Tíminn - 16.06.1960, Blaðsíða 7

7
^fxiWn, gmmfagaglnB 16. 5finí 1960.
Reikningar Reyk javíkurb æ jar ’59
19 stig: 29,6 millj. kr.
hækkun
Þegar ræíSa skal rerkninga
Beykjavíkurkaupstaðar fyrir árið
1959 verður að bafa í huga hin
furðulegu vinnubrögð við samn-
ingu fjárhagsáætlunar bæjarins
það ár. Vil ég víkja nokkrum orð-
um að vinnubrögðum þessum.
í fjárhagsáætlun bæjarins 1957
var reiknað með kaupgjaldsvísi-
tölu 178 og fjárhæð útsvara áætl-
uð 181,3 millj. kr. Meðalvísitala
ársins reyndist 180% stig og var
talið að sú vísitöluhækkun yki út-
gjöld bæjarsjóðs um ca. 1,5 millj.
kr.
í fjárhagsáætlun 1958 var reikn-
að með vísitölu 183 og fjárhæð
útsvara áætluð 205 millj. kr.
Frumvarp að fjárhagsáætlun
bæjarins 1959 var lagt fram í bæj-
arstjórn 4. des. 1958. Var þar
reiknað með kaupgjaldsvísitölu
202 og fjárhæð útsvara áætluð
234,6 millj. kr. Afgreiðslu frum-
varpsins var þá frestað vegna
óvissu í efnahagsmálum þjóðarinn
ar.
Með lögum nr. 1, 30. jan. 1959
um niðurfær,slu verðlags og launa
o fl. var kaupgjaldsvísitala færð
niður í 175 stig og skyldi verðlag
lækka einuig samsvarandi. Bar
því lagaskylda tU að lækka frum-
vrpið ð fjárhagsáætlun 1959 sem
næmi niðurfærslu visitölunnar.
Þessi lækkun var framkvæmd af
meirihluta bæjarstjórnar 19. febr.
1959 þannig að fjáhhæð áætlaðra
útsvara var færð niður í 215,1
millj. fcr. og aðallega á þann hátt
að lækka framlög tU gtna- og hol-
ræsagerðar og byggingar bæjar-
sjúfcrahúss.
27 stig: 19,5 millj. kr.
lækkun
Með öðrum orðum:
Hækkun vísitölu um 19 stig var
taKn leiða tU 29,6 mUlj. kr. út-
gjaldahækkunar, en lækkun vísi-
tölu um 27 stig leiða aðeins tU
19,5 millj. kr. útgjaldalækkunar
bæjarsjóðs.
Arið 1958 var vísitala 183 og
útsvör 205 mUIj. kr. Árið 1959 var
vísitala 175 og útsvör 215,1 millj.
kr.
Baunin v«r sú, að þó að raiknað
væri að fullu með 6% og 9%
grunnkaupshækkur. bæjarstarfs-
manna, ,sem samþykktar oru í
desember 1958 og fjölgun bæjar-
búa um 3% á ári svo og öðru því,
sem réttilega gat leitt til hækk-
unar útgjalda bæjarsjóðs frá 1958,
bar að færa hið upphaflega frum-
varap að fjárhagsáætlim bæjarins
1959 niður um a.m.k. 14 millj. kr.
og allt að 17. millj. kr. umfram það
sem gert var og fjárhæð áætlaðra
útsvara því að lækka úr 215,1
miHj. kr. í a. m. k. 201,1 millj. kr.
og jafnvel niður í 198,1 millj. kr.
Samanhurður á fjárhagsáætlun
og reikningi Beykjavikur 1959
verður því verulega villandi.
Álögur, eyðsla, skuldir
Bæjarreikningarnir 1959 sýna,
að fjárhæð áætlaðra útsvara fór
16,4 millj. kr. fram úr áætlun á
árinu og varð 231,5 millj. kr.
