Tíminn - 18.11.1959, Blaðsíða 6

6
TIMI N N, miðvikudaginn 18. nóveinber
Útgefandl: FR AMSÓKNARFLOKKURINH
Ritstjóri og ábm.: Þórarinn Þórarlnssom.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301,18 302, 18 303, 18305 of
18 306 (skrifst., ritstjórnin og blaSamenn).
Auglýsingasíml 19 523. - Afgreiðslan 12 32S
Prentsm. Edda hf. Siml eftir kl. 18: 13 Mt
Gunnar Leistikow skrífar frá New York:
Stríðið, sem hvarf skyndilega
Undirnefnd ÖryggisrátSsins í Laos var ekki venjuleg raimsóknarnefaid
BíSur meiri vandi en
flestra annarra“
ALÞÝÐUBLAÐIÐ og Morg
unblaöið skýra bæði frá því
í gær, að ný ríkisstjórn sé
sama sem mynduð. í fyrra-
dag hafi fundir verið haldnir
í flokksráðum og þingflokk-
um og að bví er virðist sam-
þykkt á báðum stöðum heim
ild til samninganefnda um
að ganga endanlega frá
stjórnarsamningi á grund-
velli þeirra upplýsinga, sem
fyrir lágu um stefnu og
fitarfsskiptingu.
Morgunblaðið segir: ,Mikl
ar umrceður ur'öu ú fundin-
um. Að lolcum var samþykkt
með öllum atkvceðum að
heimila þingfloklci Sjálfsceð
isflokksins að semja um
stjórnarsamstarf við Alþýðu
flokkinn á grundvelli þeirra
upplýsinga, sem fyrir lágu
um stefnu og starfsskipt-
ingu“.
Alþýðublaðið segir hins
vegar: „Viðrœður Alþýðu-
flokksins og Sjálfstœðis-
flokksins vm hugsanlega
myndun ríkisstjórnar eru nú
komnar á lokastic/. Voru í
gœr haldnir fundir í mið-
ttjórn Alþýðutlokksins og
flokksráði Sjálfstœðistlokks-
tns“. Þá segir Alþýðublaðið
ennfremur, að Emil Jónsson
muni ekki biðjast lausnar
strax, eða ekki fyrr en lýst
hafi verið yfir myndun ann-
arrar meirihlutastjórnar.
AF þessum yfirlýsingum
verður ljóst, að ríkisstjórnin
er raunverulega þegar mynd
uð, þ.e. stjórnarflokkarnir
hafa komið sér saman um
skiptingu ráðherraembætta.
Sumir tala um, að ráðherrar
verði sjö, og verður það nýtt
met í ráðherrafjölda á ís-
landi. Það yrði fyrsta sparn
aö arr áðstöf unin.
Þjóðin mun þö spyrja frem
ur um það, hvað gera eigi í
efnahagsmálunum, og hvern
ig nú sé þar á vegi statt eftir
samstjórn þessara flokka í
eitt ár. Fyrir kosningarnar
lýsti Aiþýðublaðið dýrtíðinni
oft með fögrum orðum. Verö
bólgan hafði verið stöðvuð,
efnahagsmálin í góðu lagi,
fjárhagur ríkissjóðs tryggur,
nægur gjaldeyrir o.s.frv. —
Þetta var lofsöngurinn fyrir
kosningarnar, þegar á það var
bent, að síðar kynni að slá
í bakseglin af þeim ráðstöf-
unum, sem gerðar höfðu ver
ið. En nú eru kosningarnar
liðnar, og þá er komið annað
hljóð í strokkinn. Lofsöngur
inn er þagnaður en hins veg
ar komnar ýmsar blikur á
loft. Morgunblaðið segir t.d.
s.l. sunnudag: „Öllum ríkis-
stjórnum hlýtur að vera cer-
inn vandi á hóndum. Þeirrar,
sem nú tekur við, bíðicr þó
meiri vandi en flestra ann-
arra. Engum dylst, að efna
hagsmálin eru nú í miklu
öngþveiti. Þar hefur oltið á
ýmsu, margt hefur verið vel
gert, annað tekizt miður eins
og oft vill verða“.
