Tíminn - 07.11.1958, Side 5

TIIVIIN N, föstudaginn 7. nóvember 1958.
75 ÁRA í DAG
YILHJÁLMUR FINSEN
ritstjóri og sendiherra
I dag, hinn 7. nóvember, er að-
alstofriandi Morgunblaðsins, Vil-
hjálmur Finse.n 75 ára. Eyðir
hann ævikvöldinu í einni af út-
borgum Kaupmannabafnar — en
alitaf er hugurinn heima!
Starfsferill þessa aldamóta-
manns má heita sögulegur. Hann
er borinn og barnfæddur Reykvík-
ingur, sonur Óla Finsens póst-
’meistara, Ólafssonar landsyfirdóm-
ara Hannessonar biskups, og frú
Maríu Þórðardóttur háyfirdómara
Jónásen.
Að háskólanámi valdi Vilhjálm
tir Finsen sér fyrst ensku, en síð-
án hagfræði að aðalnámi. Sam-
hliða hóf :hann að skrifa blaða-
greinar í dönsk blöð. Á háskóla
árunum gjörist hann á sumrum
fylg'darmaður erlendra fræði-
manna, sern á þessum árum ferð-
uðust um ísland, en slík ferða-
íög voru þá með vissum hætti
stórfyrirtæki, slikar voru samgöng
urnar til landsins, og um það..
Voru þessar ferðir mikil æfintýr,
allt veglaust og óbrúað að kalla,
©nda of'tast skrifaðar heilar bæk
wr. um þessar „könnunarferðir“,
til þessa afskekta, lítt kunna
lands, sem þó var byggt þjóð með
sérstaka tungu, at'hyglisverða
menningu og sögu.
Þetta hlutskipti lýsir Vilhjálmi
Finsen skemmtilega, og rímar við
hans æði krókótta lífsferil, sem
sagt, hann slundar háskólanám
og ekki minna en tvær fræðigrein-
ar. Hann gjörist rithöfundur í hin
um nýja stíl blaðamennskunnai’,
bg i-itar á erlenda tungu. Samtímis
ér hann kornungur orðinn eins-
Íconar Vigfús Grænlandsfari — í
íslandsferöum!
Síðan verður stígandi í kvæð-
inu. Einn_ ótrúlcgasti sigur yf-ir
síátúrunni hefir verið unninn, upp-
gÖtvún Marconis! Nú var hægt að
ræðast við þráðlaust um óra vegu,,
jafnvel landa í milli! J
Hór gjörðust þau undur og stór-'
’riierki, að ísland gat ekki setið
hjá! Þetta varðaði Island yzt á
ránarslóðum, og raunar sérhvern
jnann um víða veröld!
Finsen gaf sig að þessu undri,'
'gekk því á vald. Varð einn í hópi
hinna fyrstu lærisveina undra- i
inannsins, og gjörðist jafnframt,
liðsmaður þessarar stórbrotnu |
samgönguhótar. í full sex ár er
Finsen ýmist hinn sérfróði maður
á hafskipunum miklu, sem fluttu
ferðamenn y{ir Atlantshafið, e'ti-
egar hann fæst við kennslu í loít-
skeytaskólum Marconifélagsins.
Síðan tekur hann að hafa um-
sjón með uppsetningu loftskeyía-
stöðva, en — tómstundirnar helg
aði hann allt um þafj penna sínum,
var blaðamaður!
Og þar kom — penninn varð
Marconiþjónustunni æskilegri,
hann er þá einnig samgönguhót,
og svo göldrótt í sínum emfald-
leik, að Finsen kominn til vits og
ára, kýs pennann!
Segir upp!
Heldur heim! Stofnar dagblað!
Að vísu var dagblað fyrir á
íslandi. En þetta skyldi einluim
verða fréttablað, sem léti sér jafn
framt allt mannlegt viðkomandi.
Finsen = stofnaði Morgunblaðið,
sem nýlega varð 45 ára, og lengi
hefir verið stærsta dagblaðið faér.
