Tíminn - 01.07.1960, Blaðsíða 9

föatudaginn 1. júlí W60.
9
Kynblendingsblikinn á Mýrum ásamt íslenzkri Kollu. Hann er svo til hnúðlaus og hefur gráar axlarfjaðrir. Liós-
mynd: Einar Gíslason).
Æðarkdngsonur í öýrafiröi
Kynblendingur af grænlenzkum æftarkóngi og ísle'nzkri kollu
svo ekki fari allt í rugling og|
hrærigraut.
Hitt er sjaldgæft að hitta fyrir
kynblending æðarkóngs og ís-
lenzfcrar kollu. I>ví er blikirln
ungi vestur á Mýrum í Dýrafirði
forvitnilegur fugl og torfenginn. |
— Að vísu er til hér í Náttúru-
gripasafninu hamtroðinn kyn-'
blendingur, sem veiddist í sjó
skammt frá Reykjavík, en ekki er
vitað um öllu fleiri.
Fylgja kollunni
Dr. Finnur sagði okkur enn
fremur að vel mætti vera að ís-
lenzkir æðarblikar hefðu krækt
sér í útlenzkar kollur og stofnað
til ektaskapar með þeim. íslenzku
kollurnar eru því ekki einar um
að lenda í „ástandinu“, blikarnir
eru engu betri — eða verri. En
því væri svo farið í ríki fuglann.a
að kvenfuglinn réði hvar hjónin
taka sér bólfestu og er það föst
regla að blikinn fylgir kollunni
í heimkynni hennar og sezt þar
að. Á Bretiandseyjum finnast fjöl
margar andategundir frá öllum
löndum að veturlagi, þangað koma
endur frá fslandi, Eystrasalts-
löndum og alla leið frá Síberíu.
fsienzkur æðarbliki, ef til vill
fæddur og uppalinn við Breiða-
fjörð, hittir þar fyrir kollu frá
Austur-Síberíu. Þau fella hugi
saman og ganga að eiga hvort
annað. Og þá fylgir blikinn koll-
unni sinni alla leið til heimkynna
hennar og þar setja þau saman
bu.
Þessu er öfugt farið í ríki
manna, þar öðlast konan ríkis-
1 orgararétt mannsins ef þau eru
sitt frá hvoru landi.
Gráar axlarfjaSrir
Blikanum áðurgreinda á Mýrum
svipar um margt til föður síns,
grænlendingsins, en hann ber
einnig einkenni í móðurætt. Hamn
hefur ekki hinn konunglega hnúð
á nefinu sem faðir hans hefur
borið og litir hams eru allir
fremur daufari. Axlarfjaðrir föð-
ur hans hafa verið svartar en ís-
lenzki æðarblikinn hefur sömu
fjaðrir hvítar, Dýrafjarðarblikinn
fer bil beggja og ýfir gráar axlar-
fjaðrir. Annars er fuglinn spakur
að því er Gísli bóndi Vagnsson
segir í bréfi til dr. Fisnns og hefur
mikið gaman af að láta taka af
sér litmyndir. Blikinn hefur tekið
saman við æðarkollu eina þar í
varpinu og er ekki annars getið
en að þeirra samfarir séu góðar.
En eggin í hreiðri þeirra eru öll
óírjó.
Þar í varpinu eru ein-nig nokkr-
ir hreinræktaðir æðarkóngar og
er það engin nýlunda, þeir hafa
hafst þar við frá því að Gísli
bóndi man eftir s'ér. En um af-
kvæmi þeirra er ekki kunnugt
fyrr en þann sem hér var sagt
Ólafur Jónsson, bókmenntafræðingur og blaðamaður
við TÍMANN, sem nýlega hefur lokið prófi í bókmennta-
sögu við Stokkhólmsháskóla, mun í sumar rita viku-
lega þætti í blaðið um listir og bókmenntir og birtist
hér sá fyrsti.