ÞANNIG lýsir Morgun-
blaðið nú ástandinu í efna-
hagsmálunum eftir sam-
stjórnina með Alþýðuflokkn
um í heilt ár. Nú eru ekki
kosningar framundan, og þá
er ekki lengur allt í himna-
lagi. Nú á að fara að stjórna
og gera eitthvað, og þá eru
efnahagsmálin komin í mik
ið öngþveiti, og vandi nýju
stjórnarinnar orðinn meiri
en flestra annarra.
Það skal vart dregið i efa,
að þessi lýsing sé nær því
rétta en það, sem haldið var
að mönnum fyrir kosningar.
Allir heilskyggnir menn hafa
séð það allt s.l. ár, að ráð-
stafanirnar, sem gerðar
voru, hlutu að hefna sin.
Þær hafa verið kák eitt, mið-
að við að fleyta skútunni
fram yfir kosningar og varpa
byrðunum á herðar framtíð
arinnar. Og nú er komið að
skuldadögunum, og núver-
andi og tilvonandi stjórnar
herrar eru að manna sig upp
í það að segja þjóðinni eins
og er um afleiðingar ráðs-
mennskunnar síöustu mán
uði, ráðstafanir, sem eru með
þeim endemum, að þeirrar
stjórnar, „sem nú tekur við,
bíður meiri vandi en flestra
annarra“, eins og Mbl. segir.
Þessi vandi er svo mikill, að
stjórnarflokkarnir gáfust
hreinlega upp við að semja
um úrræði í efnahagsmálun
um og lýstu yfir, að „um
þessi mál yrði alls ekki sam
ið fyrirfram“, heldur aðeins
um ráðherrastólana.
„Rannsókn lokið“
f DAGBLOÐUNUM 1 gær
birtlst fréttatilkynning frá fé
lagsmálaráðherra, þar sem
skýrt er frá því, að lokið sé
rannsókn þeirri, sem ráð-
herrann fyrirskipaði skömmu
fyrir kosningarnar á störf-
um tveggja fulltrúa í hús-
næðismálastjórn. Jafníramt
er sagt, að rannsóknin „þyki
ekki hafa gefið tilefni til frek
ari aðgerða af hálfu félags-
málaráðuneytisins í þessum
málum“, og hafi Hannes
Páisson og Sigurður Sig-
mundsson verið settir aftur í
störf sin.
* í»ETTA mál vakti sem
kunnugt er nokkurn úlfaþyt
fyrir kosningarnar. Félags-
málaráðherra framdi þá þau
einstæðu afglöp að ryrlrskipa
rannsókn á störfum tveggja
manna í nefnd þessari og
víkja þeim úr störfum á með
an, þótt sannað væri að
starfsreglur nefndar þessar-
ar eru með þeim hætti, að
samþykktir og lánveitingar
eru aðeins gerðar með sam
þykki og undirskrift allra
nefndarmanna, og því voru
allir sekir, ef um misferli var
að ræða. Þess vegna átti ráð
herrann að láta rannsókn-
ina ná til starfa allrar nefnd
arinnar. Þetta var ekki gert.
Og svo kemur stutt og lag
góð tiikynning frá ráðuneyt-
inu um að rannsókn sé lokið
oe' ekki gefizt tilefni „til
New York í nóvember. — Iíinn
4. nóvember síðast liðinn gaf rann-
sóknarnefnd Öryggisráðs Samein-
uðu Þjóðanna skýrslu sína um
ástandið i Laos, um það bil tveim-
ur mánuðum eftir að hún hafði
verið sett á laggirnar.
Það var eins og menn muna
margur kynlegur kvistur í þessari
nefnd, sem Öryggisráðið hafði
skipað til rannsóknarstarfa í Laos'.