Eftir sex ár selur Finsen blað
sitt hlutafélagi, og verður það þá
jafnframt opinbert flokksblað.
iSjálfur veitti hann því forstöðu
enn um tvö ár. En þá flyzt Finsen
til Oslóar og verður fastur starfs-
maður við eitt stórhlaðanna þar,
Tidens Tegn.
Fulitrúi íslands í dansk-islenzka
sendiráðinu í Osló er Finsen
gjörður 1934 — a£ Framspknar-
ráðherra. Skipaður aðalræðismaö-
ur íslands í Stokkhólmi 1940, en
lýkur með því að verða sendi-
herra þar og síðar í Þýzkalandi.
Þegar Finsen fyrir aldurssakir
lét af opinberri þjónustu, er það
énn penninn, sem honum verður
tiltækur. Ifann ihefir þegar skrifáð
tvær merkar minningabækur sem
komið hafa á prent, og þriðja hók
in hans, ,,blaðaviðtöl“, koma út
fyrir jól. Og enn er mér sagt að
vel fari á með þeim félögum, Fin-
sen °g pennanum hans!
Hitt hygg ég, að Finsen háfi
komis't í hann krappastan, að
halda hér úti fréttadagblaði,
fyrsta árið, en síðan kom heims-
styrjöldin með allar sínar fréttir
__ og þá batnaði í búi. Þangað
til var slundum hart á dalnum
með „stoff“. e.n prenturunum
ekki alltof vel við næturvinnuna,
en hún gat orðið ein afleiðingin
af fréltafátæktinni, bókstaflega
vakað, heðið eftir því að eitthvað
sögulegt gerðist!
Hefi ég nú stiklað á stóru í
sögu eins hinna hamingjusömu
aldamótamanna, sem fæst við
hvort tveggja, fjölþætt háskóla-
nám og ferðalög um ísland með
aðkömumönnum, rneðan það enn
var eins og skaparinn hafði geng
ið frá því. Hrífst síðan af einni
hinni stórbrotnustu uppgötvun í
iamgöngumálum, og helgar henrii
krafta sína, en hefir fengið fjöð-
urstaf merkra forfeðra að erfðum,
ag kýs að bæta orðsins samgöng-
ur í sínu fámenna og fátæka landi
með- dagblaðsstofnun. En lýkur
síðan með því að verða trúnaðar-
erindreki og sendiherra þjóðar
sinnar í þrem þjóðlöndum!
Eitt er enn! Penninn hans held
ur við hann tryggð og kyndir
undir frásagnargleði viðburðaríkr
ar ævi,- hver bókin af annarri
verður til m. a. um minningar
manns, sem lifað hefir mikla sögu
— og komið hefir við sögu! -
En prentsmiðjunni okkar,
Finsen, ísafoldarprentsmiðju, en
þar vann ég frá 1908—14, hefi ég
lýst með orðunum: „Þar stóðu þá
öll veður í gegn!“
Gu'ðbrandur Magnússon.
Kvennadeild SVFÍ
I efnir til híutaveltu
I Hin árlega hlutavelta Kvenna-
deildarinnar í Reykjavik verður
haldin í Listamannaskálanum
sunnudaginn 9. nóv. Hafa konurn-
ar verið á ferðinni um bæinn að
undanförnu við að safna munum.
Hefur þeim, sem endranær verið
vel tekið af bæjarbúum, sem hafa
verifj örlátir við konurnar, svo
ekki þarf að efa að þetta verður
glæsilegasta hlutavelta. ársins eins
og hluíaveltur Kvennadeildarinn-
ar hafa alltaf verið. Ætla konurn
ar nú að reka smiðshöggið á söfn
unina þennan stutta tíma sem eftir
er til helgarinnar og eru þeir sem
eftir eiga að gefa muni eða styrkja
hlutaveltuna á annan hátt, beðnir
as bregðast rösklega og vel við
þegar konurnar koma. Konurnar
faafa aldrei talið sporin við öflun
fjár til slysavarnamálana enda hef
ur það komið sér vel og borið
gifturíkan ávöxt landi og^þjóð til
blessunar. Skilningur bæjarbúa á
slysavarnastarfseminni rr og barí
að vera góður því mörg verkefni
bíða úrlausnar, víða þarf að endur
nýja björgunartæki, skipbrots-
mannaskýli og byggja fleiri björg
unarskip. Allt eru þetta mál, sem
snerta hvern einasta íslending. —
Sjálfboða- og fórnarstarf það sem
unnið hefur verið á liðnum árum,
hæði af mönnum og konum í nafni
Slysavarnafélagsins er mál allrar
þjóðarinnar.
