Tíminn - 03.09.1960, Blaðsíða 9

T íJVIIN N, laugardaginn 3. september 1960.
9
Hannes J. Magnússon, skólastjóri á Akureyri:
Á þjóöin nokkuð á hættu?
Þa5 tekur 5 mínútur a5 framleiöa einn poka af þangmjöli.
Og nú kemur mikilvæg spurn-
ing: Hvers vegna er Kennaraskól-
inn ekki fullskipaður, þar sem at-
vinna að loknu námi er svo örugg?
— Og hvers vegna hverfa menn úr'
stéttinni að loknu prófi eða síðar?
Við þessu er aðeins eitt svar: Þeir
geta valið um margar stöður, sem
eru miklu betur launaðar en kenn-
arastaðan. Og það er bezt að segja
það eins og það er: Á okkar miklu
efnishyggjuöld velja menn sér
ekki stöður af hugsjónalegum á-
stæðum, nema að mjög litlu leyti.
Menn spyrja fyrst og fremst um
launin. Kennaraefni og kennarar
eru börn síns tíma. Um 'þetta tjóar
efcki að sakast. Það ber at> fagna
því, að við erum að fá nýjati og
vandaðan Kennaraskóla. Það geter
Þa$ þarf aí> gera miklar kröfur til kennara
en jaínframt aÖ búa vel aÖ þeim
Óskar Sveinbjöi nsson forstjórl býður GuSmundi Daníelssyni rithöfundi aS smakka á fersku þangmjölinu.
eihvað aukið aðsókn að skólanum
í bili, en dettur nokkrum í hug,
að það ráði úrslitum að óbreyttum
launum kennarastéttarinnar? Það
væri fásinna. Nýr kennaraskóli er
mikilvægur áfangi að því marki að
ala upp dugmikla og menntaða
kennarastétt, en þar þarf fleira til
að koma. Það er höfuðatriði að
gera kennarastarfið eftirsóknar-
vert. Þá fáum við góða kennara-
stétt.
Eins og áður segir, þurfti að
ráða 118 réttindalausa og ósér-
menntaða kennara að barnaskólum
landsins á síðasta ári, 68 við fasta
skóla og 50 við farskóla. Tii þess-
ata manna eru ekki gerðar neinar
sérstakar menntunarkröfur, og
margt af þessu fólki sinnir öðrum
störíum, svo sem bændur og hús-
freyjur. Þama eru búfræðingar og
gagnfræðingar og sumir hafa jafn-
vel enn minni skólamenntun. Það
er fjarri mér að segja nokkurt
styggðaryrði um þetta fólk, sem
ihleypur þarna í skarðið eftir
beiðni. En það hefur búið sig und-
ir önnur störf. Nú er á öllum svið-
um krafizt sérmenntunar til hinna
ýmsu starfa, bæði verklegra og
andlegra, og þar er engum hleypt
inn fyrir dyr, nema hann geti sýnt
góða og gilda pappíra. Er sér-
menntun þá einskis virði í ein-
hverju því vandasamasta og á-
byrgðarmesta starfi sem þjóðfélag-
ið ‘hefur yfir að ráða? Furðulegt
má það kallast. En iþað er eins og
ekkert þyki athugavert við þetta,
ihvorki af fræSslumálastjórninni
né öðrum. Eða hvað er gert til að
kippa þessu í lag?
Samkvæmt lögum má engum
fela kennarastarf nema hann hafi
aflað sér sérmenntunar til þess.
Þetta er ekki stéttarhroki frekar
en það er stéttarhr'oki að meina
leikmönnum að taka að sér emb-
ættisstörf presta. Nú eru mörg
prestaköll óveitt. Ég hef ekki
heyrt því hreyft að leysa þann
vanda með því að skipa leifcmenn
í þessi ósetnu embætti. Nei —
þau eru heldur látin standa auð.
Á síðasta fulltrúaþingi S.f.B.
voru þessi mál mifcið rædd og þai'
var engi-nn ágreiningur um, að hér
þyrfti eitthvað að gera til að kom-
ast hjá vandræðum. f greinargerð,
sem stjórn S.f.B hafði látið gera
kom margt athyglisvert fram, sem
koma mun mörgum á óvart. Það
mun t.d. koma einhverjum á óvart,
að byrjunarlaun kennara eru
46,206,20 fcr. á ári, en árslaun
verkamanns — t.d. 16 ára unglings
54,687,36 kr. Kennari, sem hefur
4—5 ára sérmenntun að baki að
landsprófi loknu, er því fyrsta
starfsár sitt með kr. 8,481,16 lægri
árslaun en ófaglærður verkamað-
ur, og það tekur' kennara yfir 30
ár að vinna fyrir sömu heildar-
upphæð og verkamaður, þótt báðir
hafa stöðuga vinnu.