Þetta var cngin rannsóknarnefnd i
i eiginlegum skilningi, því full-
komin rannsóknarnefnd hefði
aldrei náð að komast á fót. Gegn
slíkri nefnd höfðu Rússar beitt
r.eilunarvaldi. Til að komast hjá
neitunarvaldi Rússa, beittu hinir
meðlimir ráðs'ins að vissu marki
lögfræðilegri hártogun. Eamkomu-
lögfræðilegri hártogun. Samkomu-
und'trnefndar sem hre'nt forms-
atriði, sem félli undir lög ráðsins,
en ekki efr.isatriði þ. e. löggjafar-
lega nýskipun, og Rússar gátu ekki
beitt neitunarvaidi gegn formsat-
riði. Nefndin átti því ekki að hafa
rannsókn á hendi í fylls'tu merk-
ingu þess orðs (investigation),
heldur að safna gögnum og gera
fvrirspurnii-, þegar henni fannst
það nauðsynlegt.
Undirneíndin mátti því ekki
setja fram neina ályktun af störf-
um sínum, eða setja fram skoðan-
ir, sem einstakir meðlimir nefndar
innar kynr.u að komast á með fyr-
irspurnum og gagnasöfnun. Nefnd-
m átti aðeins að afla gagna og lýsa
staðreyndum (find facts), en á-
lyktanir og niðurstöður af gögn-
um, sem nefndin aflaði, var Ör-
yggisráðsins að gera.
Áður en nefndin flaug 1:1 Laos
gaf Öryggisráðið formanni nefnd-
arinnar íialanum Egidio Ortona
leiðbeiningar og fyrirskipanir, sem
nefndin skyldi fara eftir. Þar sem
nefndin var ekki rannsóknarnefnd,
skyldi hún fyrst og frbmst gefa
skýrslu um þær staðreyndir, s'em
viðkomandi ríkisstjórnir kynnu að
láta nefndinni í té. Þar sem Norð-
ur-Vietnam, sem Laosstjórn hafði
ásakað um árás viidi ekkert hafa
saman við nefndina að sælda, urðu
þau gögn, sem meðlimir nefndar-
innar, seni voru frá Ítalíu, Argen-
tínu, Japan og Túnis, nokkuð ein-
hliða. Samt sem áður gefur skýrsla
nefndarinnar allskýra mynd af
þeim atburðum, sem raunverulega
áttu sér sta'ð í Laos.
Þó að athuganir nefndarinnar
sé* mismunandi að inntaki og ná-
kvæmni, skýra þær þó allar frá
skæruhernaði. Og það er engin
furða. Það er ógerningur að reka
hernað með öðrum hætti í veglaus-
um og frumskógavöxnum dölum
rnilli hárra og þverhníptra fjalla.
Það má lesa það milli lína í skýrsl-
unni, að Laos-stjórn hafi ef til vill
ofmetið áslandið, þegar hún bað
Sameinuðu þjóðirnar ásjár. En
skýrsian beinir engum vopnum að
stjórninni hvað það snertir. Sam-
göngukerf'.ö er svo klént í land-
inu að það getur tekið stjórnina
marga daga að gera sór grein fyr-
ir, hvað raunverulega er á seyði í
Jandafnærahéruðum landsins.
Samkvæmt skýrslum, vitnaleiðsl-
um og skjölum, er Laosstjórn lét
undirnefndinni í té, voru árásar-
herirnir aðallega uppreisnarmenn
frá Laos, en þeir höfðu bækistöðv-
ar í Norður-Vietnam. Laoshernum
hafði ekki tekizt að taka norður-
vietnamska hermenn t.il fanga. en
samkvæint vitnum hafði greinilega
orðið vart við þá. Þeir höfðu
þekkst af einkennisbúningum, mál-
fari, og latneska letrinu, sem þeý-
nota í Norður-Vietnam.