HeilbrigtSiismál Esra Pétursson, læknir
Leiðirnar frá ofdrykkju
Fyrra bindi af IjóSasafni Magnúsar
Ásgeirssonar kemur iit í dag
Fyrir jól kep r Skálholt Kambans, Borgarætt
Gunnars og þriðja bindi af sjálfsævisögu
Þórbergs
Frá Helgafelli koma allmarg-
ar bækur fyrir jólin. AÖal-
jólabækur forlagsins verða:
Hjóðasafn Magnúsar Ásgeirs-
sonar, þar sem prentuð eru
öll frumsamin Ijóð Magnúsar,
sum aldrei áður gefin út, og'
fjögur fyrstu bindin af þýð-
ingum hans.
MÓRG <góð öfl í þjóðfélagi okk-
ar vinna nú heilhuga að því að
ráða bót á tjóni því sem ofdrykkj-
an veldur. Þeim tekst oft að vinna
mikið gagn og með aðstoð þeirra
eða af eigin rammleik tekst 20—30
af hundraði þeirra að hætta o£-
drykkjunni algerlega og aðrir 20
—30 af hundraði fá nokkra bót
meina sinna, þessu er einnig svipað
farið. með ýmsa aðra . langvinna
sjúkdóma, t. d. krabbamein, og eru
þó baíahorfurnar þar orðnar mun
betri, og líkur standa til að þær
batni enn til stórra muna.
Sé litið á ofdrykkjuna frá sjón-
armiði þjóðarheildarinnar geta
flestir verið sammála um það að
ekkert hafi áunnizt, Almannaróm-
ur segir að ofdrykkjumönnum
fjölgi stöðugt en fækki ekki. Ekki
er hægt að fullyrða neitt um það
hvort þetta sé rétt á rneðan árleg
skýrslusöfnun og skrásetning
þeirra er ekki, hafin og áfengis-
varnskrár færðar árlega líkt og
herklavarnarskrár á sínum tíma.
Þegar áfengissjúklingum hefir
fækkað til muna er raunverulega
hægt að tala um að eitthvað hafi
áunnizt, og fyrr ckki.
Virði hver hinna sundurleitu
starfshópa, sem gegn ofdrykkjunni
vinna fyrir sér með eindrægni, á-
rangurinn af starfi sínu, fer ekki
hjá því að þeim finnist eftirtekjan
rýr miðað við starfið og kostnað-
inn .sem af því leiðir. Fæstir hafa
samt kjark til: þess að játa fyrir
öðrum vanmátt sinn í þeim efnum,
enda óheppilegt að veikja sína eig-
in; trú og annarr.a á slarfseminni,
,og þá. ekki. sízt trúna á hana hjá
í dag J emur út fyrra bindið
Síðara bindið kemur næsta ár.
í dag keiaur út fyrra bindið, frum-
SÖmdu ijóðin og fyrstu þýðingarn-
IX. Þá kemur Skálholt Kambands
í tveim bindum, Borgarætt Gunn-
ars með myndum eftir Gunnar
yngra, Nýt bindi í sjálfsævisögu
Þórbergs er hann kallar „Rökkur-
óperari“. Annað bindi af ævisögu
Laxness eftir Hallberg, ný' skáld-
saga eftir Ragnheiði Jónsdóttur,
„Sárt brenna gómarnir“, stór skáld
saga eftir sveitakonu austur í Lóni,
og margt fleira. Ef til vill hef-ir
unga fólkið aldrei ia-gt meira af
mörkum til hókmenntanna og
núna. Fyrr á árinu komu margar
bækur eftir unga menn, og í næstu
viku koma bækur eftir Jóhannes
Helga, Sig. Á. Magnússon, Jón frá
Pálmholti og Dag Sigurðarson. Þá
er að koma út bók Gerðar Grieg
um Nordahl Grieg, og fyrir jólin
kemur síðara bindið af Sóléyjar-
sögu Elíasar Mar, síðustu tvö bind-
in af þjóðsögum Sigfúsar frá Ey-
vindará, myndabók um. - Nínu
Tryggvadóttur, skáldsagan Ungfrú-
in góða og húsi'ð (The- honour of
the house) eftir Laxness, í enskri
þýðingu Kenneth Chapmann, með
grein um Laxness eftir Kristján
Karlsson, ennfremur myndabækur
og tónlistar. Handa krökkunum
kemur út'ný útgáfa af „Krakkar
mínir, komið þið sæl“ eftir Þor-
stein Stephensen, með myndum eft
ir Halldór Pétursson og Dýrasögur
Þorgils Gjallanda, með-teikningum
eftir Kjartan Guðjónsson.
