Tíminn - 28.09.1960, Blaðsíða 5

TÍMINN, miðvikudagimi 28. september 1960.
5
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
Framkvæmdastjóri: Tómas Ároason. Rit-
stjórar: Þórarinn Þórarinsson (áb.), Andrés
Kristjánsson. Fréttastjóri: Tómas Karlsson.
Augiýsingastj. Egill Bjarnason. Skrifstofur
í Edduhúsinu. — Símar: 18300—18305.
Auglýsingasími: 19523. Afgreiðslusími:
12323. — Prentsmiðjan Edda h.f.
w__________________________________________—-----------------'
Burt með vaxta-
okrið taíarlaust
Ein hin hatrammlegasta aSgerS núverandi ríkisstjórn-
ar í efnahagsmálum er vaxtahækkunm Sú aSgerS er ekki
aSeins hnefahögg í garS almennings og allra þeirra.. sem
eru á einhvern hátt aS reyna aS koma undir sig fótum
eSa þaki yfir höfuS.. heldur eitt hiS mesta kverkatak' sem
hægt var aS beita alla almenna uppbvggingu og framfarir
í landinu og framleiSsluatvinnuvegi íandsins.’
Ýmsar þjóSir beita því ráSi til þess aS hafa áhrif á
efnahagsþróun aS hækka eSa lækka vexti, en þar er þó
sjaldan aS ræSa um meira en hálfan eSa heilan hundraSs-
hluta til hækkunar eSa lækkunar. enda er þaS viSur-
kennt, aS stærri stökkbreytingar séu hættulegar og allra
hættulegastar eru þær hjá þjóS, sem er í miSri uppbygg-
ingu atvinnulífs síns og þarf aS gera þar á skömmum
tíma margfalt átak á viS aSrar þjóSir.
Ríkisstjórnin lét sig þó ekki muna um aS hækka al-
menna vexti allt upp í 12%, en þaS voru þar til á þessu
ári kallaSir okurvextir aó íslenzkum lögum
Framsóknarmenn bentu þegar á þaS, aS aSgerS þessi
væri meS öllu óafsakanieg og hreint og beint tilræSi.
Engin nágrannaþjóS, eSa nokkur' pjóS, sem teldi sig
meSal siSaSra þjóSa í efnahagsmálum, hefSi svo háa
bankavexti. Þeir bentu á, aS þetta mundi alls ekk- ná
þeim tilætlaSa árangri sem haldiS var á loft en hins
vegar verSa slík drápsbvrSi á framleiösluatvinnuvegum
þjóSarinnar, aS þeir mundu ekki undir henrd rísa, og því
hefSi þetta þveröfug áhrd viS allar sæmilegar efnahags-
ráSstafanir, sem auSvitaS verSa aS miða aS því að treysta
rekstrargrundvöll þeirra atvinnuvega, sem þjóSin á lífs-
afkomu sína undir.
Þetta er nú ljóslega komiS á daginn, eins og alþjóS
veit. VaxtaokriS hefur orSiS þjóSmni til ómetaniegs
hnekkis og bölvunar. ÞaS hefur í för meS sér beina og
stórfellda lífskjaraskerSingu þúsunda borgara í landinu,
eSa þeirra, sem vexti verSa aS greiSa af skuldum ÞaS
eykur rekstrarörSugleika fyrirtækja ug atvinnuvega um
allan helming. ÞaS er ekki sízt vegna okurvaxtanna, sem
útgerSarmenn lýsa nú yfir, aS möguleikar til útgerSar
hafi stórversnaS viS aSgerSir ríkisst.jórnarinnar, þótt
fleiri aSgerSir hennar komi til VaxtaokriS þjakar land-
búnaSinn og iSnaSinn, og þaS nær á engan hátt þeim til-
gangi, sem boSaSur var.
Það er því skýlaus sarmgirniskrafa þjóðarinnar, að rík-
isstjórnin afnemi okurvextina tafariaust, hætti þessari
vansæmandi féflettingu og létti þessum hluta byrðarinnar
af atvinnuvegunum, sem hún er komin vel á veg með að
knésetja.
Burt með okurvextina tafarlaust.
