Tíminn - 28.10.1958, Síða 7

TÍM’INN, þriðjudaginn 28. októbcr 1958.
1
I
í lok annars þáttar er yfirburða-
leikur. Einnig er barátta hans við
foreldrana vegna stúlkunnar mjög
vel leikin og jafnvel ástaratriðið,
sem alltaf er ákaflega vandmeðfar-
inn og veikur punktur á leiksviði,
verður sennilegt og eðlilegt. Hæst
ris'þó Jón i hlutverki sínu undir
lokin, þegar Chris Keller krýpur
á sviðinu og veit að dauði verður
ekki greiddur með dauöu
Helga Bachmann og Helga Valtýsdóttir (t. v.) sem Anna Deever og Kate Keller og Guömundur Pálsson og Jón
Sigurbjörnsson sem George Deever og Chris Keller í Allir synir minir.
LEIKFÉLAG REYKJAVIKUR:
ALLIR SYNIR MINIR
Leikféiag Reykjavíkur frumsýndi
leikrilið Allir synir mínir, eftir
Arlhur Miller núna á sunnudags-
kvöldið. Sýningar á þessu leikriti
er fyi-st-, verkefni Leikfélagsins á
þessu ári og um leið sýning, sem
markar tímamót í íslenzku leikhúsi
að dómi undirritaðs. Að vísu á
þessi sýning töluverðan aðdrag-
anda eins og gefur að skilja og
sumar leiksýningar i báðum leik-
fliúsum á undanf'örnum árum hafa
boðað þessi tímamót, en með þess-
ari sýaingu virðist grundvelli vera
náð, sem á eftir að marka stefn-
una næstu árin í stöðugt vaxandi
mæli.
Frá h'endi Mille'rs gefur léikrit
þetta leikstjóra og leikendum
mikla möguleika, sem eru þó í eðii
sínu þeir sömu og svo oft áður
Tiafa valdið mistökum á sviðunum
á undanförnum árum. Hin óhjá-
kvæmilega spenna í verkinu getur
gefiö tilefni til ótæpilegs yfirleiks,
sé hann látinn líðast, og getur jafn
framt orðið til mikils áleiks á á-
horfendur, sem hefur verið lenzka
hér allt of lengi, leikhúslist sem
slíkri tii óþurftar. Leikritið gerist
allt í húsagarði verksmiðjueigenda
í Kaliforniu. Auk verksmiðjueig-
andans koma við sögu, kona hans,
sonur, núgrannar og aðvifandi gest-
ir. Þótl þetta séu þannig í upptaln-
ingu ákaflega blátt áíram aðstæo-
ur. er áður en lýkur ráðið miklurn
tirlögum þess efiirstríðsfólks, sem
má sitja langa sólskinsdaga með
skömmina og sorgina, sem sigln-
í kjölfar þess yfirþyrmandi sóða-
skapar, sem styrjaldir hafa verið
og verða alltaf.
Höfundur: Arthur Miller
Leikstjóri: Gísli Haildórsson
Anna Deever, leikin ;;f Helgu
Bachmann, er stúlkan, sem komin
er til að giftast Chris. Forsaga þess
máls er sú, að hún var áður frúlof-
uð Larry, bróður Chris, sem fórst
í stríðinu. Móðirin neitar í lengstu
lög, að Larry sé dáinn, og er því
andvíg væntanlegum ráðahag
Deevers og Chris. Þar að auki
hvílir það eins og mara á foreldr-
um Ohris, að faðir stúl-kunnar sit-
ur í fangelsi fyrir tilverknað Joe
Kellers. Það er inn í þetta and-
rúmsloft, sem Anna Deever kem-
ur. Meðferð Helgu á hlutverkinu
samsvarar vel persónunni, eins og
Miller virðist hafa hugsað hanf.
Aðalátökin gerast ekki með henni.
