Tíminn - 05.04.1960, Blaðsíða 7

TÍMINN, þnSjudagiiui 5. apríl 1960.
aupabr
Dýrtíðardr
Áður var birt hér í blað-!
inu nefndarálit Karls Krist
jánssonar um tryggingar-
málafrumvarp ríkisstjórnar-
innar. Þegar frv. var til 2.
umr. í efri deild flutti Karl
ræðu, þar sem hann limaði
sundur „röksemdir“ stjórnar
innar fyrir „kjarabótum“
þeim, cr þeir telja að frv.
feli í sér og sýndi fram á tóm
leika þeirra og haldleysi. Hér
fara á eftir stuttir kaflar
úr ræðunni:
„Það, sem þegar er taúið að
gera í efnahagsmálum á þessu
þingi til skerðingar á kjörum
almennings, gerir það að verk-
um, að fráleitt væri fyrir and-
stæðinga þeirra aðgerða að
vera á móti þeim bótahækkun
um, sem felast í þessu trygg-
ingafrv., þó að þær séu með
göllum og langt frá því að vera
það framfaraspor í trygginga-
málum, sem stjórnarflokk-
arnir auglýsa í ræðum sínum
og talöðum að þær séu.
Stuttir kaflar úr framsöguræðu Karls Rristjánssonar fyrir nefnd
aráliti hans við 2. umræðu tryggingarmálafrumv. í efri deild
neitt. Hún hefði með því fórn
að áður fram komnum tillög-
um um framfarir í trygginga
málum í dýrtiðardraugana,
sem hún hefði vakið upp.
Brautarbygging
stjórnarflokkanna.
Hæstv. félagsmálaráðherra
Emil Jónsson, sagði, þegar
hann fylgdi frv. úr hlaði í þess
ari þingdeild um daginn — að
með frv., ef að lögum yrði,
væri stigið stærra skref til
framfara í tryggingamálum
hér en áöur hefði gert verið
síðan tryggingarlöggjöfin var
sett.
Mér duttu í hug, þegar
hann sagði þetta, hlaupa-
brautir, sem sjá má á
skemmtistöðum sums staöar
erlendis. Fólk hleypur eftir
þessum brautum og hleypur
allt hvað af tekur, — skrefar
langt — en miðar samt ekk-
ert áfram, af því að braut-
irnar ganga aftur á bak með
það.
KARL KRISTJÁNSSON
Hér hefur það átt sér staö,
að ríkisstjórnin hefur gert
efnahagsgrundvöllinn í land
inu að slíkri hlaupabraut.
Sú braut ber menn aftur á
bak, til erfiðari lífskjara. —
Og þó að skref séu stigin
framávið í þessu trygginga-
frv. miðar samt ekki fram.
Það dregur bara úr ferðinni
aftur á bak.“
Draugaborðhaldið.
í nefndarálitinu, sem birt
var hér í blaðinu í gær, segir
Karl Kristjánsson að dýrtiðar
draugur stjórnarinnar setj.ist
að borðum almennings — og
heiihti sinn skammt.
í ræðunni fór hann nánar
inn á þetta og taldi upp draug
ana. Hann sagði að ríkisstjórn
in hefði í kröggum sínum grip
ið til trygginganna og lagt
hækkun bóta á borð með
draugunum heldur en ekki
Fjörutíu og sjö börn.
í þessu sambandi sagði hann
til dæmis:
„Sýnt hefur verið fra.m á
það í ræðu hér í efri deild,
að ef Dagsbrúnar-verkamað
ur missi nú vegna fjárhags
kreppu þeirrar, sem ríkis-
stjórnin er nú að leiða yfir
landið, eftirvinnu þá, sem
hann hefur haft síðustu ár
— og það er ekki ólíklegt að
svo geti farið — þá þyrfti
hann að eiga 47 börn til þess
að liækkun f jölskyldubót-
anna hrykki til jöfnunar,
eins og ætlunin er að fram
kvæma hana.
sVo miklir hákar eru dýr-
tíðardraugarnir við borð Dags
brúnarverkamannsins, og svo
ófullnægjandi er það, sem
ríkisstjórnin leggur á borð með
þeim“.
Útsvarsfrumvarpið til nefndar
Á laugardaginn var sagt hér
í blaðinu frá ræðum þeirra
fjármálaráðherra, Eysteins
Jónssonar og Einars Olgeirs-
sonar um útsvarsfrumv. í
neðri deild Á eftir þeim tóku
til máls Skúli Guðmundsson
og Þórarinn Þórarinsson.
Verður nú lítillega drepið á
ræður þeirra og framhalds-
umræðu um málið í gær
Skúli Guðmundsson taldi eitt
siærsta atriði frv. vera það, að
með því ætti að lögfesta veltuút-
svörin. Sum sveitarfélög hefðu not-
að sér heimild til þess að leggja á
veltuútsvör en gengið mjög mis-
langt í því efni.
Hvaðan á féð aS koma?