Borið á beitarlönd
Eitt hiS mikilvægasta atriði landgræðslu hér á landi
er aS rækta upp og verja örtröS beitariönd í heimahögum
og á afrétti meS áburSi. Notkun flugvéla í þessu skyni er
merkilegt nýmæli. Nokkrar tilraunir í þessa átt hafa sýnt
ótvíræSan árangur. í sumar var t. d. boriS á allmikiS
landsvæSi á heiSum skammt frá Húsavík til þess aS vega
á móti ofbeit, sem þar heiur veriS.
Þannig þurfa bæir og sveitafélög aS hefjast handa í
samstarfi viS ríkiS um nýja landvinnmga.
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
t
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
‘/
'/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
‘/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
i
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
Gunnar Lestikow skrifar frá New York:

hgþveiti hefur skapazt í Laos
ÞEGAR ÞESSAR línur eru
ritaðar DÚast menn við því í
aðalstöðvum Sameinuðu þjóð-
anna að tá hjálparbeiðni frá
li'tla konungsríkinu í Indónesíu,
þar sem borgarastríðið stöðvað-
ist af sjallu sér í fyrra jafn-
skjótt og sendinefnd Samein-
uðu þjóðanna birtist þar til
þess að athuga málin nánar.
Þetta litla konungsríki er Laos.
í raun og veru er ástandið
núna mjög svrnað og í fyrra.
Þar er urr að ræða innrás á-
nangenda komrnúnista hinna
svokölluðu Pathet Lao frá her-
stöð í hinu kommúnistiska
N orður-Vie-t-N am.
En ástandið er þó talið hættu-
legra en í fyrra af tveimur
ástæðum. Hin fyrri er sú, að
Pathet Lao er greinilega öflugri
hreyfing en í fyrra. og að and-
stæðingar Pathet Lao eru
klofnir í innbyr'ðis átökum.
KOMMÚNISTAR eru ekki
vanir að láta langt líða milli
slikra innrásar-áhlaupa. Banda-
ríkin, sern eru í SEATO-sam
tökunum, en þau hafa tekið
Laos undn vernd sína. hafa í
samræmi við starfsreglur sam-
takanna, sent herskip úr sjö-
unda floíanum í átt til Viet-
Nam-stranda.
Staða Laos er mjög þýðingar-
mikil. en varnarmáttur landsins
ekki í neinu samræmi við það.
Þarna má segja, að sé eins kon-
ar brú milli Kína og Norður-
Viet-Nam á aðra hönd en Si-
ams á hina. Mekong-áin skilur
að mestu lönd Laos og Síams.
Falli Lao.-,, munu Síam, Cam-
bodia og Suður-Vietnam telja
sér ógnað á sama hátt og Laos
í dag. Og Siam, sem er hern-
aðarlega mjög veikt land, er
eins konar hlið að Malaya og
Indónesiu.
BANDARÍKIN hafa á siðustu
6 árum vertt Laos 62 millj. doll-
ara í hernaðaraðstoð og 225
millj. dollara í almenna efna-
hagsaðstoð. Miðað við íbúafölu
er þetta mesta fjárhagshjálp,
sem Bandaríkin hafa veitt
nokkru landi.
En hinn almenni boi'gari í
Laos virðist lítið hafa orðið var
við þessa hjálp. íbúar landsins
eru tvær milljónir og 85%
þeirra eru ólæsir og óskrifandi.
Spyrði maður bónda í Laos,
hvað hanr, vis's: um Ameríku,
mundi hann vafalí'tið svara, að
þetta skrítna orð hefði hann
aldrei heyrt fyrr Og líklega
mundi árangurinn verða svip-
aður. ef Kína væri nefnt. En
hitti maöur einhvern, sem
hefði einb.verja hugmynd um
það, að aðrir heimshlutar væru
til en Laos og næstu grann-
lönd er lítill vafí á því, að
maður fengi að heyra bá athuga
semd eina um heimsmálin, að
þessir fjandans útlendingar
s-kyldu bara láta Laos vera í
friði, svo að friðsamir bændur
fengju að rækta sín hrísgrjón
og dýrka sinn Búdda óáreittir
eins og þeir hafa gert frá
ómunafíð Allt aðkomið er af
uppsprettu hins illa.