sjúklingunum sjálfum, sem frá upp
hafi vega st'anda æði völtum fótum.
FYRIR flestum verður undan-
færið hið gamla mannlega bragð
að benda á flísina í auga bróður
síns, til þess að leiða eigin og ann-
arra athygli frá bjálkanum í þeirra
eigin auga. Benda þeir því bæði
með réttu en þó einkum með ó-
réttu á gallana í aðferðum hvers
annars við drykkjumanna aðstoð-
ina og lækningarnar. Rís þannig
hver höndin upp á móti annarri og
veldur glundroða í fylkingunum.
Reyna þeir með þessu móti að
veikja trú drykkjusjúklinganna á
það, að uokkur annar hópur manna
en þeir sjálfir geti orðið þeim að
liði. Jafnframt skapast nokkur
keppni um drykkjumannssálirnar
svo að segja og verður það til þess
að drykkjumennirnir beinlínis eða
óbeinlínis komast á þá skoðun að
það sé hlutverk annarra að bjarga
þeirn, sjálfir þurfi þeir ekkert að
gera annað en láta aðra bjarga sér.
Takist 'einum manni eða einum
hópnum það ekki, er það hara
vegna þess að þá skorti dugnað,
elju og hæfileika t'il þess. Ráðið
sé því ekki annað en það, að finna
einhverja aðra sem eru svolítið
hæfari til þess að leysa björgunar-
starfið af hendi. Sú grunjvallar-
staðreynd að drykkjumaðurinn
verður sjálfur að hætta að drekka
og enginn getur hætt fyrir hann,
hverfur í skugga mikilvægi þess að
finna nógu duglegan björgunar-
manna.
Enginn stendur hinsvegar óstudd
ur og sannleikanum er sá að leið-
irnar frá ofdrykkjunni eru marg-
ar og margvíslegar, og engin ein
þeirra hæfir öllum. Allir einsta'k-
lingar og hópar eða félög sem
vinna.gegn ofdrykkju og fyrir bind
indi gera töluvert gagn hver á
sínu sviði, og ekkert þeirra getur
komið í staðinn fyrir eða unnið að
öllu leyti starf hinna.
Sundurþykkjan eyðileggur starf
þeirra allra, en innbyrðis stuðn-
ihgur, vinátta og samstarf þeirra
er sigurvænlegust.
E. P.
i Áskriftarsími
iTÍMANS er 1-23-23
Á víðavangi
Skynsamleg rödd , . .
í Þjóðvil.ianum sl. sunnudag e;
rætt uni nauffsyn þess að nánara
samstarf geti tekizt milli Alþýðu ■
flokksins og Sósíalista en veri©
liefír. Eftir að blaðið hefir ræts
málið frá ýmsuin hliðum segi.'