Hún er kðmin til að giftast, og
verður þannig vitni að átókunum
innan fjölskyldunnar, sem endar
; í svarlausri örvinglan Önnu, þeg-
j ar henni verður Ijóst, að heimur
Chris er að hrynja og faðir hennar
hefur verið hafður fyrir rangri
sök, bæði af henni og öðrum.
um, alvarlegs eðlis, en undirritað-
ur þykist þess megnugur að staö-
hæfa. að honum hafi aklrei tekizt
betur. Eins og sumir aðrir ungir
leikstjórar við íslenzkt leikhús,
hefur Gísli haft ákveðnar hug-
myndir um þær breytifigar, sem
nauðsynlega hefur þurft ag gera
á sviðsetningu og túlkun. Þeir sem
hafa fylgzt með honiun, hafa hvað
eftir annað fundið, að hann var að
gera merkilegar lilraunir í þá átt,
þótt þess- gæti nú í fyrsta sinn
i allri sýningunni. Þótt mörg at-
riði valdi þessu, þá má segja að
ein af undírstöðunum sé, að léika
inn á sviðið, en ekki fram í áhorí-
endasalinn. Rétt útfærsla á þessari
kenningu leiðir svo til þess, að
áhorfendur verða ekki varir við a(y
verið sé að leika, heldur verða þeir
viíni að því sem er að gerast á
sviðinu. Auðvitað þarf góða ieik.ara
til þess arna. En það er alveg sama
hve leikari er góður, sé hann rangt
settur á sviðið, fær hann ekki not-
ið sín. Aðeins það ag snúa leikar-
endurnýjuð, en með nokkuð öðr-
um hætti en áður. Maður, sem
búinn er að fara svipugöng mis-
tækra gamanleikja og auk j)ess
þurft að blása uppstórskorinn skap
gerðarleik að islenzkri tízku, æiti
í rauninni að vera orðinn ófær
til að láta að leikstjórn, og várla
líklegur til að bæta miklu við hæð
sína frá beztu verkum áður. En
það er kominn nýr Brynjólfur á
sviðið, síórkosllegri en nokkru
sinni fyrr. í þessu hlutverki, þar
sem hann er umkringdur nýjung-
um og þar sem hann verður að
ganga af öllum fyrri hömum sin-
um, skapar hann persónu, sem
gerir honum kleift að ganga lit
með lárviðarsveiginn, þrátt íyrir
hina hörðu samkeppni á leiksvið-
inu. Þetta er að hafa leikhúsið
í sál sinni.
Kaíe Keller, konu verksmiðju-
eigandans, leikur Helga Valtýs-
dóttir. Hún er nú tvíniælalaust
með fremstu ef ekki fremsta skap-
gerðarleikkona islenzks leikhúss.
Sá skáldskapur, sem komið hef-
ur frá Bandaríkjunum nú u;n
ianga líð, er saga út af fyrir sig.
Margt af því varðar allan heim,
vegna þess ag Bandaríkiji sjálf
skipta miklu máli og einnig og
ekki sízt vegna þess, að skáld-
skapur þessi, þótt -hann sé ekki
alltaf sem hlynntastur landi síriu,!
gefur í senn innsýn i styrk og
veikleika þessarar mikiu þjóðar,
sem enn ber svip landnemans í
pukrunarleysi jafnt gagnvart sekt
sinni og dyggð. Og það er ein-
mitt um sekt og dyggð, sem Miller
fjallar 'í þessu leikriti, án þess
að hatasl við þann seka, og er það
öðru fremur einkenni á goðum
skáldskap.
Það, að þessi sýning er svo góð,
sem raun ber vitni, er ekki nein-
nm einstökum að þakka. Þó má
hiklaust sk'rifa það á reikning leik
stjórans, Gísla Halldórssonar, að
sýningin er sem heild langt yfir
það venjulega. Gísli hefur áður
síjórnag eftirminnilegum leikrit-
George Deever, bróðir Önnu, er
‘ ieikinn af Guðmundi Pálssyni. ---
George er örlagavaldur varksins.
Og kemur þá að eina hæpna atrið-
inu í leikritinu, sem er Miller að
kenna, og liggur í því, að þátta-
skilin eru látin ráðast af því, hvort
hjónin muni eftir því hvort Joe
hafi fengig inflúenzu á fimmlán
ára tímabiii eúa ekki. Guðm. leik-
ur stórvel þennan ringlaða og ofsa
reiða mann, sem kominn er til að
rétta 'hlut föður síns og til að koina
í veg fyrir að systir sín giftist syni
þess manns, sem hann með réttu
telur böðul föður síns.