EN HEIMURINN er nú einu
sinni 'orðinn þannig, að bænd-
urnir í Laos eru ekki að spurð-
ir, og þeii hafa engin afskipti
af því uynlega þríhyrnings-
stríði, sem ólgar umhverfis þá,
og þeir lata sér það ekki koma
við, fyrr en einhver þeirra fær
kúlu í hötuðið.
Væri Suðaustur-Asía ekki
slík púðurtunna og raun ber
vitni, mætfi helzt líka ástand-
inu í Laos núna við kvikmynda-
kómedíu gerðri eft.ir kvik-
myndahanclriti Lumuir.ba.
Hér er stutt yfirlit vfir þróun
mála þarna síðustu mánuðina:
Foring: fallhlífarsveifar nokk
urrar, Kong Le kapteinn hafði
lengi bar,zt hraustlega gegn
Pathet Lao og orðið vel ágengt.
En smát'' og smátt þreyttist
hann á þessu Þessi eilífi skæru
hernaður vai'ð aldrei til lykta
leiddur, og enginn virtist meta
baráttu hans, allra sízt íbúar
Iandsins.
OG HVAÐ GERIR sá maður,
sem er búinn að fá nóg af for-
ystu fyrir laotískri fallhlífaher-
sveit? Harm gerir uppreisn og
það gerði Kong Le Það vildi
til, að önnur fallhlífahersveit
hans var einmitt á verði í höf-
uðborginni Vient'ane, og hann
þurfti ekki annað en tilkynna
forsætisráðherranum Tiao Sam-
sonith að hans þyrfti ekki við,
og sá góöi maður varð því að
líta á sig sem valdalausan
mann.
Og hvað gerir svo laotískur
forsætisráðherra, þegar liðsfor-
ingi tilkynnir honum, að hann
sé settur frá embætti? Hann
býr niður í töskur sínar, því að
Laos'-menn eru friðsamir og
vilja um tram allt komast hjá
blóðsúthellingum. Þess vegna
var ekki um það að ræða að
gera gagnbyltingu. Hann sagði
aðeins eitthvað á þessa leið:
Jæja þetta var leiðinlegt — en
við því er auðvitað ekkert að
gera eða segja.
STJÓRN SAMSONITH hafði
verið talin vinveitt vesturveld-
unum, en það voru nú einmitt
þau, sem herforinginn var orð-
inn leiður á. Kong Le lýsti yfir
tilgangi sínum með byltingunni
og næstu stjórnarákvörðunum
á þessa iund: 1. Erlendar her-
söðvar í Laos verði lagðar nið-
ur. (Þar er aðeins ein erlend
herstöð, í.em Frakkar hafa haft
frá gamalli tíð). 2. Hindruð skal
öll erlend afskiptasemi í innan-
landsmál Laos. 3. Erlend efna-
hags- og menningaraðstoð skal
þegin „frá öllum þjóðum“. 4.
Endurskipulagning þingstjórn-
arkerfisins. 6. Bætt lífskjör
fólksins. . ,
Hið næsta, sem herforinginn
varð að gera, var að mynda
nýja ríkisstjórn. Það var ekki
erfitt. Þarna var til reiðu prins
af konungaættum, Souvanna
Phouma, tilvalinn fulltrúi hins
hlutlausa Laos í kalda stríðinu.
Hann hafði meira að segja veitt
samsteypustjóm forystu í land-
inu 1957, og þar áttu kommún-
is'tar meiia að segja ráðherra.
Þar að auki var hann bróðir
annars prins, Souphanouvong,
sem er foringi Pathet Lao-
hreyfingarinnar. en hún er
hliðholl kommúnistum.
EN KONG LE herforingja
varð á ein skyssa. Hann gleymdi
að tilkynra konungi landsins
þessar stjórnarbreytingar. Sav-
ang Vathana konungur Laosbýr
ekki í Vientiane heldur öðrum
bæ, Luang Prabang. svo að
gleymskan er kannske eðlileg.