Heildartekjur bæjarsjóðs voru
áætlaðar 249,5 millj. kr., en fóru
21,3 millj. kr. fram úr áætlun og
urðu 270,8 millj. kr.
, Þrátt fyrir þessar gífurlegu álög
ur á bæjarbúa varð greiðslujöfn-
uður bæjarsjóðs ekki hagstæður
nema um 1,6 millj. kr., sem var
300 þús. kr. lægri fjárhæð en 1958.
Og þrátt fyrir það að áætlun
væri samþykkt aUt of há, fóru
rekstrarútgjöld bæjarsjóðs 3,1
Kaflar úr ræðu Þórðar Björnssonar
á seinasta bæjarstjórnarfundi
milij. kr. fram úr áætlun og urðu
212,1 millj. kr., 55,2 millj. kr.
voru yfirfærðar á eignabreytingar
reikning.
Árið 1958 urðu rekstrarúfcgjöld
bæjarsjóðs hins vegar 6,7 millj.
kr. undir endanlegri áætlun og
57 millj. kr. voru yfirfærðar á
eignabreytingarreikning.
Við þetta allt bætist svo það,
að íSkuldir bæjarsjóðs hækkuðu á
s. 1. ári um 15,6 millj. kr. og námu
um s. 1. áramót 117,7 millj. kr.
Minni framkvæmdir
Sú niðurstaða að rekstrarútgjöld
bæjarsjóðs fóru samanlagt 3,1
millj. kr. fram úr áætlun á s. 1.
ári segir þó alls ekkert um sam-
ræmi áætlunar og reiknings ein-
stakra útgjaldaliða.
Sumum úfcgjaldaliðum hefur
verið haldið vel innan áætlunar
og eru það sér í lagi framlög til
ýmiss konar verklegra fram-
kvæmda og lýðmála. Þessa liði
má nefna sem dæmi:
Viðhald gatna og holræsagerð
er samanlagt tæplega 1 millj. kr.
eða 4% undir áætlun.
Framlag til almannatrygginga
(skv. 24. gr. tryggingalaganna) er
1,4 millj. kr. eða 9% undir áætlun.
Barna- og unglingavernd og
heimilishjálp er samanlagt 284
þús. kr. eða 35% undir áætlun.
Almenningsnáðhús (bygging)
er rúmlega hálfri milljón kr. eða
78% undir áætlun.
Hins vegar fara ýmsir aðrir út-
'gjaldaliðir mjög fram úr áætlun,
einkuim liðir yfirstjórnar, skrif-
stofuhalds O'g almennrar eyðslu.
Þessa liði má nefna sem dæmi:
Bæjarskrifstofur, skjala- og
minjasafn og úthlutun skömmtun-
arseðla fóru samanlagt 1,2 millj.
kr. eða 9% fram úr áætlun og
námu samtals 14,9 millj. kr.
Vextir af lausaskuldum fóru 178
þús. kr. eða 19% fram úr áætlun.
Kvíabryggja fór 143 þús. kr. eða
286% fram úr áætlun.
Þá fór einn rekstrarliður, að
vísu þarfur, ótrúlega mikið fram
úr áætlun. Er það rekstrarkostn-
aður Sorpeyðingarstöðvarinnar.
Nam hann árið 1958 296 þús. kr.
og var áætlaður á s. 1. ári 350 þús.
kr. en fór 766 þús. kr. fram úr
áætlun og nam hvorki meira né
minna en 1,1 millj. kr.
Það er alkunna að seinasta ára-
tuginn 'hefur skrifstofubákn Beykja
víkurbæjar þanizt út með feikn-
miklum hraða og krafti. Stöðugt
er verið að búa til ný störf ráðu-
nauta, eftirlitsmanna, fulltrúa og
ýmiss konar fræðinga með tilheyr
andi kontórum, aðstoðarliði, hús-
gagnakaupum, bifreiðahaldi o. s.
frv.
