Tíminn - 07.07.1960, Blaðsíða 5

Tíminn - 07.07.1960, Blaðsíða 5
TIM W N, fimmtudagimi 7. júlí 1960. 5 Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN. Framkvæmdastióri: Tómas Arnason. Rit- stjórar: Þórarinn Þórarinsson (áb.), Andrés , Kristjánsson. Fréttastjóri: Tómas Karlsson. Auglýsingastj.: Egili Bjarnason. Skrifstofur í Edduhúsinu. — Símar: 18300—18305. Auglýsingasimi: 19523 Afgreiðslusími: 12323. — Prentsmiðjan Edda h.f. „Tólf mílumar eru búnar að vera” Á annarri útsíðu Mbl. birtist í gær ofangreind fyrir- sögn. Tilefni hennar var það, að brezkur togari hafði komið til Akureyrar og fréttamaður Mbl. gengið á fund brezku sjómannanna og átti viðtal við þá. Fréttamannin- um segist m.a. svo frá: „Fréttamaðurinn spurði sjómennina hvað þeir vildu um 12 mílurnar segja. — Þær eru búnar að vera." Þetta svar sjómannanna gerir Mbl. svo að sínum eigin orðum í fyrirsögn greinarinnar. Vafalaust er það nú líka að verða meira og meira skoðun brezkra útgerðarmanna og sjómanna, að tólf mílurnar séu búnar að vera Linkind ríkisstjórnarinnar og yfirstjórnar Landhelgisgæzlunnar er með slíkum hætti, að Bretar draga þessa ályktun af henni. Hér í blaðinu í gær var það rakið með nokkrum dæmum, hvernig yfirstjórn Landhelgisgæzlunnar hefur forðazt að segja frá yfirtroðslum og ofbeldi Breta innan fiskveiðilandhelginnar að undanförnu. Fréttirnar af hin- um sífelldu brotum og ofbeldi Breta hafa yfirleitt fyrst borizt þjóðinni í brezkum blöðum, sem ekki hafa verið feimin við að segja frá þeim. Yfirstiórn Landhelgisgæzl- unnar hefur ekki sagt frá þeim, nema hún hafi verið tilneydd og þá fyrst eftir dúk og disk. Það er alveg eins og hún hafi viljað halda landhelg'sbrotum og ofbeldi Breta leyndum fyrir íslenzku þjóðinni. Þessi linkind b.efur af hálfu Breta verið skilin á þann veg, að íslend- ingar væru að heykjast í málinu, eða m. ö. o., ,,að tólf mílurnar væru búnar að vera“, svo að notuð séu orð brezku sjómannanna í Mbl. Það hefur svo að sjálfsögðu ýtt undir þetta álit Breta, að landhelgisgæzlan er hætt að skrá þau brezk skip, sem eru staðin að veiðum innan landhelginnar. Bersýnilegt er einnig. að þannig hefur verið haldið á sakaruppgjöfinni, að Bretar hafa skilið hana sem undan- lát af hálfu íslendinga. Sakaruppgjöfin gat gert víst gagn til þess að sýna sáttarhug af hálfu íslendinga. ef það var jafnframt nógsamlega áréttað. að hún stafaði ekki af undanhaldi. Þetta hefur verið vanrækt, Bretar hafa því misskilið hana og gengið á lagið. Þeir halda að það sé leiðin til að sigrast á íslendingum. Slíkt er hins vegar misskilningur. Að óreyndu skal því ekki trúað, að linkind sú, sem ríkisstjórnin hefur sýnt undanfarið, stafi af því, að hún sé að gefast upp. Hún hefur sennilega hagað vinnubrögðum sínum á þenn- an hátt í þeirri trú, að þetta yrði til að sansa Breta. Starfsaðferðir hennar hafa hins vegar haft öfug áhrif, eins og þeir, sem raunsærri voru, hafa alltaf óttazt. í stað þess að sýna sáttahug, hafa Bretar gengið á lagið. Af þessu verður ríkisstjórnin nú að draga réttar álykt- anir. Hún verður að breyta um starfsaðterðir, hætta lin- kindinni og undanhaldinu reyna ekki að leyna ofbeldi Breta, heldur mæta þv< með þeim ráðum, sem tiltæk eru. Með því eina móti vinnst sigurinn. Geri stjórnin þetta ekki. getur hún neytt þjóðina til að grípa í taumana. íslendingar munu ekki þola lepp- stjórn fremur en Suður-Kóreumenn. Ríkisstjórnin verður nú að setja í sig rögg og festu og sýna í verki. að hún sé íslenzk stjórn, en ekki leppstjórn Hún verður að