Á Mýrum við Dýrafjörð er
eitt stærsta æðarvarp á ís-
landi og verpa þar um 6000
hjón. Gísli bóndi Vagnsson á
Mýrum lætur sér umhugað um
varpið og fær um 100 kg af
tíún ár hvert úr hreiðrunum
sem liggja þétt við hvert ann-
að. í sumar hefur orðið vart
við sérkennilegan blika í varp
inu og hefur dr. Finnur Guð-
mundsson fuglafræðingur
kveðið á um að þar sé á ferð-
inni kynblendingur af ís-
lenzkri æðarkollu og græn-
lenzkum æðarkóngi-
Heimkynni æðarkongsins eru
lcndin sem liggja norðan heim-
skautsbaugs. Þó leggur hann stund
um í kynnisferðir til íslands að
vetrarlagi og íslenzku æðarkoll-
unnar eru ófeimnar að leggja lag
sitt við hinn skrautbúna gest úr
norðrinu.
t.ízt vel á útlendinginn
Æðar'kongurinn er með afbrigð
um skrautlegur fugl og litfagur
og tekur fram íslenzka æðarblik-
anum. Æðarkóngurinn hefur fall-
egan bláan haus og er grænn
undir augum, með hvíta bringu
Gg ýmis litbrigði í væng og sféli,
gul, græn og blá. Þar að auki hef-
ur hann mikinn hnúð á nefi, sem
gefur honum konu-nglega reisn og
t.'gn í fasi. Það er því engin
furða þótt íslenzku kollunum hafi
Iiíizt vel á þennan stássbúna út-
lending og tjáð sig fúsar til hjóna-
bands þegar kóngur fór að stíga
í vænginn við þær.
Kongur á 18. öld
íslenzkir bændur og náttúru-
f.ræðingar vita þess dæmi allt aft-
ur á 18. öld að æðarkóngar hafa
hreiðrað um sig í varpi hér á
landi. Bændur kunnu þó ekki skil,
á fuglinum, en töldu að þar færi
konungur varpsins, svo skrautleg-
ur vár fuglinn og höfðinglegur.!
Og sómir nafnið honum vel.
Ófrjóir kynblendingar
Dr. Fin-nur Guðmundsson segir
að algengt sé að einstaklingar úr
binum ýmsu andategundum auki
kyn sitt, en þau afkvæmi eru nær j _ . _ , ' . , ..,
undantekningarlaust ófrjó. Það sé Grænlenikur æSarkóngur meS 1Slenzkr, æðarkollu i varp.nu a Myrum i
ráð náttúrunnar tl að halda dýra-j °ýrafirfL Taki8 efHr hnú8i a nefi svört‘»m axlarfjöðrum (Liósmynd:
lifinu í sómasamlegum skorðum' Pettingill).
Þjóðleikbusstjóri sagði m.a. eitt
hvað á þá leið í ræðu við upphaf
hstahátíðar Þjóðleikhússins í vor,
að hann vænti þess að hátíðin yrði
íslenzkri tón- og leiklist hvatning
og lyftistöng, að vonandi mætti
innan tíðar s'já hér á listahátíð
þjóðlega ís- j
lenzka óperu,
eitthvað í lík- ’
in-gu við Seldu
brúður Sm-et-
ana. Þetta er
viss-ulega fróm
ósk, en að lið-
inni listahátíð
er bágt að , á
trúa 'því að
hún verði að
áhrínsorðum.
Hátíðin var sem sé miklu frem-
ur útlendur gestaleikur en inn-
lend li-stahátíð; erlendir gestir
baru uppi ’angflestar sýningar, en
innlendir listamenn og íslenzk
list skipuðu óæðra bekk. í sjálfu
sér kann þetta að vera gott og
gilt: engum kemur til hugar að
amast við heimsóknum góðra gesta
til Þjóðleikhússins. En hitt er
rangt að nefna sýningar þeirra
liér íslenzka listahálíð.
ÓLAFUR
Hátíðin sjálf stóð frá 4. til 17.
júní, en eftirhreytur entust nokkr-
fnrið að vinna að þessu verki svo
að varla hafa þær umræður náð
langt. Menningarsjóður mun um
þessar mundir vera með leikrita-
samkeppni á döfinni. Hefðu ekki
þessar tvær menningarstofnanir
sem búa í nábýli við Hverfisgöt-
vna getað naft samráð um þessa
keppni, þannig að úrs'lit kæmu
fiam á hátíðinni? En Þjóðleikhús-
ið er kannske orðið uppgefið á
leikritasamkeppnum?
