. og var raunar tími til kominn.
Hins vegar verður það að teljast
mjög misráðið að flytja Þórfinns-
styttuna þangað eða nokkuð ann-
að. Stytlan fellur vel inn í um-
hverfið þar sem hún er, og Hljóm
skálagarðurinn mundi missa mik-
ið af svip sinum ef svo illa tæk-
ist til, að hún yrði flutt, það
hljóta allir að viðurkenna.
Að sjálfsögðu er nauðsynlegt að:
setja upp höggmyndir í Öskju- j
hlíð, en það væri ili'a farið, og <
bæri vott um skammsýni og ófor-1
sjálni þeirra, sem hlut eiga að
mili, ef einn staður í bænum
skal feg'x-ast á kostnað annars.
j I>orfinnsstyttan á skilyrðislaust
að fá að standa þar sem hún er
og hvergi annars staðar. Myndin
er þess eðlis, að henni sæmir ekki
að standa við einn af hávaðasöm-
ustu og fjölförnnstu vegum lands-
ins. Umhverfis hana þai-f að veia
ró og næði svo menn geti virt
hana fyrir sér ón þess að vera
truflaðir af skröltandi strætis-
vögnum og öö'rum hávaða frá ’um-
ferðinni.
Hér hefðu önur listaverk átt að ikoma
til greina. Sem daemi mætti benda
á að einhver höggmynd Ásmund-
ar Sveinssonar mundi fara miklu
betur d Öskjuhlíðinni en Þorfinn-
ur Karlsefni. Myndir Ásnuindar
eru þess eðlis, að þær þurfa stór-
brotnara umihverfi en t. d. myndir
Einars Jónssonar. Væri Öskjuhlið-
in ekki tilvalinn staður fyrir
Vatnsberann eða einhverja aðra
mynd Ásmunelar? Það má annars
telja furðulegt, bversu bæjarráð
hefur látið fistaverk Ásmuuclar
liggja í láginni, eða er það e. t. v.
líka að tilhlutan „listaverkanei'nd-
ar!“ Að lokum þetta: Þonfinns-
styttuna má ekki hreyfa af þeim
stað þar sem hún nú stendur, og
í öðru lagi er það ósvinna að láta
verk Ásmuncíar Sveinssonar vera
á hálfgerðinn Iirakhólum. Það
minnsta, sem þjóðin getur gert
fyrir einn af rorkilhæfustu lista-
mönnum sinum er, að sýna verk-
um hans til'hlýðiiega viröingu.
Reykvíkingur."
Svo i'arast Reykvíkingi orð, og
látum vér Baðstofuhjali lokið í
dag.