láta það sjást í orði og verki, að tólf mílurnar eru ekki búnar að vera, þótt Bretar séu farnir að halda það. / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / '/ / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ; / / / / / / ERLENT YFIRLIT Átök stórveldanna um Kúbu Tekst Rússum að ná fótfestu viS bakdyr Bandaríkianna ? ATHYGLI manna hefur aS undanförnu mjög beinzt að Kúbu og þeim atburðum, sem hafa verið að gerast þar í olíu- málunum Hæglega getur nefni- lega farið svo, að þar sé aðeins að ræða um upphaf einhverra mestu fjárhagslegra og stjórn- málalegra átaka, er hafa átt sér stað milli Bandaríkjanna og Sovétríkjanna. Til þess aS glöggva sig á þeim, er rétt að hverfa fyrst nokkuð aftur í tímann. Kúba var spönsk nýlenda fram undir seinustu aldamót. Þá gerðu Kúbubúar uppreisn gegn Spánverjum og notuðu Bandaríkin það tækifæri til að grípa inn í og leiddi það til styrjaldar milli þeirra og Spán- verja, er lauk fljótt með ósigri þeirra síðarnefndu. Kúba var síðan hernumin af Bandaríkj- unum, en hlaut sjálfstæði að nafni til 1902, en Bandaríkin höfðu áfram rétt til að skerast þar í innanlandsdeilur, ef þeim þætti þurfa og gerðu það síð- as't 1917. Síðan 1934 hefur Kúba haft fullt sjálfstæði. Alllöngu áður en Spánverjar voru hraktir frá Kúbu, byrjuðu bandarískir auðhringar að ná fótfestu á Kúbu, en þó fyrst fyrir alvöru eftir að landið komst undir bandarísk yfirráð. Síðan hafa þeir eflt' aðstöðu sína þar stöðugt, og má segja, að flestar stóreignir þar hafi lent í höndum þeirra, m. a. helztu sykurekrurnar, en sykur er aðalframleiðsluvaran á Kúbu. Bandarísku auðhringam- ir hafa grætt offjár á þessum eignum sínum, en því er ekki að neita, að fyrir atbeina þeirra hafa ýmsar verklegar framfaiir orðið meiri en ella. Þótt amerisku auðhringarnir hafi ekki haft bein afskipti af stjórnmálum á Kúbu, hafa þeir oftast ráðið bar bak við tjöldin, en allajafna hefur Kúba búið við meira og minna spillta ein- ræðisstjórnendur. Einna verstur þeirra var Batista, er fór með völd næst á undan Castro, en hann átti völd sín ekki sízt bandarískum auðhringum að þakka, og studdu þeir hann meðan fært var. Þáð liggur í augum uppi, að ai'ðrán bandarísku auðhring- anna hefur notið lítilla vin- sælda á Kú'bu, og vegna starf- semi þeirra er það létt verk fyrir Castro að halda uppi and- stöðu gegn Bandaríkjunum. ÞEGAR CA.STRO brauzt til valda á Kúbu fyrir hálfu öðru ári, var því almennt fagnað meðal frjálslyndra manna í Bandaríkjunum, því að stjórn Batista var orðin mjög illræmd þar. Castro hafði talað þannig, að vel mátti ætla að hann væri frjálshuga umbótamaður, sem beitti sér fyrir ýmsum félags- legum kjarabótum og hefði það ekki vakið neitt gremju Bandaríkjamanna almennt, þótt það hefði verið gert á kostnað auðhringanna að meira eða minna leyti. Eftir nokkurt skeið tók þó að bera á því, að leiðir Castros og Bandri'íkjamanna lágu illa saman. Bandaríkjastjórn gat ekki veitt Cstro þá aðs'toð, er hann vildi, m.a. vegna tillits til afturhaldsstjórna í öðrum löndum Mið- og Suður-Amer íku, er óttuðust áhrifin frá byltingu hans. Auðhringarnir, Castro, einræðisherra Kúbu, talar oft klukkustundum saman í sjónvarp. Hér sést hann vera að halda eina af sjónvarpsræðum slnum. sem höfðu hagsmuna að gæta á Kúbu, reyndu líka eftir megni að spilla fyrir honum, einkum þó eftir að hann fór að láta ríkið taka ýmsar eignir þeirra, einkum stórjarðir, eign- arnámi. Þá beitti og stjórn hans sízt minna ofbeldi og harð ræði en stjóm Batista hafði gert. Stjórnarhættirnir