Vanvirða leiklistarinnar á há-
tíðinni er kannski átakanlegast
dæmi um það hversu til var stofn
að. Annað er það að engar aðrar
listgreinar komu nærri þessari há-
tíð, engar stofnanir aðrar en Þjóð-
leikhúsið og gestir þess. Engir tón
leikar fóru fram á hátíðinni, eng-
ar listsýningar, skáld og rithöf-
undar vixðast ekki hafa verið til
kvaddir. Allt þetta ber að sama
brunni: það er fásinna að kalla
þc-ssa samkomu almenna íslenzka
lisíahátíð.
Því hefur að vísu heyrzt fleygt
að leikhúsið hafi leitað til ýmissa
aðila um þátttöku í hátíðinni, en
þeir hafi allir afþakkað gott boð,
talið of skamman tíma til undir-
búnings. Ekki bar þó á að leik-
husið teldi sig í tímahraki, en
Útlendur gestaleikur
um dögum lengur. Efnisskrá: níu
sýningar á tveimur óperum, þrjár
ballettsýningar, ein leiksýning.
Önnur óperan var erlendur gesta-
leikur, í hinni sungu erlendir lista
menn tvö aðalhlutver'k en íslend-
iugur hið þriðja. Ballettsýningin
var eins og vænta mátti að lang-
mestu skipuð erlendum dönsurum.
Af upptalningunni sést að þessi
liílahátíð í Reykjavík, haldin í
tilefni af tíu ára afmæli Þjóðleik-
hússins, var fyrst og fremst hátíð
söng- og danslistar, leiklistin
tímdi þar í horni og var ekki upp-
litsdjörf, en aðrar greinir lista
komu hvergi nærri. En hefði ekki
verið vegur að gefa íslenzkum
listamönnum kost á að annast að
minnsta kosti eina óperusýningu
e;nir síns liðs? Útlendir gestaleik-
ir eru góðir, en verða íslenzkum
listamönnum varla mikil uppörv-
i.n ef þeir fá hvergi að komast
nærri sjálfir nema þá í smáhlut-
verk eða kór. Og bar mikla nauð-
syn til að setja upp Rigoletfo öðru
sinni á hátíðinni? Það eru víst
til fleiri bærilegar óperur.
jvant er að sjá hvað valdi mistök-
i um þessarar hátíðar annað en und-
j irbúnings- og fyrirhyggjuleysi.
I Hvers vegna var ekkert leikrit
'frumsýnt á há'tíðinni? Var ekki
farið að hugsa til hennar þegar í
haust svo að nægur tími væri til
i'.ndirbúnings? Og hvers vegna
var ekki leitað tímanlega til ann-
arra aðila um þátttöku í hátíðinni?
Þess í stað var sá kostur valinn
að byggja mestalla hátíðina á er-
lendum gesfum sem tíndust til
(Framhald á 15 síðu).
Hitt er þó hlálegast hver sess
leiklistinni var skipaður á þessari
afmælishátíð Þjóðleikhússins. Sýn
ingin á Skálholti Guðmundar
Kambans var að vísu ósköp geð-
þekk, en það hafði verið leikið
s'ðan í vor svo að ekki var mikið
nýjabrum að, Annað Ieikrit út-
leikið var einnig auglýst, Hjóna-
spil eftir Thornton Wilder, en féll
niður vegna dræmrar aðsóknar.
Sagan segir að aðeins einn miði
hafi selzt að sýningunni, en engar
sönnur veit ég á þeim fróðleik.
EKkert nýtt leikrit var seft á svið
á hátíðinni aðeins eitt verk úr
vetrardagskrá leikhússins kom
bar nærri, enginn nefndi ný ís-
lenzk verk í sambandi við hátíð-
ina. Að vísu er það haft eftir þjóð-
leikhússfjóra í nýlegu blaðavið-
tali, að „rætt hafi verið um“ að
fá nýtt leikrit eftir Laxness á há-
tíðina, en svo kemur reyndar upp
úr kafinu að skáldið er alls ekki
NICHOLAI GEDDA