Stærra og stærra húsrými hefur
þurft til að koma öllu þessu fyrir,
bæði mönnum og munura. Skal
hér aðeins stiklað á nobkrum
steinum.
Árið 1951—2 festi bærinn kaup
á húsinu Skúlatúni 2 og byggði
síðan ofan á það margar hæðir
til að hýsa þar nokkrar skrifstof-
ur sínar. Hitveitan greiddi kostn-
aðinn.
Árið 1955 hafði fræðslufulltrúa
tekizt að eprengja utan af sér
húsnœði sitt í Hótel Heklu og var
þá húsið Vonarstræti 8 tekið á
leigu til að koma honum þar fyrir.
Og nú sýna bæjarreikningarnir
1959 að bærinn hefur tekið á leigu
húsnæði að Laugavegi 105. Hvaða
skrifstofa er þangað komin?
(Svar: Hagfræðiskrifstofa bæjar-
ins).
Pósthússtræti 9
Hinn 3. júlí 1958 samiþykktu
valdamenn bæjarins að ráða svo-
nefndan „félagsmálafuiltrúa“ til
bæjarins og 2. júlí 1959 samþykktu
þeir að skipa svonefndan „húsnæð
isfulltrúa“ og koma á laggirnar
sérstakri skrifstofu honum til
fulltúigis. Bæði þessi fyrirtæki
voru sett undir framkvæmdastjóra
framfærslumála, sem er til húsa
í Hótel Heklu.
En þessa útþenslu framfærslu-
ÞÓRÐUR BJÖRNSSON
skrifstofanna þoldi hið aldna hús
Hótel Hekla ekki. Húsið reyndist
of lítið. Var það örlagarikt, því að
til að bæta úr húsrýmisskorti fram
fær.sluskrifstofanna hefur nú ver-
ið ákveðið að rýma og rífa Hótel
Heklu (sem reyndar hefði átt að
vera búið að gera fyrir löngu) og
flytja þær í nýtt og stærra hús-
rými að Pósthússtræti 9. Þykir
rétt að gera nokkra grein fyrir
húsrými þessu.
Hinn 5. maí s. 1. samþykktu
valdaemnn bæjarins að bærinn
tæki á leigu 3 efstu hæðirnar, þ.
e. 442,8 fermetra, í húsi því, sem
Almennar Tryggingar h.f. eru að
reisa að Pósfchússtræti 9. Leigutím
inn er 10 ár frá 1. júlí n. k. að
telja og húsaleigan kr. 318,816,00
á ári. Leiguhúsnæðið er tilbúið
undir tréverk og málningu og skal
bærinn annast tréverk og innrétt-
ingar á hinu leigða en að leigu-
tíma liðnum verður það eign Al-
mennra Trygginga h.f. Þá er ákveð
ið í leigusamningnum að gera
skuli gang milli 3ju hæða hús-
anna Austurstræti 16 (borgar-
stjóraskrifstofanna) og Pósthús-
stræti 9, en þó sé heimilt að hafa
hann milli annarra hæða. Bærinn
tekur að sér að greiða kostnað
við gerð gangsins, en þarf ekki
að greiða sérstaka leigu fyrir
hann.
Þannig er Beykjavíkurbær lát-
inn greiða kostnað við að fullgera
húsbyggingu Almennra Trygginga
h.f.
Landsprófsverkefni
Hvergi mun hlutur valdamanna
Beykjavíkur vera lakari en í
gatnagerðarframkvæmdum.
í þeim ríkir slíkt sleifarlag og
seinagangur, að til vanvirðu er
fyrir bæjarfélagið.
Kemur hér margt til og hef ég
einihvern tíma áður dregið það
saman þannig:
Óbæfilegur undirbúningur fram
kvæmda.
ÓfuIInægjandi samstarf við aðr-
ar bæjardeíldir.
Óviðunandi kostur bifreiða og
vinnuvéla.