Konungurmn telur sig þó góð-
an og gildan Laos-mann og
hann gat ekki skilið þessa
gleymsku. en honum þótti
stjórnarskipti eðlileg, þegar
foringi 2. fallhlífarsveitarinnar
var ekki ánægður með stefnu
stjórnarinnar, og þess vegna
fékk Souvanna Phoum þegar
samþykki kóngsins til sUórnar-
myndunar Þingið féllst einnig
á, að ekk' væri um annað að
ræða en veita nýju stjórninni
traust — einróma.
EN SVO GEKK allt í baklás
allt í einu. Forsætisiáðherrann
komst . exki leiðar sinnar til
höfuðs’taðarins með blessun
konungsins, því að setuiiðsfor-
inginn í Luang Prabang tók það
upp hjá siálfum sér að taka for-
sætisráðherrann fastan, þegar
hann ætlaði að stíga upp i flug-
vélina. Honum þótti ekk: hæfa,
að íiðsforingi honum óæðri
stæði í siíkum stórræðum og
skipaði riKÍsstjórn að vilö sinni.
Og svo brauzt gagnbylting út.
Næsta dag hinn 20 ágúst héldu
fimm hersveitir í áttina til Vi-
antiane að skipun Phoumi
Wosavan herforingja, sem leit
alveg eins á málið og setuliðs-
foringinn í Luang Prabang.
Og fleiri hræringar sögðu til
sín í bænum Savannakhet í
suðurhluta landsins reis upp
mikil reiðialda vegna þess að
þingfundur með aðeins 20 þing-
mönnum af 58 hafði leyft sér
að veita uýju stjórninni traust.
Þar reru einnig að afsettir ráð-
herrar ur gömlu stjórninni.
Prins Souvanna forsætisráð-
herra sá þegar. hvernig vindur-
inn blés og myndaði nýtt ráðu-
neyti, þar sem Nosavan hers-
höfðingi var varaforsætisráð-
herra. Og aðrir gagnbyltingar-
foringjar fengu góðar ráðherra-
stöður. Kíngurmn sagði aftur
já já, og prinsinn fékk að
fljúga aftur helm til Vientiane
til þess að skýra Kong Le höf-
uðsmanni frá þessum breyting-
um.
EN ÞESSI nýja ríkisstjórn
átti sér ekki langa lífdaga.
Nosavan hershöfðingi veigraði
sér af einbverjum ástæðum við
að fara til Vientiane, bótt hann
væri orðinn varaforsætisráð-
herra, þvi að ástandið væri ekki
tryggt enn, eins og hann sagði.
Forsætisráðherrann svaraði þeg
ar að hann liti á það sem upp-
reisn af hálfu varaforsætisráð-
herra síns, ef hann kæmi ekki
þegar til höfuðborgarinnar og
tæki við stöðu sinni.
En Nosavan kom ekki. Og
enn hófst heruppreisn og stóð
fyrir henni einn herforinginn
enn. Hann fullyrti, að hin nýja
ríkisstjóm væri allt of eftirlát
við kommúnista Nosavan hall-
aðist að þessari uppreisn og
hafði líka ráð á prinsi sem for-
sætisráðherraefni, meira að
segja rikisarfanum sjálfum.
Þessi stjórn var mynduð I Sav-
annakhet og þaðan héldu nú
hersveitir af stað til Vientiane
og Luang Prabang.
Þegar svona var komið stóð-
ust hersveitir Pathet Lao ekki
þá freistingu að láta svolítið að
sér kveða. Þær hófu tangarsókn
í áttina tii höfuðborgarinnar.
Og svona standa málin. Inn-
lendar hersveitir berjast inn-
byrðis um völd í landinu, en þó
sameiginlega gegn sveitum
Pathet Lao Þetta er dálítið um-
hendis. Konungurinn hefur nú
kallað báða forsætisráðherrana
til fundar við sig en meðan
öllu þessu fer fram, er hætt við,
að sveitir kommúnista færi sig
lengra inn í landið og nái þar
jafnvel töglum og högldum.
/
'/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
r
'/
'/
'/
'/
'/
/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
‘t
'/
'/
k
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
‘/
'/
'/
/
'/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/