Tíminn - 26.07.1961, Blaðsíða 7

TÍMINN, miðvikudaginn 26. júlí 1961.
7
Lárus Jónsson:
Hver er nytsemi lusernur,
öðru nafni refasmára?
Rætt vi<S Sturlu Fritiriksson Ph. D.
Þess héfur verið getið í blöð-
um nú fyrir skemmstu, að
Sturla Friðriksson erfðafræð-
ingur og sérfræðingur við
jurtakynbótadeild Atvinnu-
deildar háskólans, hafi nýlega
komið til landsins vestan um
haf eftir að hafa hlotið doktors-
nafnbót.
Landbúnaður okkar Islend-
inga hefur ekki fleiri sérmennt-
uðum mönnum á að skipa en
svo, að vissulega er ástæða til
þess að fagna heils hugar
hverjum einum, sem bætir við
þekkingu sína.
Verkefni Sturlu var lusernur
(Medicago) einnig kallað refa-
smári.
Lusernur eru ættkvísl innan
belgjurtaættarinnar, sem er all-
mikið ræktuð víða um heim. Af
henni eru til allmargar tegund-
ir, en aðeins fáar eru ræktaðar.
í Flóru íslands er tveggja getið
sem slæðinga. Lusernur gera
miklar kröfur til jarðvegs, þríf-
ast bezt í kalkríkum jarðvegi
og þurfa mikinn áburð, en eru
lítt uppnæmar fyrir þuirki
Vegna þess að mikil búbót
væri að því fyrir íslenzka bænd-
ur, ef hægt væri að skapa eða
finna afbrigði, sem þyldi ís-
ledzkar aðstæður, þótti mér við-
fangsefni Sturlu hið forvitni-
legasta. Hélt ég því á fund
hans og fer samtalið hér á eftir.
— Hver var tilgangur rann-
sókna þinna?
— Að auðga hina ræktuðu
lusernu að hagnýtum eiginleik-
um. Verkefnið, sem var tekið
fyrir, var að rannsaka víxlfrjó-
semi ýmissa lusernutegunda
annars vegar og hins vegar víxl-
frjósemi við skyldar tegundir
innan ertublómaættarinnar svo
sem Melilotus (Steinsmári), |
Lotus (Maríuskór) og Trifoli-1
um (smári). Verkið var unnið
þannig, að rannsakað var:
’í'
. Hvaða tegundir eru svo víxl-
frjóar, að þær gefi af sér heil-
brigðan og frjóan blending.
2. Ef víxlfrjósemin er það
lítii, að blendingurinn verður
ekki fullvaxta, heldur deyr á
bernskuskeiði, þá að reyna að
rækta hið blendna kím í nær-
ingarvökva og koma einstak-
lingunum þannig á legg, svo að
unnt verði að planta honum út
og nota hann til frekari rækt-
unar.
3. Hvaða orsakir valda því
að kírnið deyr á frumstigi.
— Hvaða árangur fékkst í
þcssu efni?
— Allmikill fjöldi tegunda
var i'eyndur. Flestar fjarskyld-
ar tegundir reyndust ekki víxl-
frjóar meðal annarra átti
frjóvgun sér oft stað, en kímið
dó á fyrsta þroskaskeiði. Or-
sakirnar voru oft erfðafræði-
legs eðlis, eða misræmi í eðli
milli fósturs og móður. T. d. að
fóstrið óx hraðar en móðirin |
gat flutt því næringu og aðrar
svipaðar ástæður. Skyldar teg-
undir var oft auðvelt að víxla.
Vöxtur kíms þessara blend-
inga var borinn saman við
normal kímvöxt lusernunnar.
— Hvað viltu segja um þá
blcndinga, sem þú fékkst fram?
Heldurðu, að þar sé vísir gegn-
legra tegunda?
— Ýmsir þeirra blendinga,
sem komu fram, kunna að hafa
þýðingu við kynbætur á lus-
ernu í framtíðinni. Kannske
mætti nefna einn, sem hafði
erft stinnan stöngul frá föðurn-
um Medieago arborea, sem er
eina trjákennda lusernuteg-
undin.
Annar kom fram, sem hafði
vansköpuð krónublöð. Svona
gallar á blóminu veikja krón-
una, en geta um leið auðveld-
að býflugum að annast frjóvg-
un, þar sem normal blóm er

1
HVER SVEIK?