Skúli dró fram dæmi, sem sýndi
ljóslega, að með því að leggja
veltuútsvar á fyrirtæki, sem mörg
sveitarfélög stæðu að og hefðu við
sín megin viðskipti, gæti viðkom-
andi hreppur eða bæjarfélag kom-
ið megin þunga útsvarsbyrðarinn-
ar yfir á menn, sem heimilisfastir
væru í öðrum sveitarfélögum.
Skúli spurði, hvaðan fyrirtæki,
eins og t. d. kaupfélög, ættu að fá
fé til þess að greiða veltuútsvörin.
Ætti að taka það af mjólk og kjöti
cg lækka bannig verðio til bænda,
cða ættu þessar greiðslur að koma
inn í verðlagsgrundvöllinn?
Nýlega voru samþ. lög um
söluskatt. Honum var einkum
talið þáð til gildis, að hann legð-
ist ekki nema cinu sinni á sömu
vöruna. En forseti er ekki fyrr
búinn að staðfesta þcssi lög, en
fram kernur frv. um veltuskatt,
sem ekki verður betur séð en að
margleggja megi á sömu vöruna.
Þórarinn Þórarinsson vítti þá
málsmeðferð sem hér væri við
höfð. Eftir óllum sólarmerkjum að
dæma virtist eiga að hespa þessu
máli gegnum þingið fyrir páska.
Slíkt væri óverjandi um svo þýð-
ingarmikið og vandasamt mál sem
þetta og það af þingi, sem sæti
fleLri mánuði. Skoraði Þórarinn á
ríkisstjórnina að láta af þeirri frá
leitu fyirrætlun.
Misjafnar bætur
l 1
Þórarlnn benti á, a‘ð hér væri
um að ræða bráðabirgðabreyt-
ingu tekjuskatts- og útsvarslag-
anna, en heildarendurskoðun
væri lofað síðar. Saigt væri að
þessi bráðabirgðabreyting ætti
að miffiast við það að veita laun-
þegum bætur vegna kjaraskerð-
ingar, er hlytust af öðrum efna-
hagsráðstöfunum ríkisstjórnar-
innar. Því mætti ætla, afð þess-
um bótum væri skipt nokkuð
jafnt niður. Slíku væri síður en
svo að lieilsa, heldur væri hin-
um efnameiri og tekjuhærri
veittar mangfaldar bætur á við
þá, sem hefðu úr minna að
spila. Dró hann fram tvö
dæmi, sem sýndu þetta ljós-
lega. Maður með 60 þúsund
kr. tekjur og tvö börn á fram-
færi, fengi skv. frv. 2400 kr.
|* lækkun á tekjuskatti og útsvari.
En maður með 160 þús. kr. tekj-
i ur og jafnstóra fjölskyldu fengi
á hinn bóginn 26500 kr. lækkun.
Hátekjumaðurinn fengi því kjara
skerðinguna bætta, en hinn tekju
lági aðeins brot af henni. Hér
væri bersýniiega markvist stefnt
að því, eins og með öðrum ráð-
stöfunum stjórnarinnar ,affl auka
stéttamuninn í þjóðfélaginu. —
Heildarnuiurstaðan af ráðstöf-
unum stjórnarinnar væri að
| skerða. möiguleika þúsunda
manna til efnalegs sjálfstæðis
og bjargálna.
í vetur hefði Birgir Kjaran sapt
öað á skernmtifundi Sjálfstæðis
manna, að líkur væru til að ráð
aiafanir ríiusstj. myndu takast ef
hún færi að ráði Arnljóts Ólafs-
sonar er piltar á Möðruvöllum
gerðust óánægðir með fæðið. Þá
lagði Arnljótur það til, að kennar-
sr mötuðust með nemendum og
sýndu með því, að þeir teldu sig
ekki of góða að sitja við sama
borð. Hér væri öfugt að farið.
Þá vék ræðumaður að nokkrum
atriðum, er hann taldi til bóta í
frv. eins og föstum útsvarsstiga, en
hann væri þó einkum nauðsynleg-
ur í Reykjavík. Taldi rétt að hætta
við niðurjöfnunarnefndir þar sem
sérstakir skattstjórar og skattskrif-
stofur væru fyrir. Átaldi að veltu-
útsvar vær- lagt á fyrirtæki án
þess að það miðaðist við afkomu
þeirra og benti á, að forganga
Sjálfst.fl. fyrir aukningu og lög-
festingu veltuútsvara væri merki-
íegt tímanna tákn.
Á fundi neðri deildar í gær
tók Eysteinn Jónsson fyrstur til
máls um útsvarsfrv. Endurtók
hann spurningar þær, sem hann
beindi til fjármálaráðherra á föstu
dagimi en fékk ekkert svar við
og spurði enn fremur: Verður
veltuútsvarið tekið inn í verðlags
grundvöll varanna og á orðið
,,velfa“ í frv. við allar tegundir
framleiðslu?
Loðin svör
Fjármálaráðherra kvag hér ekki
verið að lögleiða veltuútsvör held
ur aðeins að ákveða hámark
þeiri'a. Liti svo út sem stjórnar-
andstæðingar sæu ekkert nema
samvinnufélögin í sambandi við
þetta mál.