svo:
„Minnzt er á þessi atriði varð
andi verkalýðsfiokkana í þvl
skyni að taka undir við AlþýðU'
manninn og þær raddir úr AL
þýðuflokknum, sem unðanfarifi
Eafa talið nauðsyn bera til þess,
að Sósíalistar og Alþýðuflokks
meMn liæfu samstarf í verkalýðs'
félögunum og í Alþýðusambaud
iiui. Tvímælalaust er vilji til slík-
samstarfs vaxnndi í báðuin ís
lenzku verkalýðsflokkunum, of,
veltur á miklu fyrir framtíð v.erki:
Iýðshreyfing.arinnar á íslandi, fyj
ir framtíð íslenzkrar alþýðu oi
íslenzku þjóðarinimr, að þessii
flokkar, Alþýðufiokkurinn og Só-
íaiistaflokkurinn, finni sem í'yrs
leiðir til farsæls samstarfs. Vilj
af beggja hálfu til að leggja á
lierzlu á það sem samciiiar frek
ar en liitt, sem sundrar, á brenn
andi þörf íslenzkrar verkalýðs
hreyfingar í nútíð og framtíi
fremur en deilur fortíðarinnaj
yrði áreiðanlega til þess, að sam
starfsleiðirnar yrðu auðfundnari
Og ekkert er líklegra en að bróci
urlegt samstarf í verkalýðsfélög
unum og Alþýðusambandinu efld
giagnkvæmt traust og eyddi þeirr
tortryggni, sem onn rís alltof víð;
milli sósíalista og Alþýðuflokks
manna, torvelda allt samstarf oj,
skemmtir skrattanum“.
. . . en óhyggilegt verk
Hór er sitthvað réttilegn sagv
Tvímælalaust er það eitt hit
mcsta mein í íslenzkum stjórn
máluin, hvað verkalýðshreyfing
in er sundurtætt. Á því hagnas
enginn nema íhaldið, eins oj.
dæmin sanj?;i. Fljótt á litið virð
ist e. t. v. að ekki ætti margt aí
geta verið samstarfi þessu tii fyj
irstöðu. Þegar betur er að gát
kemur þó ýmislegt í ljós, sen
erfiðleikum veldur, og er að þv
e- virftíct oftast búið tíl af þeim
sem í hjarta sínu vilja ekki þettí
samstarf þótt þeir séu öðru hvon
að impra á nauðsyn þess. Nýlegí
bafa t. d. þeir atburðir gerzl, ac
Brynjólfur Bjarnason var kosini
formaður Sósíalistafélags Reykj;
víkur. Eins og alþjóð veit þá ei
Brynjólfur hrcinræktaðasti. rétt
trúarkommúnisti á íslandi. Oj
kunnugir telja að hinir nýkjörni
samstarfsmenn hans í félags
stjórnriini séu af sama sauðahúsi
Ekki er liægt annað cn líta i
þessa afturkomu Brynjóifs sen
merki þess, að hann og hans skoc
anahi'æður séu að færast í aukan;
í Alþýðubiandalaginu. Og Iiva'í'
sem um Brynjólf má að öðru leyt
segja, þá verður honum ekki hæl
fyrir sérstaka sáttfýsi við and
stæðinga sína. Þó að margt sc
gott um sunnudagsgrein Þjóð
viljans að segja, þá er aftui
ganga Brynjólfs sannarlega ekk
skref í áttina að því marki, sen
þar er talað um.
Því þagði Bjarni?
Bjarni aðalritstjóri flutti ræðv
mikla yfir flokksfrúm sínum á
dögunum. Birtist hún að sjálí
sögðu í blaði Bjarna, en að þessv.
sinni gleymdist skrautmyndín. i
ræðu þesrari segir Bjarni m, a.
„Auðvitað er sjálfsagt að hafa.
eðilegast samráð við stéttasam ■
tökin og engir eru þess: frekai
fýsandi en Sjálfstæðismenn‘. Og
eiJn segir: „Og ef ríkisstjórnin i
raun og veru vildi h.afa samráð
við stéttasamtökin af liverju
gerði húu þá ekki tillögur sínai'
lieyrinkunnar áður en kosning-
arnar til AlþýðusambandsþingS'
ins komu fram“.
En úr því að Bjarni telur þette.
nú svona sjálfsagða'n lilut, a:
hverju birti hann þá ekki tillög-
ur Sjálfstæðisflokksins „áður ei
kosningarnar . . . komu fram!!?‘
Bar hann kannske einhvern kvíð
boga fyrir því að gengislækkun
arskrúðinn nmlndi ekki þykja séi'
staldega aðlaðandi kosningaflík',