I Morgunblaðinu í gær (25.
júlí) er Samband ísl. samvinnu
félaga talið hafa „girt fyrir
kjarabætur"------„með svik-
um“.
Er þar vikið að því, er kaup-
félögin á Húsavík og Akureyri
og síðan SÍS, leystu fyrir sitt
leyti þann harða hnút, sem
kaupgjaldsmálin voru komin í
og leitt höfðu tii verkfalla
snemma í sumar.
Þessar ásakanir blaðsins fá
sannarlega ekki staðizt. Sam-
vinnumenn höfðu ekki fent til
uppsagnar kjarasamninga, þótt
þeim væri ljóst, að lífskjörin
liöfðu verið stórlega skert.
Þeir stóðu ekki fyrir verkföll-
um. Þeir höfðu ekki ráðið þeim
aðgerðum, sem leiddu til þeirra.
Lengi hafi verið reynt að
semja. Sáttasemjari hafði gert
sitt til að leysa málið — allt
án árangurs. Verkföllin voru
skollin á.
Það, sem samvinnumenn nú
M
gerSu, var ekkert annað en A
það, að í stað þess að horfa upp p
á margra vikna verkfall, til §
stórtjóns fyrir alla, leituðu
þeir samninga við lægst laun- ||
uðu stétt þjóðfélagsins, verka- II
menn, á þeim grundvelli, sem f
beztur varð fundinn og náðu
samningum. ,v
Allir vita, að hversu lengi, f
sem verkföll hefðu' staðið,
myndi aldrei hafa verið samið &
upp á tillögu sáttasemjara. *
Samningar liefðu að lokum orð ^
ið svipaðii því, sem kaupfélög- Á
in og SÍS sömdu um strax og ®
sízt af öllu hagstæðari fyrir at-
vinnurekendur. Enda kom á f
daginn, að alls staðar var sani ®
ið um svipuð kjör. gj
Það fer því sannarlega fjarri,
að samvinnumenn hafi svikið
ein neða neinn með þessum
samningum. Þeir leituðu úr- )
ræða og fundu þau, þar sem
aðrir sáu engin. Það hafa þeir
oft gert áður. — PHJ.
rammlega lokað.
Einnig mætti nefna einn tví-
litna, hvítblóma einstakling,
sem getur orðið þýðingarmikill
við rannsóknir á erfðum blóm-
Iitar.
Þrílitna einstaklingur, sem
kom fram, er þó hvað athyglis-
verðastur, því að með endur-
vixlun við foreldri koma fram
einstaklingar með misjafna tölu
litninga. Af samanburði á útliti
þeirra er hægt að finna hvaða
áhrif einstakir litningar hafa á
svipfar plöntunnar, vegna
þess, að vanti einn litning eða 1
einum sé ofaukið hefur það I
áhrif á hóp eiginleika, sem '
grundvallast á genum, sem sá
litningur ber.
— Hvers vegna valdir þú lus-
ernur fremur en aðrar tegundir
belgjurta?
— Lusernan er þýðingar-
mesta belgjurt á sláttuvöllum
Norður-Ameríku og einnig
mikið notuð um allan heim. Nú
er reyndar einnig farið að
rækta hana til beitar, þvi að
komið er fram skriðult af-
brigði
Þegar lusernan kom fyrst til
Bandaríkja N.-Ameríku var að-
eins hægt að rækta hana um
sunnanverða álfuna, en smám
saman hefur tekizt að teygja
hana norðar og norðar, og nú
er hún ræktuð í Kanada og
Alaska. Vesturríki Kanada eru
mestu fræræktarríki landsins
og þar er mest ræktað af lus-
ernufræi þeirra.
Auk alls þessa bætist við, að
í Saskatoon, þar sem ég vann
að rannsóknunum, er sérstakt
safn lusernutegunda og því
mikill efniviður að vinna úr.
— Hvað álítur þú um horfur
varðandi ræktun lusernu hér á
landi?
— Með tilliti til þess, sem
sagt var um þróun lusernu-
ræktunar í N.-Ameríku, verður
vafalaust hægt að rækta hana
hér. Frærækt þurfum við þó
varla að gera ráð fyrir. Efa-
laust má telja, að allmikill efni
viður sé ennþá fyrir hendi í
heimalöndum lusernunnar,
Austur-Evrópu og Asíu, til kyn-
bóta á henni og vel kunna þar
að leynast frostþolin staðbrigði.
