Tíminn - 24.03.1960, Blaðsíða 9

TJjM IN y, flmmtudagmn 24. uarz 1960.
9
Dökkfjólublár dúkur fellur
frá lofti til gólfs í Bogasal
Þjóðrainjasafnsins. Á borðum
liggja ofnir dúkar og saumað-
ar flíkur. sýnishorn af hvít-
þveginni vorull og fagurlitu
bandi hvað innan um annað.
ir eiga að þroska löngun til sköpunar
Grannvaxin kona í grænum
kjól og með mittissvuntu
gengur um með hamar í hendi
og aðstoðarmaður hennar
stendur efst í háum tröppum
og rekur nagla í vegginn eftir
fvrirsögn hennar. Þessi gáfu-
lega og glaðlega kona gefur
sér naumast tíma til að ræða
við fornvinu sína, sem litið
hefur inn og sem er völd að
því að slíkt annríki er í Boga-
salnum.
Þarna eru tvær norskar konur,
báðar fæddar í Danmörku. Sú,
sem húsum ræður þessa stundina
er frú Helen Engelstad, skólastjóri
Statens Kvinnelige Industriskole í
Oslo, og vinkona hennar er frú
Börde, kona norska sendiherrans á
íslandi. Fyrir milligöngu frú Börde
er frú Engelstad komin hingað til
lands með sýnishorn af handa-
vinnu, sem unnin er í hinum
norska s'kóla, sem ég var svo hepp-
in að fá að heimsækja á s. 1. vetri
og sagði þá nokkuð frá hér í blað-
inu.
Heima hjá frú Börde fékk ég
tækifæri til að ræða við frú Engel-
stad, sem verið hefuf skólastjóri
áðurnefnds skóla síðan 1947.
— Enið þér ekki Iistfræðingur
að mcnntun, frú Engelstad?
— Ójú, það er ég. En það tók
nug býsna iangan tíma að ná há-
skóiaprófi, því að ég gifti mig og
tafðist svo frá námi, að ég var tólf
ár að ljúka stúdents- og háskóla-
piófi Það er alltaf eitt af því erf-
ióásta fyrir konur, sem gifta sig,
aö fá j afnframt tíma til langskóla-
ní.ms og það er einn af hinum
stóru kostum menntunar sem
þeirrar, sem veitt er í okkar skóla,
að konur geta ekki einasta haldið
þeirri menntun við, heldur og haft
af henni stöðug not, þó að þær
vtrði að hætta riámi eða fresta því
um sinn.
— Er ekki námi svo háttað við
skóla yðar, að hægt sé að taka þar
cina og eina grein?
— Jú, í fyrstu var miðað við árs-
nám í saumaskap, þar næst var
bætt við ársnámi í vefnaði og
þnnnig koll af kolli. Þegar skólinn
\ar stofnaður 1875 og nefndur
„Industriskolen", var það af því,
að menn gerðu sér vonir um að
hægt yrði að skapa skilyrði til iðn-
aðar á heímilum. Þá voru sauma-
vélar nýlega komnar til sögunnar
og margir bundu vonir við að þær
yrðu grundvöllur þess, að sauma-
sknpur yrði iðnaðargrein á heim-
iium.
AMa Biörnsons
Þegar 4 öldina leið breyttust
tímarnir og þar með starfsemi
skólans, en hann hefur ætíð verið
starfræktur með það fyrir augum,
að af kennslunni yrði sem mest
gagn fyrir bjóðarheildina á hverj-
am tíma. Um 1870—80 flykktist
)jyiga fóikið frá Noregi, ekM síður
L
Frú SigrEður Thorlacius rætSir viS frú Helen Engelstad, skólastjóra Statens
Kvinnelige índustriskole í Osló, sem h’aga’ð er komin meS norskar handítiir
tií sýningar. Sýniingin ver'ður í Bogasal Þjó«5minjasafn«íns. Til hennar er
efní aí frumkvæíi frú Börde, kcau norska sendiherrans hér.
en íslandi, til Ameríku. Þá var
lögð áherzla á að kenna heimilis-
iðnaðargreinar, sem líklegastar
þóttu til að bæta svo í búi, að unga
fólkið héldist heima. Undir alda-
mótin varð það ljóst, að með auk-
inni iðnvæðingu var heimilisiðn-
aður ekki fjárhagslega samkeppn-
isfær við verksmiðjuiðnað.
Hin rómantíska þjóðernisalda,
sem Björnsson og s'amtímamenn1
gætu búið sem mest að sínu og
verið sjálfum sér nóg. Og þegar
siðari heims-styrjöldin skall á og
ailt, bókstaflega allt, var skammtað
og skortur á öllu, þá tel ég ekki
ofsagt, að það hafi fyrst og fremst
verið að þakka leikni norskra
kvenna í þeim kvenlegu
iðnum, vefnaði, saumi og
prjóni, að fólkið fórst ekki úr
kulda. Þær kunnu að hagnýta sér
það eitt meginverkefni handíð-
anna að þroska með fólki löngun
og getu til sköpunar, ekki sízt að
veita börnum þá trú, að þau geti
siíthvað muð eigin höndum — að
þau geti skapað verðmæti, en slíkt
hefur mikla uppeldislega þýðingu.