Önnur hlutverk eru minni, en
öll prýðilega gerð. Leiku;- Árna
Tryggvasonar í hluíverki dr. Bay-
liss, heimilisvinarins, er eftirminni,
legur. Og Guðrún Þ. Stephensen í
hlutverki Sue konu hans sýnir á-
kveðinn traustan leik í atriðinu
móti Önnu Deever. Þá eru Luhey
hjónin leikin af Steindóri Hjörleifs
syni og Sigríði Hagalín. Steindór
í hlutverki Lubeys hefur því starfi
að gegna að fóðra Kate á stjörnu
spám um heimkomu Larrys. Hann
skilar þessari hjárænulegu per-
sónu með ágælum. Ásgeir Fríð-
steinsson leikur þarna átta ára
dreng. Mikill vandi er alltaf á hönd
um með slík hlutverk, því þólt
þau séu ekki veigamikil, geta þau
skemmt heildarmyndina. En jafn-
vel þessi ungi drengur gerir sitt
til að gera sýninguna eðlilega og
óleikræna.
Þýðinguna gerði Jón Óskar. Hún
er mjög góð, málig er þróttmikið
og eðlilegt og ekkert iejkhúsbragð
að því. Orðið hræðilegur skaut að
vísu tvisvar upp kollinum. Undir-
rituðum finnst það vont orð, nerna
í sárafáum tilfellum. Magnús Páls-
son gerði ágæt leiktjöld.
Brynjólfur Jóhannesson og Jón Sigurbjörnsson sem Keller-feðgarnir
leikritinu Allir synir mínir.
I
anum frá áhorfendum, þegar svo
býður við að horfa, auðveldar leik
aranum að skilja, að hami er ekki
á sviðinu vegna áhorfendanna,
heldur vegna þeirrar listar, sem
hann túlkar. Mun vera ærin á-
stæða til að ræða þessi mál á öðr-
um tíma.
Brynjólfur Jóhannesson leikur
Joe Keller, verksmiðjueiganda. —
Einhverntíma, þegar undirritaður
var að hlaupa í skarðið í leiklistar
umsögnum eins og nú, naut hanii
þeirrar ánægju ag skrifa um
Brynjólf í hlutverki lögreglustjór-
ans i Vesalingunum og þótti mikið
til korna. Nú hafa kynnin verið
Meðferð hennar á þessai'i hrjáðu
konu, kemur því ekki eins á óvart
og margt annað i þessari sýn-
ingu. Svipbrigði hennar os allt fas
er bæði satt og mikil list. Þjáning
hennar er leikin með þeim tök-
um á viðfangsefninu, að það hvarfl
ar að manni. hvort það muni ekki
kosta hana sérstaka áreynslu að
iosna úr persónimynd þessarar
óhamingjusömu konu, þegar tjald-
ið fellur.
Chris Keller, sonur þeirra hjóna,
er leikinn af Jóni Sigurbjörnssym.
Eins og svo margt annag í þessu
verki, kemur Jón manni á óvart. Á-
tökin rnilli hans og íöður hans
Undirrilaður vill leyfa sér að
halda því fram, að með þessari
sýningu hafi íslenzkt leikt.ús aö
ftillti komizt úr því að vera meira
og minna ein tegund félagslífs,
yfir í að vera öguð og méitluð
list. En þótt þessi áfangi
sé merkur, boðar hann ekki annað
en upphaf á nýrri þróun, sem
líka er vörðuð erfiðleikum. Mestu
máli skiptir ag íslenzkt leikhús
þurfi aldrei að biðja afsökunar á
list sinni, hvorki frammi fyrir guði
né mönnum.
Á viðavangi
Eins er þó gætt
Bjarni Renedikisson skrifar
eina af síiium alkunnu loðmullti-
greinum um landhelgismálið í
Mbl. s. 1. laugardag. Erfitt er aiS
sjá hvað fyrir „aðalritstjóranum
vakir með ritsmíð þessari. i'ar
kemur ekkert nýtt fram, lieldur
er aðeins um að ræða sania
þvoglið og þvæluna, sem ein-
kennt hefir öll skrif þessa manns-
um landhelgismálið allar götur
síðan í vor. Einu er þó ekki
gleymt frekar en fyrri daginn.