— Hefur þú unnið að þess-
um rannsóknum algjörlega vest
ur í Saskatoon?
— Heimildum safnaði ég hér
heima og gerði fáeinar víxlanir,
en að öðru leyti hafa rannsókn-
irnar verið gerðar vestan hafs.
Ég þakka Sturlu fyrir við-
talið. Eins og menn sjá af
þessu er hér um giundvallar-
rannsóknir í erfðafræði og
grasafræði að ræða, en ekki
beinar hagnýtar tæktunartil-
raunir. Slíkar grundvallarrann-
sóknir eru nauðsynlegur undan-
fari hinna.
Erlenf vfirlit
483 og þjóðernissinna-stjórnin
á Formósu fengi 88, þar sem
reiknað væri með íbúum alls
Kína. Formósa fengi þannig
þrisvar sinnum fleiri starfs-
menn en t. d. Ítalía.
Að baki alls ágreiningsins
um skipulag S. Þ. er svo rót-
gróin ótrú Sovétríkjanna á hug
myndinni um alþjóðlega emb-
ættismannanefnd, þar sem ein-
stakir' meðlimir væru óbundnir
af samiþykktum stjórna landa
sinna. Krustjoff hefur sagt, að
hann sé þess fullviss, að til séu
hlutlaus lönd, en ekki hlutlaus-
ir menn. Hann telur því, að
framkvæmdastjóri frá kapital-
isku landi muni alltaf fylgja
stefnu, sem mismuni hinum
sósíalistisku löndum.
Krustjoff hefur og meðfædda
andúð á alþjóðlegu samstarfi,
sem grundvallast á vilja meiri
hlutans og Sovétríkin yrðu
þannig t. d. að beygja sig und-
ir meirihlutasamþykktir. í raun
og veru hafa Sovétríkin alltaf
farið sínar leiðir, hvað sem
samþykktum líður og þótt að-
ferðir þeirra hafi ekki verið í
anda S. Þ. eða samkvæmt meiri
hlutavilja þar. Krustjoff sagði
og nýverið í ræðu, er hann hélt
fyrir Nkrumah, forseta Ghana,
í Moskva, að jafnvel þótt öll
lönd heims væru í andstöðu við
Sovétríkin og ógnuðu öryggi
þeirra, munu Sovétríkin ekki
láta bugast, heldur halda fast
á rétti sínum og treysta á mátt
sinn. Og við höfum öll tæki til
þess að koma fram áformum
okkar. Engum sögum fer af
því, hvað Nkrumah hugsaði
undir þessum lestri.
(Lauslega þýtt úr Aktuelt
17. 7. 1961.).
Góð heimsókn í Breiðafjarðareyjar.

Margir góðir gestir hafa heim-l
sótt okkur í eyjarnar í sumar, þar
á meðal þau séra Halldór Kol-
beins og frú Lára, kona hans. Séra
Halldór hefur nú látið af prest-
skap í Vestmannaeyjum, þar sem
hann hefui þjónað í 16 ár. Hann
var vígður til Flateyjarprestakalls
fyrir 40 árum og kom nú til að
flytja messu í Flateyjarkirkju 9.
júlí að réttum 40 árum liðnum
frá því hann sté þar í stólinn í
fyrsta sinn. Veður var hið ákjós-
anlegasta. logn og sólskin, svo að
fjölmennt var mjög til kirkjunnar.
Mátti heita, að hvert sæti væri
skipað, enda margt sumargesta í
eyjunum um þetta leyti. Úr inn-
eyjum fór til kirkjunnar hvert
mannsbarn af sumum heimilanna.
Næsta sunnudag, 16. júlí, mess-
aði séra Halldór aftur á annexí-
unni, að Múla á Skálmarnesi. Voru
þá einnig 40 ár liðin frá því hann
kom þar í fyrsta sinn. Á Múla er
lítil og snotur kirkja, sem vígð
var síðast liðið sumar og var hún
einnig fullsetin. Nálega hver mað-
ur af nesinu kom til kirkju og auk
þess voru margir kirkjugestir úr
Hvallátrum og Skáleyjum. Að lok-
inni guðsþjónustu þáðu kirkjugest
ir myndarlegar veitingar á staðn-
um. Ferðazt var um nesið í bílum
með heimamönnum og komið á
flesta bæi. Var dagurinn allur
hinn ánægjulegasti.