Til þess að rækja þetta hlutverk,
þá er nauðsynlegt að grundvalla
handavinnukennslu á öðrum að-
ferðum en þeim, sem fyrr voru al-
Frú Helen Engelstad. — Að ba kl fallegur, norskur veggdúkur.
hans vöktu árin 1850—60, vakti
áhuga fyrir bændamenningu og
það varð þjóðarmetnaður að hefja
til vegs myndvefnað og aðrar forn-
ar hannyrðir. Allt átti fyrst og
fremst að vera þjóðlegt og þá tók
hinn eiginlegi heimilisiðnaður að
blómgast, sem leiddi til þess, að
heimilisiðnaðarfélög voru stofnuð
um 1890.
Eftir fyrr: heimsstyrjöld varð at-
vinnuleysi í Noregi. sem annars
staðar. Skólinn varð að taka tillit
til þeirrar staðreyndar og þá var
lögð áherzla á að kenna vefnað,
saum og prjón til þess að heimilin
livers konar efni, sem þær komusf
yfir og gera eins mikið úr því og
framast var unnt.
Nýtt verkeíni handíÖa
Og enn er handíðum fengið nýtt
verkefni hin síðustu ár, og við það
verður að miða handavinnukennsl-
una. Það er staðreynd að vélrhenn-
ingin er að eyðileggja sum menn-
ir.garverðmæti, með því að svipta
rnenn hvöt.'nni til skapandi starfa.
Það er orðið a'iðveldara að kaupa
verksmiðjuframleiðslu en að búa
til hlut með eigin höndum. Nú er
gengastur og komust £ freklegast
ar öfgar í þýzkum s'kólum. þar sem
kennari skipaði heilum bekk fyrir
um hvenær átti að taka hverja
lykkju af prjóninum.
Ef kenna á litlu barni að prjóna
vettling og því er sagt að fitja svo
og svo margar lykkjur upp á fjóra
prjóna og prjóna svo tiltekinn um-
ferðafjölda þá hugsar það ekki
niikið um grundvallarreglur verks-
ins. En sé því sagt að líta á hönd
sína, byrja á því að mæla úlnlið-
inn með pappírsræmu. sem síðan
er lögð á prjónaðan snúning, og
það l&tið Uúk> w-áMt hoc margar
lykkjur muni þurfa til að ná urn
úlnliðinn, þá fer verkið að fá aðra
merkingu. Og það verður raunhæft
viðfagnsefni hvernig í ósköpunurn
eigi að fá vettlinginn til að rúma
líka þumalinn, sem vex benit út
úr hendinni Slík kennsla tekur
mikinn tímá, en þegar tekst að
skýra grundvallaratriði starfsins
fyrir börnunum, verða þau fúsari
'i’ frekari rilauna á s'ömu braut. Og
trú á hina persónulegu sköpunar-
gáfu eykur möguleika til lífsfyll-
ingar og lífshamingju.
Ein af fyrrverandi kennslukon-
um okkar, Signi Trætteberg, hefur
unnið ómetanlegt starf við skipu-
lagningu handavinnukennslu í
norskum skólum. við að beina
kennsiunni á þær brautir að nem-
endurnir skilji hvert ver'k til hlít-
ar.
— Hve marga neraendur þykir
hæfilegt að hafa saman í handa-
vinnutímum?
— Okkar reynsla er sú að fullur
árangur náist alls ekki með fleiri
er. 16 nemendum í einu Það telj-
um við algert hámark — helzt
ættu þeir að vera færri.
Hvor var fljótari?
Frú Börde sat og prjónaði á
meðan við hinar spjölluðum sam-
an. Allt í emu sagði frú Engei-
stad við hana:
— Já, þú prjónar með þeirri að-
ferð að halda bandinu föstu með
fingrinum. Á síðustu öld var í Nor-
egi prestur, sem hét Eilert Sundt.
Hann ferðaðist um allt landið til
að athuga mismunandi vinnulag í
ýmsum handíðum og safnaði jafn-
framt þeim orðum og heiturn um
prjónaskap, sem notuð voni í hin-
um ýmsu landshlutum. Dag einn
mætti hann stúlku á þjóðveginum,
sem gekk með prjóna sína. Hún
hafði það lag að bregða bandinu
fram fyrir prjóninn með fingrin-
um. Presti varð ákaflega starsýnt
á þetta, hafði svo ekki frekari um-
svif, en tók í handlegg. stúlkunnar
og dró hana inn í prestssetiir þar
í grennd, kallaði á dóttur prests-
ins, en hún prjónaði með -„nna lagi
og þú gerir, og skipaði þeim að
reyna sig hvor fljótari væri. Það
held ég að sé áreðanlega fyrsta
prjónasamkeppnin, sem fram hef
ur farið í Noregi.
Sundt skrifaði mikið um upp
eidisgildi handavinnunnar. Hann
skjalfesti hvað stúlkum væri ætl-
að að kunna í prjóni á hverjum
aldri. Fyrst prjónuðu þær axla-
, bönd, þá neðan við sokkbol, svo
jheilan sokk og þegar þær voru
1 komnar á fermingaraldur, fengu
i þær að prjona fyrstu tvíbandspeys-
una. Og þegar þær lofuðust, fengu
þær að prjóna treyju á unnustann
og kepptusí auðvitað við að hafa
þær sem sKrautlegastar. Og þann-
I ig, segir prestur, varð ástin hvaín-
ing til að skapa fagrar handíðir.
! — Þér sýnið eitthvað a/ bandí?
i — Jú, ég er með nokkur sýnis-
horn af bandtegundum. í veínaSi
og prjóni skiptir öllu máli að fá
i (Framhald á 13. sáðu).