urðu jafnvel enn ófrjálslegri en þeir höfðu áður verið. Sameiginlega gerði þetta það að verkum, að sambúð Castros og Bandaríkj- anna fór stöðugt kólnandi, en Castro sneri sér í staðinn meira að Rússum, og kommúnistar fengu vaxandi hlutdeild í stjórn hans. Fyrir nokkrum mánuð- um gerði hann allstóran við- skiptasamning við Rússa, m.a. um kaup á olíu. Bandarísku og brezku olíuhringarnir hugðust að hindra þetta með því að neita um, að rússnesk olía yrði hreinsuð í stöðvum þeirra. Þetta leiddi til þess að Castro lét ríkið taka olíuhreinsunar- stöðvar hringanna eignarnámi fyrir fáum dögum, og hefur nú byrjað rekstur beirra undir stjórn rússneskra sérfræðinga. AF HÁLFU Bandaríkjanna er nú mjög rætt um, hvað helzt skuli grípa til ráða til að koma í veg fyrir, að Rússar festi sig í sessi á Kúbu, sem er rétt við bakdyr Bandarikjanna, eins og það hefur oft verið orðað. Full víst er talið, að þeir muni stöðva alla olíuflutninga til Kúbu, en hins vegar þykir sennilegt, að Rússar geti séð Kúbu fyrir nægri olíu, svo að þetta muni ekki koma að sök. Þá ræða Bandaríkjamenn um að hætta að kaupa sykur frá Kúbu, en þeir hafa keypt helming framleiðslunnar þar að undanförnu fyrir nokkru hærra verð en fáanlegt er á heims- markaði. Eisenhower hefur nú fengið heimild þingsins til þess að hætta þessum kaupum og hafa þau verið stöðvuð til bráðabirgða. Þetta getur orðið áfall fyrir Kúbu, en þó getur Castro sennilega komizt yfir það, ef Rússar hjálpa honum. Enn er ekki fullráðið hvað Bandaríkjamenn gera. Þeir verða að fara mjög varlega í því að beita efnhagslegum þvingunum, því að það getur mælzt ilia fyrir í Suður-Amer- íku, Asíu og Afríku. Sama gildir um heinaðarlega íhlut- un. Ef til vill myndi þá líka Castro biðja Rússa um hjálp og þeir gætu illa neitað henni. Bandaríkin hafa nú flota- stöð á Kúbu og hefur Castro enn ekki krafizt þess, að þau legðu hana niður. Við því er hins vegar búizt, að hann krefj ist þess þá og þegar, ef sam- búð hans og Bandaríkjamna batnar ekki, og hóti jafnvel með því að gera hernaðarbanda lag við Rússa, ef Bndaríkja- stjórn verður ekki að kröfum hans. CASTRO er þannig Banda- ríkjamönnum mikið vandamál um þessar mundir. Það eykur á þennan vanda, að eifitt er að sjá hvert hann raunverulega stefnir og hve traustur hann reynist ' sessi. Bandaríkjamenn viðurkenna yfirleitt, að hann sé ekki kommúnisti, en hann sé öfgafullur hugsjónamaður og draumóramaður, sem vel gæti hafnað þeiiTa megin. Eins og stendur, nýtur hann vafalaust mikillar alþýðuhylli á Kúbu, m.a. vegna eignatöku stórjarða, er hann hefur látið í hendur samvinnufélaga landbúnaðar-' verkamanna. Hættan getur m. a. verið sú, að þótt Castro ætli sér ekki að gerast háður komm únistum, þá verði hann það ó- afvitandi meira og minna, og þeir steypi honum svo úr stóli, ef þeir ta bolmagn til þess. Hver, sem verður framvinda mála á Kúbu, er það víst, að hún er Bandaríkjunum lexía um að endurskoða afstöðu sína til málefna Suður- og Mið-Am eríku. Ef þau halda áfram að vernda þar illa fengna hags- muni bandarískra auðhringa og styrkja afturhaldsmenn eins og Batista til valda, getur brátt orðið sama ástandið í gervallri Mið- og Suður-Ameríku og nú er á Kúbu. Fyrir Bandaríkin skiptir höfuðmáli, ef vel á að fara, að frjálslynd og umbóta- sinnuð framfaraöfl taki foryst- una í þessum löndum. áður en það er orðið of seint. Þ.Þ. / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / f / / '/ / / / / / / / / / / / / / r / / /

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.