Skáleyjum, 18. júlí 1961.
G. E. Jóh.
A víðavangi
Skylda ríkisvaldsins
Vissulega ber ríkisvaldinu
skylda til að tryggja kaupmátt
launa og allan hag landsbúa að
getu, en því miður benda ýmis
skrif stjórnarblaðanna til þess,
að ríkisstjórnin liyggi á liefndar-
ráðstafanir gegn launþegum og
samvinnuhreyfingunni, sem átti
drýgstan þátt í lausn vinnudeiln-
anna. Hafa stjórnarblöðin þegar
hótað gengisfellingu og liækkun
óbeinna skatta. Það liggur þó
ljóst fyrir, að óverulega hækkun
á útflutningsafurðum nægir til
að mæta þessum kauphækkun-
um. Urn það ræður ríkisstjómin
vitanlega engu, en allt bendir til,
að framundan séu verulegar
verðhækkanir framleiðsluvara
okkar. Síldarafurðir hafa stór-
hækkað í verði. Stöðug þróun og
fjárhagsleg efling helztu við-
skiptalanda okkar samhliða aukn
um þörfum hinna vanþróuðu
ríkja bendir ótvírætt í sömu átt.
En ríkisstj. á líka vald á ýmsum
aðgerðum til að gera atvinnurek-
endurn kleift að mæta kauphækk
unununi án þess að velta þeirn
á ný yfir á launþega í liækkuðu
verðlagi; t. d. að lækka innflutn-
ingssöluskatt, losa á lánsfjár-
höftum og lækka okurvexti, svo
nokkuð sé nefnt. Verður að
vænta þess að hún beri gæfu til
að velja þær leiðir í stað þess að
reisa nýja holskeflu verðlags-
hækkana — og gera með því að
engu þann grundvöll, sem feng-
inn er, og spilla þeim vinnufriði,
sem annars hefði verið tryggður
næstu tvö ár a. m. k.
Fyrr má nú vera ....
Leiðari Alþýðublaðsins í gær
fjallar um Framsóknarflokkinn
og bændur og „faðmlög komm-
únista og Framsóknarmanna“.
Oft hafa stjórnmálaskrif Alþýðu-
blaðsins þótt þunn og fjarstæðu-
kennd, en nú fer að kosta tólf-
uuum. f Ieiðara þessum segir, að
Framsóknannenn stefni nú að
því, að lögregluvaldi verði beitt
til að neyða bændur í samyrkju-
búskap, eins og gert hefur verið
í Rússlandi. — Það sé enginn efi
á því, að „með faðmlögum sínum
við kommúnista éru forystu-
menn Framsóknar að ýta undir
þessa stefnu í landbúnaðarmál-
um, hjálpa því afli, sem stefnir
að algerum yfirráðum hér á
landi rétt eins og annars staðar.
Með samvinnu sinni við konim-
únista reka Framsóknarmenn
frjálsri, íslenzkri bændastétt
hnefahögg“ — eins og segir í
leiðara Alþbl.
Stefna Framsóknarflokksins í
Iandbúnaðarmálum er óbreytt.
Framsóknarflokkurinn hefur haft
forgöngu um og barizt fyrir
þeirri stefnn, sem fylgt hefur
verið undanfarna áratugi. Bænd-
ur landsins þekkja þessa stefnu
og vita gjörla, að hún hefur síð-
ur en svo miðað að því, að
hneppa þá í fjötra, rýra kjör
þeirra og torvelda aðstöðu.
Bændur landsins þckkja stefnu
Framsóknarflokksins í landbún-
aðarmálum og Framsóknarflokk-
urinn mun lialda þeirri stefnu
óbreyttri. Stefna Framsóknar-
flokksins verður ekki röng við
það eitt, að kommúnistar styðja
hana nú eins og stendur. Fram-
sóknarflokkurinn mun láta
stefnumið ráða og mun knýja
fram stefnu sína með aðstoð þess
flokks, sem vill veita henni lið,
óháð því, hver hann er. Bændur
Iandsins hafa nú fengið að finna
það áþreifanlega, að það hefur
verið snúið frá stefnu Framsókn-
arflokksins í landbúnaðarmálum
— stefnu uppbyggingar og fram-
leiðsluaukningar, aukinnar vél-
væðingar og jafnvægis í byggð
landsins. Kommúnistagrýla og á-
(Framhald á 15. síðu).