Það cr að vitna í nianii, sem heit
ir Bjarni Benedilitsson. Að vísu
er nafn Ólafs Thors einnig nefnt
að þessu sinni, en þess þó gætt,
sem cðlilegt er, að niður sé raé-
að eftir mannvirðingum. Og þaö
er ekki ýkja erfið g'áta hvor nnmi
þá fyrr nefndur af „aðalritstjór-
anum“ Bjarni Benediktsson eða
Ólafur Thors. Minn maður vill
nú enginn „horn“-karl vera á
sínu heimili.
Þurfti ekki „spekinga"
Mbl. segir: „Sjálfstæðisflokk-
urinn sýndi mikla framsýni og
skilning á hagsmunum fólksins
við sjávarsíðuna og þjóðarinnar
í lieild með forystu sinni um upp
bygg'ingu nýs togaraflota“. Mun
hér átt við hina svonefndu „ný-
sköpu nartogara". Fyrst enginn
annar hælir mér, þá verð ég a@
gera það sjálfur, sagði strákur-
inn. Ojá, hver svo sem slcyldi nú
leyfa sér að efast um „framsýn-
ina“ og „skilninginn"? Einhvern
tíma sagði nú raunar Magnús
heitinn Jónsson, að þáð mætti
nú heita „ . . . dæmalaust, ef
ekki sæist verulegur árangur af
þeim 300 millj. kr„ sem varið
var í upphafi í þessu skyni“.
Og ekki fannst Ólafi’ Thors
þessi skipakaup sérstaklega orða
vert afrek, ef dæma má eftir um-
mælum hans í þingræðu hér um
árið:
„Þurfti nú reyndar enga spelc-
inga til þess að láta sér detta í
liug, að ef við hefðum nokkur
hundruð milljónir, þá væri rétfc
að verja þeim að vissu ieyti og
að vissu marki til að endurnýja
okkar úr sér gengnu atvinnufyr-
irtæki“.
En nú er nýsköpunarsælan orð
in í nokkurri fjarsýn. Og „fjar-
lægðin gerir fjöllin blá og menn
ina mikla“.
Hin týndu skip
Um togarakaup nýsköpunar-
stjórnarinnar, sem ög þá 13 tog-
ara, er síðar voru keyptir, er það
annars að segja, að það voru
Framsóknarmenn, sem hlutuðust
til um að þeim væri dreift út um
landið. íhaldið hafði þá, sem
jafnan fyrr og síðar, engan áhuga .
á því, að togararnir yrðu þat
staðsettir, sem þeirra var ríkusfc
þörf. En úr því að Mbl. þykist
liafa efni á að tala uin þessa
hluti, þá mætti e. t. v. spyrja
það að því, kvar þau skip séu
eiginlega niður komin., sem Sjálf
stæðisflokkurinn lét kaupa með'
an liann liafði með sjávarútvegs-
málin að gera? Þau hafa sannar-
lega ekki legið á glámbekk. Það
skyldi þá aldrei vera svo, a@
þar væri hara „eyða í minning-
una“? Kannske það komi nú upp
úr kafinu, að áhugi Sjálfstæðis-
manna á skipakaupum hafi þái
fyrst vaknað, er þeir sáu dyr
stjórnarráðsins lokast að haki
sér?
ÞingmaSur úti á þekju
„Og allt er í óvissu um komu
liinna 12 250 tonna skipa, sem
stjórnin liafði samið um kaup á
í Austur-Þýzkalandi . . . eða
hvaða aðilar eigi að gera þau út“,
segir Mbl. Vel má vera, að óvissa
ríki um það niðri á Mbl. Hjá því
er yfirleitt allt á reiki um þess-
ar mundir. Utan Mbl.-hallarinnar
liggur málið hins vegar Ijóst fyr-
ir. Þar er það kunnugt, að fyrsta
skipið er væntanlegt til landsins
í byrjun næsta mánaðar. Siðan
koma hin hvert af öðru. Skemmti
legra hefði nú verið fyrir Sig-
urð Bjarnason, sem bæði á að
Framiiald á 8. síðu.