Undirnefndin átti samkvæmt
starfsgrundvelli sínum að sneiða
hjá að draga ályktanir af gögnum
sinum. Ed hún getur samt ekki
stillt sig um að segja í lok skýrslu
sinnar: „Samkvæmt þeim fyrir-
mælum, sem meðlimir nefndarinn-
ar skyldu fara eftir í störfum sín-
um, var lienni meinað að setja
fram ákveðnar niðurstöður varð-
andi það, hvort herdeild r frá al-
þýðulýðveldinu NorðurVietnam
hefðu farið yfir landamærin til
Laos“.
Er hægt að draga af þessu þá
áiyktun, að atburðirnir í Laos hafi
verið stórkostlega ýktir. Þykkur
Dag Hammarskjöld
rc-ykjarmökkur gaus upp, en eldur
fannst hvergi. Voru stjórnarherr-
arnir í Laos e'.tthvað miður sín,
þegar þeir sendu neyðarkall sitt
lil Sameinuöu Þjóðanna?
Það er margt, sem bendir til
þess. í fyrsta lagi hin vægu hern-
aðarátök. Bardagarnir hafa ætíð
haft svip skæruhernaðar. Þegar
skorizt hefur í odda, hefur oftast
einn og stundum tveir hermenn
fallið í stjórnarhernum. í öllu
stríð'nu féllu aðeins 92 í stjórnar-
hernum, 99 særðust og 120 týnd-
rst. Af skýrslu undirnefndarinnar
um hinar klénu samgöngur í land-
inu, verður það ljóst, að stjórnin
átti mjög erfitt með að gera sér
l'ulla grein fyrir, hvers eðlis á-
s'tandið var í raun og veru.
NEFNDIN gerði sér margar
ferðir út að landamærunum til að
freista þess að sjá sem flest með
e:gin augum. En það var heldur
fátt markvert, sem bar fyrir augu.
Stríðið gekk þeim stöðugt úr
greipum, llúði undan þeim. Stjórn-
in í Vietnam tilkynnti nefndinni,
að herinn frá Norður-Vietnam
hefði yfirgefið Laos, laust eftir 15.
september.
Enda þótt ekkert bendi til þess'
í skýrslum nefndarinnar, að 15.
september hafi verið dagur
slraumhvarfa í Laos, þá er því
eicki að neita, að 15. september var
merkilegur dagur, hvað snertir
Laosdeilduna. í fyrsta lagi var það
dagurinn, sem undirnefndin kom
til Laos og í öðru lagi va-r það
dagurinn, sem Krus'tjoff kom til
Washington.
| ÞAÐ Elt ekki unnt að segja til
um það, hvort hernaðarátökum
hefur verið hætt í Laos að rúss-
neskri eða kínverskri skinun. en
hvað sem því líður, þá varð þróun-
in í samræmi við hinar sex frægu
grundvallyrreglur Maos um skæru-
hernað. Ein bes=ara reglna kveður
á um það, að skærum skuli hætt,
þegar mean verða fyr.r óvæntri
mótstöðu.
Maret bendir til bess, að lær-
lingar Maos í Norður-Vietnam hafi
gerl ráð fvrir því, að konungs-
síjórnin í Vientiane mundi falla
eins og spiiaborg fyrir kröftugri
uppreis'n, und'rbúinni frá Norður-
Vietnam. Svo fór þó ekki og Laos-
stjórn bað Sameinuðu þjóðirnar
ásjár. í fyrsta skipti mannaði Ör-
yggisráðið sig upp og sniðaekk
itéjtunarvald R.ússa. Bak við átökin
í Örygglsráðinu lá ákvörðun
Bandaríkjamanna um að bera fram
lillögu á Allsherjarþinginu um að
Fameinuðu Þjóðirnar sendu herlið
m Laos'. Ef hinn tilskyldi meiri-
hluti næðíst ekki þar, þ. e. tveir
þriðju atkvæða, þá voru Bar.darík-
•n staðráðin í að grípa í taumana
gegnum Suðau-tur-Asíubandalagið
(SEATO). SEATO var stofnað ári'ð
1954 af Bandaríkjunum, Bretlandi,
Ástralíu, Nýja Sjálandi, Filipps-
eyjum, Pakistan og Síam, en þessi
ríki tóku að sér hervernd suð-
austurai'iuríkjanna þr'geja Laos,
Suður-Vietnam og Cambódsíu,
ÞAÐ VAR enginn vafi á því, að
Bandaríkjamönnum var full al-
vara. Kommúnistar þorðu ekki að
halda áformum sínum til streitu,
áhættan var of stór. Þe:r höfðu
ekki búizt við svo hatrammri and-
stöðu og þvi var látið undan síga,
enda í fullu samræmi við kennslu-
þók Maos.