Um undanþágur frá skattstig-
arium vildi ráðherrann ekkert
ákveðið segja. Þar gæti verið um
ýmiskonar frávik að ræða. Allt
var ,á huldu um það hjá ráðherra
kvað át( væri vig með orð'nu
„velta“ en til mála gæti kon- ð
að þörf væri nánari skýringar
því, en um væri að ræða i trv
Tvö meginatriði
Halldór E. Sigurðsson áleit
heppilegas't að ríkið hefði sem
minnst afskipti af sveitarfélög-
unum. í frv. væru tvö megnat-
riði: að gera útsvör frádráttar-
hæf frá útsvörum næsfa árs og
að lögleiða veltuútsvar á félags
mannaverzlun samvinnufélaga. —
Um fyrra atriðið mætti deila en
ljós væri þýðing þess fyrir há-
tekjumenn.
Samkv. þessu lækkaði útsvar
af 50 þús. kr. tekjum um 1300
kr., af 70 þús. um 27710 kr., af
100 þús. um 5400 kr., af 130 þús.
um 8400 kr. og af 150 þús. um
10.200 kr. Þannig væri gjalda-
byrðinni létt af hátekjumönn-
um og færffl yfir á almenning
með almennum neyzlusköttum.
Hvag síðara atriðið áhrærði þá
hefði hingað til verið litið svo
á, að samvinnufélög, sem væru
öllum opin væru allt annars eðlis
en lokuð gróðafélög og því eðli-
legt að þau væru skattlögð með
öðrum hætti. Þegar kaupfélags-
stjóri léti af störfum og flytti
burtu tæki hann ekki með sér
þá fjármuni, er félagið hefði aflað
undir hans s'tjórn, þeir væru eftir
í héraðinu. Þessu væri öfugt farið
með einstaklinginn eða gróðafé-
lögin. Þeir aðilar tækju með sér
alla lausafjármuni en hinar föstu
eignir yrði byggðarlagið eða aðrir
að kaupa, ef reka ætti þær áfram.
Hlýtur aö hrynja
Eysteinn Jónsson taldi lítið að
græða á svörum fjármálaráðherra.
Og vifa mættu fylgismenn fiv.
að ákv. þess um útsvörin á sam
vinnufélögin stæðust ekki stund-
inni lengur. Það væri óframkvæm
anlegt ag ætla að leyfa einu sveit
arfélagi að skattleggja í sína þágu
fyrir'tæki sem saman stæði af með
limum margra sveitarfélaga. Kvað
; frv. vera hina mestu hrákasmíði
I sem þyrfti mikilla og marghátt-
aðra endurbóta við.
* báöum áttum
■V»n Pálmason (sem nú er kom
nr hmg fvrir Gunnar Gíslason)
' f bví að hann þekkti
iun:; :u menn í ríkisstjórn-
inni, þá efaðisf hann um aS þeir
hefðu athugað þetta mál sem
skyldi. Veltuútsvarið yrði að tak
marka mikig meir en gert væri
í frv. Óréttmætt að leggja veltu-
útsvar á vinnslusíöðvar og fram-
leiðslufélög og ekki næði átt að
leggja útsvanð oft á sömu vöru.
Og fleira fann Jón frv. til for
áttu þó að í því væru sæmilegir
partar.
Jón Skaftason vakti athygli á
því, að ósamræmis gætti í frv.
þar sem annars vegar væri taláð
um ag útsvör skyidu dregin frá
hreinum tekjum hafi þau verið
greidd að fullu fyrir áramót næst
á undan niðurjöfnun, en annars
.staðar í frv. segði að þau skyldu
dregin frá, að svo miklu leyti scm
þau hefðu verig greidd fyr’ir ára-
mót. Óskaði Jón nánari skýringar
á þessu.
Misjafnir fyrir lögum
Ka.rl Guffljónsson furðaði sig á
því, að Sjálfstæðisflokkurinn
skyldi standa að þcssu frv. svo oft
sem hann hefði gagnrýnt veltu-
útsvör. Skattlagningu samvinnu-
félaga taldi hann ósanngjarna. í
| frv. væri gert ráð fyrir 3 skatt-
stigum. Þeir væru svo hugvitsam
lega gerðir að samkv. þeim borg-
aði Reykvíkurinn minnst, sveita-
maðurinn næst en kaupstaðabúi
| utan Reykjavíkur mest miðað við
1 sömu tekjur, og þær tekjur sem
almenningur hefði. Af 40 þúsund
kr. tekjum væru borgaðar í Rvík
3890 kr., í sveit 4880 kr., í kaup
stað 5700 kr. Af 50 þús. kr.: Rvík
6090 kr., sveit 10880 og kaupstað
13500 kr. Þetta slafaði af því að
Reykjavík hefði svælt undir sig
t.ekjur af ríkisstofnunum, sem all
ir landsmenn skiptu við, og gæti
þannig lækkað skalta hjá sér er
á annarra kostnað. En réttiælið
í þessu virðist. liggja dýpra en
svo. að hægt sé að koma auga
á það í fljótu bragði, sagði Karl
að lokum.
Frekari umr. urðu ekki um mál
ið og var frv. vísað til 2. umr. og
heiibr oj félagsmálanefndar.