Ónýtt efni, svo og óskiljanlegt
verklag og vinnutilhögun.
Óvfða kemur hið óhæfilega,
ófullnægjandi, óviðunandi, ónýta
og óskiljanlega í gatnagerð bæjar-
ins betur fram en í Miklubrautar-
harmleiknum.
Nú er svo komið, að nýbygging
gatna í bænum er að verða mest
megnis fólgin í jarðvegsskiptum
og lagningu þeirrar brautar.
Þannig sýna bæjarreikningarn-
ir nú, að um heill tugur milljóna
króna hefur á s. 1. ári farið í gerð
fáeinna tuga metra af Miklubraut.
Það væri landsprófsverkefni að
reikna út hvað hún mun kosta öll
— inn að Elliðaám.
Vafcnstekjur í bæjarsjó'ð
Beykjavík hefur fengið lög-
verndaða einkasölu á vatni í bæn-
um. Sú einkasala hefur verið rek-
in þannig, að löngum hefur fjöldi
bæjarbúa orðið að búa við tilfinn
anlegan skort á vatni.
Æ ofan í æ hafa af hálfu Fram-
sóknarmanna verið fluttar hér í
bæjarstjórn tillögur um stóruknar
vatnsveituframkvæmdir í bænum,
t. d. 5. febrúar og 3. desember
1953 og 19. janúar 1956. Þessum
tillögum hefur verið vísað frá.
Hinn 4. desember 1958 gerðust
þó þau gleðitíðindi, að bæjarstjórn
fékkst til að samþykkja þó nokkra
aukningu vatnisveitunnar, þ. e.
lagningú nokkurra aðalæða og
byggingu vatnsgeymis á Litlu Hlíð.
Skyldi verkið framkvæmt á ár-
unum 1959—1961 og til að stand-
ast kostnað við það varð verð á
vatni tvöfaldað.
Bæjarstjórn áætlaði síðan að
verja til aukninga vatnsveitunnar
á árinu 1959 7,2 millj. kr. en 735
þús. kr. voru áætlaðar til afborg-
ana á skuldum.
Nú kemur það hins vegar í ljós
í reikningum vatnsveitunnar, að
á s. 1. ári var varið aðeins 4,4 millj.
kr. til aukningar veitunnar auk
2 millj. kr. aukningar efnisbirgða.
Þá hafa 2,3 millj. kr. farið til
greiðslu afborgana af skuldum
vatnsveitunnar við bæjarsjóð.
Niðurstaðan er því sú, að verð
á vatni er tvöfaldað undir því yíir-
skyni að verja eigi öllum hinum
auknu tekjum til aukningar vatns-
veitunnar en í stað þess er álitleg-
ur hluti þeirra tekinn af bæjar-
sjóði til almennrar eyðslu, sem
afborgun af skuld — gagnstætt
samþykktum bæjarstjórnar.
Stigamennska og stigabíll
Árið 1954 höfnuðu ráðamenn
bæjarins boði Samvinnutrygginga
um 47% lækkun á iðgjöldum
brunatrygginga fasteigna hér í
bænum en hófu í stað þess „nýjan
bæjarrekstur", Húsatryggingar
Beykjavíkur. Hagnað fyrirtækis-
ins skyldi lögum samkvæmt leggja
í sjóð til eflingar brunavörnum
og tryggingarstarfsemi svo og til
lækkunar á iðgjöldum húseigenda.
Jafnframt var áikveðið í lögum að
bjóða skyldi út brunatryggingar
fasteigna í bænum á 5 ára fresti.
Húsatryggingar hafa skilað mikl
um hagnaði á ári hverju og í árs-
iok 1958 voru eignir þeirra orðn-
ar 10,8 millj. kr. Öll þessi fjár-
'hæð hefur lögum gagnstætt verið
afhent bæjarsjóði „að láni“ og
orðið eyðslufé hans.