Eft'r að undirncfrwBi v.sf5í t;ef-
ið skýrslu sína átti ráðið í rauninni
að koma saman og taka afstöðu til
skýrslunnar. Það gerði það ekki,
en í staðinn Jeggur Dag Hammer-
skjöld framkvæmdastjóri upp í
ferðalag t’l Laos. Rússar eru ekki
hrifnir af þessu f.vrirtæki og þeir
hafa ekki farið í launkofa með það.
En Hammers'kjöld lét það ékki
aftra sér. Sem framkvæmdasfjóri,
Sameinuðu Þjóðanna hefur hann
rétt til að heimsækia hvaða aðild-
arland, sem honum þóknast og það
er engan veginn nauðsynlegt að
setja heimsókn hans í samband við
stríðið, sem skynd'lega hætti.
Öryggis'ráðið niun hins vegar
ekki láta á sér kræla. Það er engin
ástæða að stöðva stríð, sem hvergi
finnur stað.
Ungt fólk frá Norðurlöndum mun
dveljast hér í boði Norræna félagsins
frekari aðgerða". Ráðiierr-
ann, sem fyrirskipaði rann-
sóknina, þykist ekki skuld-
bundinn við almenning til
þess að gefa víðtækari upp-
lýsingar um hana að henni
lokinni. Endirinn er sem upp
hafi'ð — í hálfgerðri snið-
götu við opinbert réttarfar.
Fulltrúaráðsfundur Norræna fé-
lagsins var haldinn i Tjarnarcafé
í Reykjavík, föstudaginn 24. sept.
s 1. Fundinn sátu um 20 fulltrúar
írá fleytum deildum félagsins, en
þær eru nú 19., auk Norræna fé-
lagsins í Reykjavík.
Gunnar Thoroddsen borgarstjóri,
formaður fulltrúaráðsins, stýrði
íundinum, sem einkum fjallaði um
skipulagsmá). Magnús Gís'lason,
framkvæmdastjóri Norræna félags-
ins, greindi frá starfseminni síðan
siðasti fulltrúaráðsfundur var hald-
inn. í sumar komu hingað 15
danskir kennarar á vegum Nor-
ræna félagsins og íslenzkra kenn-
arasamtaka.
Dvöldust þeir hér á heimilum
stéttarsystkina sinna um þriggja
: Vikna skeið, 'én í fvrra fóru jafn-
| margir íslenzkir kennarar til dval-
: ar í 'Darimörku, á vegum Norræna
félagsins og kennarasamtaka í Dan-
mörku. Magnús Gíslason skýrði frá
fulltrúafundi Norrænu félaganna,
sem haldinn var í sumar á Biskops-'
Arnö í Sviþjóð, en auk hans sóttr
Arnheiður Jónsdóttir námsstjóri
íundinn af hálfu Norræna félags-
ins sér. Næsti fulltrúafundur Nor-
rænu félaganna verður haldinn í
Reykjavík næsta sumar, en þeir
eru haldnir til s'kiptis í höfuðborg-
rm Norðurlanda. Félagar í Nor-
ræna félag.nu á íslandi eru nú um
2 þúsund, þar af.um helmingur í
Reykjavík.
Þá greindi Magnús Gíslason frá
því, að Norræna félagið hefði á
þessu ári getað greitt fyrir fleiri
íslenzkum unglingum í sambandi
við ókeypis eða ódýra skólavist í
rorrænuin lýðhaskólum, en alls
munu ; 40 klenzkir unglingar fá
(Eramnaid a D. »iðuj