í greinargerð þessari segir enn
fremur:
— Við samanburð á kjörum
kennara hér og í öðrum löndum
er oft á það bent, að sumarleyfi
hér sé þrír mánuðir, en erlendis
yfirleitt um tveir mánuðir. En við
slíkan samanbiuð ber jafnframt
á það að líta, að víða erlendis
starfa skólar aðeins fimm daga
vikunnar, og kennslustundafjöldi
kennara á viku er þar mun minni
n hér. Þar er einnig yfirleitt
einsett í kennslustofur, og kennar-
nn getur innt störf sín af hendi
í samfelldr'i kennslu á hentugum
tíma dagsins. (Ef nefna ætti töl
ur í þessu sambandi, þá eru lág-
marfcslaun kennara á íslandi rúm-
lega 25 þúsund kr. lægri en i
Danmörku.)
Sömu rökum hefur einnig verið
haldið fram í samanburði á laun-
um kennara og annarra ríkisstarfs-
manna. Þ.e. að miða beri laun
kennara við það, að hann vinni í
sumarleyfi sínu. Þetta er vægast
sagt hvorki heppilegt né sann-
gjarnt og sæmir varla ríkisvald-
inu að vísa starfsmönnum sínum
til fanga inn á atvinnusvið annarra
stétta, sem oftast er fullskipað
fyrir. Kennarar hafa heldur engan
rétt til vinnu þar. Yrði þeim eðli-
lega meinað að ganga að slíkri
vinnu, hvenær sem stéttarfélögum
kynni að þykja þess þörf.
Auk þess ber að líta á það, að
kennsla er þreytandi starf, og
kennurum því full þörf góðrar
hvíldar að loknu vetrarstarfi. Hitt
er þó ekki minna um vert, að
kennari, sem leysa vill starf sitt
- SIÐARI GREIN -
vel af hendi, hafi tíma og tækifæri
til að afla sér nýrrar þekkingar
og kynna sér nýjungar I starfi
sínu. Sífelldar áhyggjur fyr ir brýn-
ustu nauðsynjum loka þeim leið-
um með öllu.
Af þessu öllu er óhæft að ætla
kennurum að bæta sér upp lág
laun með því að snapa sér vinnu
hér og þar í sumarleyfi sínu.
Flestir ríkisstarfsmenn — aðrir
en kennarar — hafa tekjur af
vel borgaðri yfirvinnu (eftir-
vinnu o. fl.) í sambandi við starf
sitt, sumir mjög verulega.
Vinni kennari hins vegar yfir-
vinnu, þ.e. kenni fleiri stundir
en sem svarar kennsluskyldu
hans, fær hann það greibt sem
stundakennslu. En það kaup er
miðað við sem svarar 80% af föst-
um launum.
Yfirvinna kennara er því efcki
greidd með álagi, heldur launum,
sem er 20% lægri en dagvinna.
Er það vafalaust einsdæmi í
launagreiðslum hér á landi.
Þá hafa kennar'ar einnig sér-
stöðu meðal annarra stétta um
það, að verða að inna vinnu sína
af hendi hvenær dagsins sem skól-
anum henter. Er þá ekki tekið til-
lit td þess á neinn hátt, þótt
vinnustundir þeirra séu slitnar úr
samhengi. Þeir vinna í matartím-
um, eftir hádegi á laugardögum,
eða í eftir'- og jafnvel næturvinnu.
Enn fremur má benda á það, að
kennarar við 9 mánaða skóla hafa
í framkvæmd kennt 38 stundir á
viku yfir veturinn vegna þess, að
skólarnir hafa ekki haft næga
kennslu fyrir þá í september, en
til þess ber þeim engin skylda.
— Sé gerður samanburður á
launum kennara við barnaskóla
annars vegar og unglingaskóla
(gagnfræðaskóla) hins vegar, kem
ur í Ijós, að launa- og starfskjör
barnakennara eru mun lakari og
er þó hlutur unglingaskólakenn-
aranna sízt of góður.-------
Skólakerfið er hátimbruð borg.
Það er þjóðaruppeldi í heild
einnig. Kennurum er því trúað
fyrir miklu og það verður að rikja
trúnaður og traust á milli þjóð-
félagsins og kennarastéttarinnar.
Það lítur út fyrir, að sá grundvöll-
ur sé efcki tr'austur nú. Kennarar
eru óánægð stétt, en -hver stétt,
sem vinnur verk sitt óánægð, er
■ ekki lífcleg til að skila fullkomnu
starfi. Kennarar hafa viljað vinna
verk sitt vel. Ég efast t.d. um að
'Framhald a 15 slðu)