í desember 1958 svikust svo
ráðamenn bæjarins um að bjóða
út brunatryggingar fasteigna í
bænum eins og lögskylt var að
gera, heldur buðu þeir aðeins út
endurtryggingarnar.
Þegar hér var komið, virðist
eins og að ráðamemn bæjarins
hafi verið orðnir eitthvað hrædd-
ir við sín verk, því að á fundi bæj
arráðs 22. des. 1958 ákváðu þeir
„að úr Húsatryggingarsjóði bæj-
arins skuli varið 4 milljónum kr.
til byggingar nýrrar slökkvistöðv-
ar (fyrsta fjárveiting) og 1 millj.
kr. til kaupa á fullkomnum slökkvi
tækjum, þ. á m. stigabíl“. Þetta
staðfesti bæjarstjórn 15. jan. 1959.
Nú sýna bæjarreikningarnir
1959, að hagnaður Húsatrygging-
anna hefur á s. 1. ári numið 3,1
millj. kr. og hefur hann — eins
og undanfariji ár — verið afhentur
bæjarsjóði „að láni“ — í heimildar
leysi bæjarstjórnar og lögum gagn
stætt.
Hvergi sést í bæjarreikningun-
um að nokkrum eyri af fé Húsa-
trygginganna hafi verið varið í
samræmi við fyrrgreinda sam-
þykkt bæjarráðs og bæjarstjórnar.
söguleg skyindisamþykkt
Þegar bæjarstjórnarfundur var
settur kl. 17 fimmtudagmn 19.
nóv. s. 1., gat fáa grunað að hann
yrði jafn sögulegur og raunin varð.
Gengið var til ósköp venjulegrar
dagskrár. Kl. 21 var dagskráin
tæmd og bjuggust menn til brott-
ferðar. Þá var allt í einu lögð fram
fyrir hvern bæjarfulltrúa tillaga
frá borgarstjóra um að setja fyrst
um ,sinn tvo borgarstjóra í Beykja-
vík og skyldi annar fara með fjár-
mál bæjarins og verklegar fram-
kvæmdir, en hinn fara með mennta
mál, heilbrigðismál og félagsmál.
Jafnframt var lýst annarri tillögu
frá borgarstjóra um að veita hon-
um leyfi frá störfum fyrst um
sinn.
Með afbrigðum frá fundarsköp-
um var samþykkt að leyfa að taka
tillögurnar á dgskrá. Engin skrif-
leg greinargerð fylgdi tillögunum
en engu að síður fylgdi hvorki
borgarstjóri né annar úr liði hans
þeim úr hlaði með ræðu.
Þá var fellt að hafa tvær um-
ræður um tillögurnar og var nær
umræðulaust gengið til atkvæða
um þær og þær samþykktar — sú
seinni að sjálfsögðu með öllum
atkvæðum.
ViÖurkenning í verki
Ég hef margsinnis á undanförn-
um árum bent á það hér í bæjar-
stjórn, að nauðsyn á aúknu að-
haldi og eftirliti í fjármálastjórn
bæjarins og verklegum framk æmd
um hans væri þegar orðin svo
brýn að rétt vaeri að fela starf
þetta sérstökum manni, sem befði
ekki önnur störf á hendi.
Hef ég oftsinnis flutt tillögur
um þetta efni, t. d. 28. des. 1951
og 5. febr. 1953, en þær alltaf
verið kolfelldar.
Það var því ekki að ástæðulausu
að ég lýsti yfir fylgi mínu við til-
löguna um sérstakan borgarstjóra
fjármála og verklegra fram-
kvæmda á fundinum 19. nóv. s. 1.
Sumir bæjarfulltrúar voru þá
að vísu hikandi í afstöðu sinni til
málsins.
Þegar þeir hins vegar athuga
reikninga Reykjavíkurbæjar fyrii-
árið 1959, áem hér liggja fyrir,
geta þeir ekki lengur verið í vafa.
(Framh. á bls. 15.)